Выбрать главу

Паэт Юры Каваль меў дар не меншы за дар Шкляра, хоць Шкляр казаў, што Каваль усё - нават свіст ветра - у яго перапісвае. Таму, калі Шкляр, вітаючыся, махнуў Кавалю кіем, той нават брывом не зварухнуў у адказ.

- Алег! Віктар!.. - падняўся з-за стала заўсёды гасцінны Круча. - Давайце да нас! Бэлу праводзім, заўтра ў Лондан едзе.

Віктару хацелася дагаварыць са Шклярам сам-насам, але не падысці нельга было, і калі падыходзілі, Віктар убачыў, як у калідоры, які вёў з рэстарана ў бар, прамільгнуў, невядома скуль узяўшыся, дырэктар антыкварнай крамы 300-й секцыі. Гэта не здзівіла, гандляроў у рэстаране Дома літаратара заўсёды было не меней, чым паэтаў, але дырэктар антыкварнай крамы быў не звычайны гандляр, і Віктару падумалася, што ён тут не выпадкова.

- Ты можаш кіем Каваля з веранды дастаць? - спытаў Алега, калі яны падышлі да стала, Круча. - А то запрашаем-запрашаем - дазапрасіцца не можам. - І пацікавіўся ў Віктара: - Ты дзе прападаеш? У більярднай са Шклярам жывеш?

Шкляр нервова павёў носам.

Алег не гразіў, як Каваль, што ніколі болей ніводнага верша Віктара не перакладзе, але да сяброўства ягонага з Ягорам Кручаненкам, Кручам, адносіўся стрымана. І Віктар падазраваў, што праз рэўнасць. Дзіўна, але жанчын сваіх, нават жонку, Шкляр ні да каго і ніяк не раўнаваў, а вось сяброў - яшчэ як! Тым больш да такой знакамістасці, як Круча.

Старэйшы і за Віктара, і за Шкляра, Ягор Кручаненка быў лідарам таго пакалення, якое называлі пакаленнем "шасцідзясятнікаў", і якое вывела паэзію на стадыёны. Гэта быў фантастычны час: уся краіна ад Сахаліна да Масквы і Брэста сцялілася пад ногі паэтаў літаратурнымі падмосткамі. Людзі тысячамі йшлі слухаць вершы - гэтаксама, як прыходзілі глядзець футбол ці хакей. І хоць Каваль казаў, што ідуць яны не на паэзію, бо паэзіі на стадыёнах быць не можа, сам ён таксама стаяў перад трыбунамі стадыёнаў і быў імі любімы. Праўда, не так, як Круча, і ў тым была праблема. Не толькі ў Каваля - у Шкляра таксама. І яшчэ ў многіх і многіх паэтаў, якія, называючы Кручу з ягонай кампаніяй эстраднікамі, штукарамі, блазнамі, як бы баранілі чысціню паэзіі, а насамрэч люта зайздросцілі ім.

Пазней, калі час гэты скончыўся, шасцідзясятнікі зайздросцілі самім сабе. Што ж, калі ты хоць аднойчы адчуў тыя пульсацыі, тую энергетыку тысяч людзей, якая, наскрозь пранізваючы цябе, касмічным ветрам ляцела на сцэну, калі ты пастаяў на тым ветры, удыхнуў наркатычнае паветра стадыёна, які адгукаўся табе то цішынёй, то гулам, то громам, ты ўжо нічога больш пранізлівага не адчуеш, не ўспомніш, не знойдзеш у памяці нічога, што магло б раўняцца з тым ветрам, з тым гулам, з той цішынёй. Усё гэта разам з мільённымі накладамі кніг і літаратурных часопісаў, з дэбатамі ў інтэрнатах і на інстытуцкіх вечарынах, з неверагодным, бо было самым нечаканым з усяго, што не чакалася, адчуваннем свабоды называлася адлігай - і талай вадой сышло разам з ёй.

Віктар быў агаломшаны, упершыню пачуўшы Кручу, Вышэнскага, Ружэвіча, Ахметаву на стадыёне ў Лужніках. І хоць ён спазніўся, бо пазней за іх нарадзіўся, у шасцідзясятнікі, але ўсё ж паспеў, дзякуючы Кручу, адчуць тое, што адчувалі яны.

"Зямляк! - моцна, нібы даючы зразумець, што сёння спаткаўшыся, заўтра яны не развітаюцца, абняў яго пры знаёмстве Круча. - Я таксама беларус, мая бабка з Палесся". І хоць Круча, які называў сваю беларускую бабку Ганну "бабуляй усяго свету", кім толькі ні называў сябе самога, ён сапраўды па-зямляцку падаў руку Віктару, тады яшчэ амаль хлапчуку, усцягнуўшы яго на прыступку апошняга вагона цягніка стадыённай паэзіі, у якім Віктар хоць і не ад Сахаліна да Брэста, бо цягнік ужо сыходзіў са свайго часу, але некалькі станцый паспеў праехаць. З ветрам, як у вершах Каваля.

- Маргер! Ты ім вершы прачытай, якія да партыйнага з’езда напісаў, - раптам цяжка, як валун уніз кінуў, прамовіў Каваль. - Ім спадабаецца. Яны пра гэта якраз, пакуль цябе не было, гаварылі. У якое ты лайно ўліпнуць можаш.

У голасе ягоным не было зайздрасці - ды Каваль і не мог гэтаму зайздросціць. Калі Вышэнскі напісаў: "Нас многа. Нас, можа, чацвёра", - Каваль напісаў: "Я адзін!" І ўвесь ён быў у гэтым.