– Красиво ты с «головой козла» придумал. Один камень достали ― и нет замка, как не было.
– Голова барана, Эдуард Львович. И это не я придумал. Это легенда.
Юнак задумліва калупаў завусеніцы на пальцах.
– Вот именно. Уничтожить пережиток прошлого при помощи легенды. Волшебная ирония, ― Эдуард Львовіч ціха, па-змоўніцку засмяяўся. ― Если б не твои способности, столько денег на взрывчатку просадили бы…
Хлопец незадаволена фыркнуў. Яму, відаць, не падабалася адчуваць на руках кроў колеру раструшчанай цэглы. Нічога, прызвычаіцца. Эдуард Львовіч прызвычаіўся ж.
Мужчына памятаў, як плакаў на наступную ноч пасля сваёй першай справы ― тое быў невялічкі, зусім някідкі на вока касцёл у вёсцы пад Полацкам. Малады чалавек нават разумеў слушнасць зробленага. Але яму было шкада, як бывае садаводу шкада выдзіраць гожае пустазелле.
Ігар, ягоны сусед па пакоі, смяяўся. Ляпаў яго па спіне, тузаў за плечы, абзываў бабай і рагатаў. Але нікому не распавёў. Потым разлічыліся. Калі той прыйшоў да сябра п’яны і рыдаў, што не гатовы быць бацькам. А праз сем месяцаў Эдуард Львовіч стаў хросным Даніка.
Бацькоўства сапраўды далося Ігару цяжка. Даніл быў падобны да бацькі хіба што знешне. Характар жа ў яго быў ні бацькаў, ні матчын. Эдуард Львовіч сказаў бы ― ягоны характар, калі б мужчына быў хлопчыку не названым сваяком. Данік рос цікаўным, разумным, але вельмі рахманым і сціплым. Малы не бегаў навыперадкі, не лез у бойку і не цягаў дзяўчат за косы. Ён значна больш любіў шахматы, чым футбол, а паміж стрэльбай і роварам абраў бы апошняе. І тым не менш усё дзяцінства яго цягалі на футбол, на барацьбу і ў цір.
Адзіная агульная рыса ― упартасць ― бацьку з сынам зусім не яднала. Данік зацята не трапляў у футбольныя вароты, у мішэні і па тварах супернікаў. Ігар зацята намагаўся вырасціць з сына «мужыка».
Толькі ўсе мужчынскія пытанні ў падлеткавым узросце хлапец задаваў не бацьку, а хроснаму. Эдуард Львовіч і тут апынуўся хітрым лісам і праз сваю знешнюю памяркоўнасць меў на хлопчыка істотны ўплыў. Пакуль не атрымаў павышэнне і не з’ехаў з роднага Полацка ў Мінск…
А потым яму ў паніцы патэлефанавала Волька, маці Даніка, і папрасіла тэрмінова прыехаць. У сям’і быў не тое што скандал ― ледзь да бойкі не дайшло. Сын жаўнера «С.О.Н.», аднаго з кіраўнікоў Полацкага філіяла, раптам загаварыў на мове тэрарыстаў-нацыяналістаў. Ігар быў абсалютна ўпэўнены ў тым, што хлопчык робіць тое назло яму, і не хацеў чуць больш ніякіх тлумачэнняў. А тлумачэнні былі дзіўныя.
Хроснаму Данік распавёў, што разбіраў у гаражы старыя рэчы ў пошуках чаго-небудзь цікавенькага і наткнуўся на стары CD-дыск. Аказалася, Вользе яго ў маладосці падарыў адзін залётнік, аднак маці дыск так і не паслухала. Чаму толькі не выкінула? Данік з цяжкасцю знайшоў CD-ROM, які б круціў дыск, ды пачуў рок-спевы часоў росквіту беларускага нацыяналізму. Здзівіўся і амаль нічога не зразумеў, і ўсё ж даслухаў да канца. А на наступны дзень захварэў. Беларуская мова апанавала яго, нібы нейкі вірус. Праз тыдзень ён на гэтай мове размаўляў. І не мог нічога з сабой зрабіць, не мог спыніцца. Нягледзячы на штодзённыя скандалы дома. Усе спробы размаўляць па-руску скончваліся жудасным міксам, здзекам з абедзвюх моў і галаўным болем.
