Злодзей!
Ён, нічога не ўкраўшы, злодзей! Злачынца!..
З гэтым нельга жыць! У гэтакім несправядлівым свеце з такімі подлымі людзьмі!..
Знайшоўшы ў пуні вяроўку, ён залез на драбіны, накінуў вяроўку на бэльку, доўга завязваў, бо не ведаў, як, ды яшчэ і рукі калаціліся, вузел на пятлі, а калі завязаў і надзеў пятлю на шыю, зарыпелі дверы - і ў пуню ўвайшоў бацька. "Ён жа падумае, што я стаяў тут у пятлі і чакаў, пакуль нехта ўвойдзе, каб паказаць, што хацеў павесіцца!" - пранізала думка, і Віктар скочыў з драбінаў, забыўшыся, што канец вяроўкі, накінутай на бэльку, не прывязаў, паляцеў разам з сэрцам, якое гэтак ударыла пад рэбры, нібы, каб не загінуць, паспрабавала вырвацца з грудзей, але не здолела, сціснулася, падскочыла пад горла, не даючы яму, імгненна напоўненаму жахам, апошнім крыкам закрычаць - і ён зляцеў на рукі бацькі.
"Давай дамовімся так, - вынес яго бацька, бо Віктара ногі не трымалі, з пуні ў двор, сеў з ім на прызбе. - Я нічога не кажу пра гэта маці, а ты, калі зноў такое надумаеш, кажаш пра гэта мне. Я пісталет дам, з ім самагубства будзе выглядаць больш па-мужчынску, чым з вяроўкай".
Ні тады, ні пазней Віктар так і не асмеліўся спытаць бацьку, што той падумаў, убачыўшы яго на драбінах з пятлёй на шыі і не прывязаным да бэлькі другім канцом вяроўкі?..
Цётцы, з кашалька якой Віктар нібыта ўкраў грошы, ні бацька, ні маці не паверылі, але, каб яна не звягала, маці пачала ўгаворваць бацьку аддаць ёй 27 рублёў, а той адрэзаў: "Няхай наш астраном са сваіх аддае!" - і Віктар застаўся без тэлескопа…
"Калі хочаш мець сваё, абыходзь чужое, - казаў яму потым бацька. - Абыходзь чужое, калі хочаш мець сваё".
Купала не вяртаўся.
Бо навошта? Сказанае сказалася. А выпіць не было чаго.
Выпіць можна і не з Купалам. З Барадой. Бурам, Кручам, Шклярам, Каралевічам, Стральцом, Кавалём… З тымі, каго ён любіў.
Ён і Купалу любіў, іначай не мучыла б яго так Купалава жыццё і Купалава смерць…
Ці праз Купалу ён любіў сябе?
Думка такая ўзнікала ў ім і раней, але цьмяна, а цяпер, у чаканні Купалы, раптам падумалася пра гэта з ясным болем. І ці не сябе ён любіў праз Кручу, Бура, Шкляра, Каралевіча, Стральца, Каваля?.. І праз Ганну, якая падзялілася з ім жыццём, і праз маці з бацькам, якія далі яму жыццё, ці не любіў ён сябе?..
Калі яно так, тады гэта прычына, каб не захацець жыць.
Зрэшты, тады ты і нежывы…
Вось яно! Вось пра што казала яму недзе там, дзе Гімалаі, жанчына з іменем Дзеві-Марыя! Што ён мёртвы!..
Але калі ты мёртвы, як можна хацець жыць?..
І раптам ён не захацеў! Так не захацеў, як у дзяцінстве, калі вешаўся, узненавідзеўшы гэты свет з гэтымі людзьмі, сярод якіх у яго нікога не было! А цяпер яшчэ ён узненавідзеў і сябе разам з імі - і гэтак не захацеў жыць, што стрываць не змог! Выбег у калідор, дзе нікога не было, узбег на дзясяты паверх, дзе таксама не было нікога, з разбегу перакуліўся цераз парэнчы, паляцеў разам з сэрцам, якое гэтак ударыла пад рэбры, нібы, каб не загінуць, паспрабавала вырвацца з грудзей, але не здолела, сціснулася, падскочыла пад горла, не даючы яму, імгненна напоўненаму жахам, апошнім крыкам закрычаць - і загушкалася разам з ім на нечым мякка-спружыністым, як на свежым стозе ў скошаным лузе…
Ён упаў грудзьмі, убачыў унізе нацярушанае сена, на якім стаяў, раскінуўшы рукі, каб яго злавіць, бацька, перавярнуўся, нічога не цямячы, на спіну: над ім стаяла адміністратарка, над галавой якой вісела шыльда: 4 паверх.
Кінуўшыся з жыцця ў смерць, ён прыляцеў туды, дзе быў.
- А каб сетку не павесілі? - дапамагаючы яму выбрацца з тонкай, празрыстай, амаль нябачнай сеткі, спытала адміністратарка. - Што б вы цяпер рабілі, калі б мы не павесілі сетку?
Віктар не ведаў, што б ён цяпер рабіў. Можа быць, не калаціўся б так, гледзячы ўніз і ўяўляючы сябе на мармуровай падлозе.