Паляжалі нядоўга - зазваніў тэлефон. Тэлефанаваў Грачын. Пагаварыў з Ганнай, тая перадала трубку Віктару. "Ганна кажа, што вы ў цягніку не спалі ўсю ноч, але нічога. Пару гадзін перадыхніце - і да мяне. Я хачу з чалавекам адным цябе пазнаёміць. На перспектыву".
І скончыў размову.
І так заўсёды.
Калі хоча і што хоча пачынае - калі хоча і што хоча сканчае.
- Вось яна, рэальнасць, - раздражнёна кінуў трубку Віктар. - Запрашае, як загадвае. Нібы я служу ў яго. І чаму сёння? Чаму нельга заўтра?
- Таму што бацька хоча сёння.
Яна так гэта сказала, нібы апроч таго, што хоча яе бацька, ніхто і нічога не можа хацець, і раздражненне выплюхнула вонкі.
- Ці мала чаго ён хоча! Бацька, бацька! Хто ён, твой бацька?
- Сакратар ЦК!
- Я ведаю, што сакратар! Але хто ён? Цясляр? Будаўнік? Што ён збудаваў? Камунізм? Дзе? У 300-й секцыі?
Ганна зрабіла выгляд, нібы страшэнна здзівілася.
- Не падабаецца камунізм 300-й секцыі? Чаго ж ходзіш туды?
- Я туды хаджу? Ты мяне туды цягаеш! Каб не ты, я б і не ведаў, што ёсць такі камунізм!
Яна стала рукі ў бокі - як заўсёды перад скандалам.
- Каб не я, ты дасюль ездзіў бы толькі плацкартам, спяваў бы з п’янтосамі пра сівага каня і спаў бы ў качагарцы!
- А мне нармальна было ездзіць плацкартам з п’янтосамі! І ў качагарцы спаць файна было!
- Дык і ездзі! І спі! Але заўтра. А сёння да бацькі. Бо заўтра ён увесь дзень заняты. А нам трэба дазнацца, на якім мы свеце? Што з нашай Індыяй?
- Навошта табе Індыя, калі ёсць посцілка?
- І посцілку з сабой возьмем.
Посцілка Індыю не адмяняла.
Віктару не хацелася ехаць да Грачына не таму, што не спаў усю ноч. Праз тое, як Грачын запрасіў яго, ехаць не хацелася. Не жадаў ён бачыць Грачына, а тым больш знаёміцца на перспектыву ні з кім не жадаў.
Якая перспектыва?.. У якім-небудзь крэсле, трасучыся, што яго з-пад цябе вырвуць, усё жыццё прасядзець?
Ганна скінула рукі з клубоў: пэўна, перадумала, бо разам да бацькі ехаць, скандаліць, - і Віктар сказаў спакайней:
- Нічога з Індыяй і пазней не станецца. Сёння я збіраўся крэўскія рукапісы прагледзець.
- А што з тваімі рукапісамі стацца можа?
- Усё, што заўгодна. Згубіццца могуць. Згарэць.
- Рукапісы не гараць. Зрэшты, у цябе ёсць пара гадзін. Ідзі ў свой кабінет, глядзі. І не псіхуй.
"Што гэта я сапраўды?.." - дастаў ён з валізы тэчку з рукапісамі, прайшоў у пакой, адведзеным яму пад кабінет, сеў за стол - следам увайшла Ганна з паперкай, што дала ёй маці.
- А хто напісаў гэтую замову?
- Ніхто.
- Як гэта ніхто? Нехта ж напісаў, калі яна напісаная.
- Ну, народ…
- Народ… Народ у плацкартным вагоне. "Люби меня, как я тебя, и будем вечно мы друзья". А тут: "Вы, замочкі, адмыкайцеся, царскія вароты, адчыняйцеся…" - І яна, не пытаючыся, ці не замінае яму, легла на канапу ў кабінеце, бо і канапа, і кабінет, як і ўсё ў гэтым доме, і ён разам з усім належалі ёй. - "Гара, разыдзіся, камень, раскаціся… Вада, разліся, дубок, развейся…" Маці сказала, каб на памяць вывучыла.
Ён узяўся за рукапісы.
Шэра-кардонная тэчка з рукапісамі была старая, зашмальцаваная, з адным адарваным матузком, замест якога Віктар, пракалоўшы дзірачку ў кардоне, прывязаў шнурок. Даўным-даўно гэтую тэчку прынесла з бухгалтэрыі маці. На вокладцы тэчкі было напісана "І959. 2 квартал".
У другім квартале 1959 года, вясной, у красавіку ён пазнаёміўся з Лёляй. На танцах у раённым Доме культуры. Лёля была дачкой вайскоўца, маёра. Яна хадзіла ў балетную студыю, вучылася ў рускай школе і смяялася, калі Віктар чытаў ёй беларускія вершы. Казала: "Вы, як амерыканскія індзейцы".
Тады ён і напісаў сваю першую паэму, для якой маці прынесла тэчку "І959. 2 квартал".
Паэма была рамантычная. Пра каханне паэта, якім пагарджае прыгожая, але пустагаловая лялька. Маці, калі чытала, плакала.
Ён плакаў разам з ёй: "Яна яшчэ пашкадуе!.."
Маці гладзіла яго па галаве: "Вядома, пашкадуе… Яшчэ як…"
Як чыста ў ім было. Як скрозь слёзы светла…
Цяпер цёмна - хоць ты плач.
У тым, што адбылося ў Крэве, нешта яго бянтэжыла. Не тое, што ўбачыў ён, што паказаў яму ў замку штукар Вензель. Яго бянтэжыла тое, што ён глядзеў гэта нібы не ўпершыню.
"Замочкі, адмыкайцеся…"
Віктар адгарнуў вокладку, здзіўлена ўтаропіўся ў першую старонку рукапісу. Ён не помніў, калі і як з’явіўся, адкуль узяўся напісаны на ёй тэкст.
Ганна круцілася на канапе. Мармытала замову на зачацце. Ён падышоў:
- На, пачытай…
- Я не люблю чытаць рукапісы. І пішаш ты так, што не разабраць. Надрукуеш - прачытаю.
- Я не ведаю, ці буду друкаваць.
- Чаму?
- Бо не ведаю, ці маё гэта.