А потым з’явілася нешта яшчэ.
Эдуард Львовіч любіў тую частку сваёй працы, якую ганарліва называў даследаваннем. Ён браўся за справу, нават калі шанец на поспех быў зусім невялікі. Ён правяраў самыя вар’яцкія чуткі, наведваўся ў самыя бязглуздыя месцы. І знаходзіў.
Асабліва Эдуард Львовіч любіў, калі сярод бруду закінутых рэчаў і пылу архіўных дакументаў знаходзіліся сапраўдныя дыяманты. Рэчы, небяспечныя настолькі, што аднаго іх з’яўлення ў грамадстве хапіла б для істотных зменаў. Рэчы, небяспечныя адным сваім існаваннем. Эдуард Львовіч не знішчаў такія знаходкі. Ён іх збіраў.
Сёння ён трымаў адну такую рэч у руках. І яму карцела ў гэтым упэўніцца. На гадзінніку без пяці шэсць, а гэта вызначала, што большасці супрацоўнікаў Лабараторыі ўжо не было на працоўных месцах. Яму і не падыходзiў любы супрацоўнік. Яму патрэбны быў Данік.
Юнак ужо выключаў камп’ютар ды прыбіраў стол.
– Торопишься?
На твары хлапца адлюстраваўся сумнеў. Ён, відаць, кудысьці сапраўды спяшаўся, але не наважыўся сказаць пра тое хроснаму. Мужчына працягнуў яму чорную тэчку.
– Прости, что задерживаю. Мне нужен анализ. Сегодня.
Сейчас.
Даніл пакорліва ўздыхнуў. Састарэлыя жаўтаватыя аркушы былі спісаныя роўным, дробным почыркам. Пагартаў.
Прачытаў услых:
– А ты адкуль? Я ― палачанін. То вы што, калі Іван Крывавы падышоў пад муры…[1]
Перапыніўся, цікаўна зірнуў на кіраўніка.
– Что это?
– Рукопись, очевидно, ― разкавата адказаў мужчына. ― Мне необходимо знать, оригинальная ли она. Срочно.
Данік паціснуў плячыма і паклаў далоні на старонкі.
Праз акно, завешанае тонкімі фіранкамі, падалі цьмяныя промні. Ішоў дождж і адначасова з гэтым праз хмары прабівалася сонца, як часта бывала ў жніўні.
За сталом ля акна сядзеў цёмнавалосы мужчына год трыццаці. Рукавы белай адпрасаванай кашулі закатаныя.
На стале нічога, акрамя аркушаў, спісаных тымі самымі акуратнымі літарамі. У аркушах амаль ніводнага выпраўлення. Мужчына задумліва варушыў вуснамі, нібы падбіраў лепшыя выразы. Раптам нахіліў галаву, прымружыў вочы, разглядаючы промні на паперы. Слаба ўсміхнуўся.
Шэптам вымавіў:
– Я магу гуляць сабою. Але я не гуляю роднай зямлёй.[2]
І прыняўся пісаць.
– Это оригинал, Эдуард Львович, ― юнак выдыхнуў і расплюшчыў вочы.
– Вот и прекрасно. Будем надеяться, это последний экземпляр, – мужчына пацягнуўся да аркушаў, але Данік не прыбраў рукі.
– Чем это может быть опасно? ― спрабуючы схаваць зацікаўленасць, запытаўся ён.
– Мыслями, Данька. Хочешь почитать?
Юнак закусіў вусны. Ён ведаў хроснага дастаткова добра, каб чакаць падвоху. Урэшце нясмела кіўнуў.
– Читай. Только здесь, в Лаборатории.
– Почему вы не боитесь, что эти мысли будут опасны и для меня?
– Потому что тебе от системы никуда не деться. Такие, как ты, без неё не существуют. Хорошего вечера.