Выбрать главу

S-ro de Sotenville. — Ĉu vi kalkulas kiel nenion, mia bofilo, la honoron, ke vi parenciĝis kun la domo de Sotenville?

S-ino de Sotenville. — Kaj kun la domo de la Prudoterie[21], el kiu mi havas la honoron deveni; domo, en kiu ankaŭ la virina linio nobeligas, kaj kiu, dank’ al la bela privilegio, faros viajn infanojn nobeloj?

Georgo Dandin. — Jes, tre bone, miaj infanoj estos nobeloj, sed mi estos trompita koko[22], se oni ne faros ordon.

S-ro de Sotenville. — Kion vi volas diri, mia bofilo?

Georgo Dandin. — Mi volas diri, ke, via filino ne kondutas tiel, kiel edzino devas konduti, kaj ke ŝi faras aferojn, kiuj estas kontraŭaj al la honoro.

S-ino de Sotenville. — Haltu; gardu vin pri tio, kion vi parolas. Mia filino devenas de gento, kiu estas tro plena de virto, por fari iam ian aferon, de kiu la honesteco[23] povus esti difektita; kaj, koncerne la domon de la Prudoterie, oni dank’ al Dio de tricent jaroj tie ne vidis virinon[24], kiu donus kaŭzon, ke oni parolu pri ŝi.

S-ro de Sotenville. — Al la diablo! En la domo de Sotenville oni neniam vidis koketulinon; kaj la ĉasteco de la virinoj tie estas ne malpli hereda, ol la kuraĝeco de la viroj.

S-ino de Sotenville. — Ni havis iun Jakelinon de la Prudoterie[25], kiu ne volis esti amdonantino de duko kaj regna konsilisto, reganto de nia provinco.

S-ro de Sotenville. — Ekzistis iu Maturino de Sotenville, kiu rifuzis akcepti dudek mil talerojn[26] de reĝa favorato, kiu volis nur havi la privilegion libere paroli kun ŝi.

Georgo Dandin. — Nu, via filino ne estas tiel obstina, kaj ŝi fariĝis malpli sovaĝa de la tempo, kiam ŝi estas ĉe mi.

S-ro de Sotenville. — Parolu pli klare, mia bofilo. Ni ne estas tiaj homoj, kiuj protektus ŝin en malbonaj faroj, kaj ni ja unuaj, ŝia patrino kaj mi, estas pretaj doni al vi justecon pri tio.

S-ino de Sotenville. — Ni komprenas neniajn ŝercojn[27] en aferoj, kiuj koncernas honoron, kaj ni edukis ŝin en la plej granda severeco.

Georgo Dandin. — Ĉio, kion mi povas diri, estas, ke troviĝas ĉi tie iu kortegulo, kiun vi vidis, kiu montras al ŝi amon antaŭ mia nazo, kaj kiu faris al ŝi pri sia amo certigan klarigon, kiun ŝi aŭskultis tre homame[28].

S-ino de Sotenville. — Granda Dio! Mi ŝin sufokus per miaj propraj manoj, se montriĝus, ke ŝi dekliniĝis de la honesteco de sia patrino.

S-ro de Sotenville. — Al la diablo! Mi trapikus per mia spado ŝin kaj ŝian amanton, se ŝi pekus kontraŭ sia honoro.

Georgo Dandin. — Mi rakontis al vi la fakton, por prezenti al vi miajn plendojn; kaj mi postulas de vi kontentigon pri tiu afero.

S-ro de Sotenville. — Estu tute trankvila, mi donos al vi kontentigon de la flanko de ili ambaŭ[29]; al kiu ajn oni devas meti la pugnon al la brusto[30], mi taŭgas por tio. Sed, ĉu vi estas tute certa pri tio, kion vi diras al mi?

Georgo Dandin. — Tute certa.

S-ro de Sotenville. — Gardu vin bone; ĉar inter nobeloj tio ĉi estas tiklaj aferoj, kaj estas danĝere, se oni faras en tio ian maltrafon.

Georgo Dandin. — Mi diris al vi nenion, kio estus malvera.

S-ro de Sotenville. — Mia koro, iru paroli kun via filino, dum mi kun mia bofilo iros paroli kun la viro.

S-ino de Sotenville. — Ĉu ĝi estas ebla, mia filo, ke ŝi sin tiom forgesus, post la virta ekzemplo, kiun, kiel vi mem scias, mi donis al ŝi!

