Пракажоныя рабіліся ўсё смялейшыя, і незнаёмы ішоў па жывым калідоры, а энтузіязм няшчасных гатовы быў абярнуцца фанатычным захапленнем. Калі ён падышоў да акна, сотні знявечаных вуснаў паўтаралі крык брата Роза: «Святы, святы!» — і з усіх бакоў да яго цягнуліся рукі.
— Мір табе, чужынец, — сказаў абат. — Мы ўсе, ты бачыш гэта, вельмі ўзрушаныя тымі знакамі тваёй прыязнасці да нас, што ты выказваў, але ці добра ты разумееш, якой жахлівай небяспецы сябе аддаеш?
— Я не баюся праказы.
Прыціхлы натоўп быў, як і брат Роз, уражаны гэтым нізкім глухім голасам, які гучаў так дзіўна, бясспрэчна, таму, што чужынец гаварыў сцяўшы зубы. Збянтэжаны гэтым голасам і ўзрушаны высакароднасцю адказу, абат збег па драўляных сходах, рэзка адчыніў дзверы і апынуўся перад незнаёмым. Той упаў перад ім ніц, потым схапіў ягоныя рукі і асыпаў іх пацалункамі.
— Устань, брат мой, — вымавіў абат, спрабуючы вызваліцца. — Я бласлаўляю пачуццё, якое цябе натхняе. Мне проста вельмі хацелася наблізіцца да цябе, але гэта мая слабасць. Паглядзі на мяне лепей. Паглядзі на няшчасных, якія стаяць вакол цябе, і падумай, якую цану ты рызыкуеш заплаціць за праяўленне тваіх высокіх пачуццяў.
Незнаёмы з хвіліну ўглядаўся ў ільвіныя рысы абата, яго расплылы на ўвесь твар нос, потым павольна агледзеў пракажоных, якія паўколам абступілі яго. За выключэннем малых дзяцей тут цяжка было знайсці сапраўды чалавечы твар. Узрушанасць, як часта казаў лекар, робіць гэтых гратэскных істот пачварнымі. Але словы, прадыктаваныя абату абавязкам, насуперак яго ўласным памкненням, выклікалі ў пракажоных трывогу і гнеў. Натоўп інстынктыўна паўстаў супраць перашкод, якія ставіліся перад святым у выкананні яго місіі. Пракажоныя, з іх аголенымі хваробай нервамі, не цярпелі, калі нешта рабілася ім насуперак, і роспач ператварыла натоўп у жудасную зграю, у якой напоўніцу праявіліся характары жывёлін, аблічча якіх насілі з ласкі Яе Вялікасці Праказы ўсе яе падданыя: горыч «ільвоў» вылілася ў мармытанне, якое нагадвала прыглушаны рык, свінападобныя, выцягнуўшы насы, рохкалі, нібы дзікі. «Сабакі» ашчэрылі зубы і пагрозліва гыркалі. Здавалася, усе былі гатовыя кінуцца на абата, каб разадраць яго.
Аднак незнаёмага гэта відовішча не ўразіла. Ён зноў зірнуў на абата і запытаўся тым самым глухім голасам:
— Хіба ўсе людзі не браты?
— Бясспрэчна, хоць сёння шмат хто забыўся пра гэта.
— Шмат хто забыўся, гэта праўда, — як рэха, паўтарыў незнаёмы.
Жан Маяр, які ўважліва сачыў за ім, адзначыў горыч, з якой былі сказаны гэтыя словы. Зрэшты, гэта яго не здзівіла, бо, паводле яго філасофіі, гэтае пачуццё не пярэчыла святасці.
— Я пра гэта не забываюся, — казаў далей чужынец, — і вось я з вамі. Чаму ж ты мяне гоніш, брат мой?
— Я? Ганю цябе?!
Набожнай стойкасці старога прыйшоў канец. Незнаёмы ўпэўнена падышоў да абата, абняў і палка пацалаваў, выціраючы слёзы, якія ручаямі каціліся па львіным твары.
Супакоены гэтым канчатковым доказам рашучасці незнаёмага, натоўп яшчэ цясней абступіў яго, пачуліся ўхвальныя выкрыкі, кожнаму пракажонаму не цярпелася атрымаць цудадзейны пацалунак. Але Жан Маяр адцягнуў яго ўбок і ціха сказаў яму:
— Пачакай, чужынец. Ці добра ты ведаеш, што чакае цябе, калі ты прабудзеш тут ноч, што ты, здаецца, і збіраешся зрабіць? Паўсюль у даліне жыхары будуць цкаваць цябе. Калі ты, як яно здаецца, не тутэйшы, то не можаш нават уявіць, якія суровыя тут законы наконт пракажоных. Ідзі адсюль зараз жа, і, мажліва, твайго візіту не заўважаць.
— Даруй нашаму лекару, — сказаў абат, які цяпер таксама ўстрывожыўся. — Ён думае, як толькі што думаў і я сам, што гэта яго абавязак казаць так. Гэта вучоны чалавек. Ён не лечыць праказы, бо яна невылечная, ён і сам пракажоны, але ніхто не разбіраецца ў гэтым лепш за яго. Аднак ён далёкі ад спраў боскіх. А я, брат мой, пазнаў цябе.
— Аман, святы айцец, — сказаў Жан Маяр і заміргаў вачыма, ад чаго на ягоным твары з'явілася жахлівая грымаса.
— Я прыйшоў з горада, званіцы якога, магчыма, відаць з вашай гары. Я ведаю звычаі гэтага краю і чэрствасць сэрцаў яго жыхароў. Аднак, месір доктар, калі такія твае абавязкі...
Здавалася, незнаёмы інстынктыўна адчуў у мэтру Маяру ворага. Ён гаварыў з ім нерашуча, адвярнуўшыся ўбок.
— Толькі, месір доктар, я не маю ніякага жадання вяртацца ў даліну. З гэтага дня я хачу жыць сярод пракажоных. Хіба пракажоныя адмовяцца прыняць мяне?
— Вядома ж, не! — крыкнуў абат. — Я пазнаў цябе. Будзь блаславёны, пасланец Госпада.
— Тады дазвольце мне застацца. Мне не трэба нічога, акрамя абярэмка саломы ў самай убогай хаціне.