S-ro de Sotenville. — Ni klarigos la aferon. Sekvu min, mia bofilo, kaj zorgu pri nenio. Vi vidos, per kia ligno ni nin hejtas[31], kiam oni faras atencon pri tiuj, kiuj apartenas al ni.

Georgo Dandin. — Jen li mem venas al ni renkonte.

Sceno kvina

S-ro de Sotenville, Klitandro, Georgo Dandin.

S-ro de Sotenville. — Sinjoro, ĉu vi min konas?

Klitandro. — Kiom mi scias, … ne.

S-ro de Sotenville. — Mia nomo estas barono de Sotenville.

Klitandro. — Mi tre ĝojas.

S-ro de Sotenville. — Mia nomo estas konata de la kortego; kaj en mia juneco mi havis la honoron esti el la unuaj, kiuj distingiĝis ĉe la nobelara armiĝo en Nancy[32].

Klitandro. — Mi gratulas.

S-ro de Sotenville. — Sinjoro mia patro, Jean-Gilles[33] de Sotenville, havis la gloron partopreni persone en la granda sieĝo de Montauban[34].

Klitandro. — Mi estas ravita.

S-ro de Sotenville. — Mi havis praavon, Bertrandon de Sotenville, kiu estis tiel eminenta en sia tempo, ke li ricevis la permeson vendi sian tutan bienon, por veturi trans la maron[35].

Klitandro. — Mi volonte kredas.

S-ro de Sotenville. — Oni raportis al mi, sinjoro, ke vi amas kaj persekutas[36] iun junan personon, kiu estas mia filino, kaj pri kiu mi interesiĝas tiel same, kiel pri la homo, kiun vi vidas (montrante Georgon Dandin), kaj kiu havas la honoron esti mia bofilo.

Klitandro. — Kiu? mi?

S-ro de Sotenville. — Jes; kaj estas al mi tre agrable paroli kun vi, por ricevi de vi, mi petas, klarigon pri tiu afero.

Klitandro. — Ĝi estas stranga kalumnio! Kiu tion diris al vi?

S-ro de Sotenville. — Iu, kiu pensas, ke li bone tion scias.

Klitandro. — Tiu iu mensogis. Mi estas honesta homo. Ĉu vi opinias min kapabla, sinjoro, por tia malnobla agado? Mi amindumus junan kaj belan personon, kiu havas la honoron esti la filino de sinjoro barono de Sotenville! Mi tro multe vin respektas kaj tro multe estas preta vin servi, por ke mi faru ion similan. Kiu ajn tion diris al vi, estas malsaĝulo.

S-ro de Sotenville. — Nu, mia bofilo?

Georgo Dandin. — Kio?

Klitandro. — Estas fripono kaj sentaŭgulo.

S-ro de Sotenville al Georgo Dandin. — Respondu!

Georgo Dandin. — Respondu vi mem!

Klitandro. — Se mi scius, kiu li povas esti, mi enpuŝus al li, en via alesto, la spadon en la ventron.

S-ro de Sotenville al Georgo Dandin. — Pruvu do la aferon.

Georgo Dandin. — Ĝi estas tute pruvita. Ĝi estas vero.

Klitandro. — Ĉu ĝi estas via bofilo, sinjoro, kiu …?

S-ro de Sotenville. — Jes, li estas ĝuste tiu, kiu plendis al mi pri tio.

Klitandro. — Certe, ĝi estas lia feliĉo, ke li havas la honoron aparteni al vi; alie mi bone instruus lin fari tiajn parolojn pri persono kiel mi.

Sceno sesa

S-ro de Sotenville, s-ino de Sotenville, Angeliko, Klitandro, Georgo Dandin, Klaŭdino.

вернуться

[21]

Prudoterie (t.e. «Prudeco», voĉlegu /prüdotrí/) — Fikcia nomo familio (gento), glora pro la prudeco de siaj anoj. Samfunkcie ĝi aperas ankaŭ ĉe Lafonteno.

вернуться

[22]

trompita koko — Ĉi tiu naiva germaneca provo esperantigi la francan cocu surbaze de hazarda sona simileco estas malklara kaj neimitinda: nenio en koko pensigas pri trompita edzo (la logika asociaĵo estus kun plie kun haremo). La franca esprimo estas ŝuldata al alia birdo, kukolo, kiu metas siajn ovojn en fremdajn nestojn; do, kokrito estas, laŭ tiu metaforo, «kukolito» (kp la mezanglan pruntvorton cuckold). France la koncernaj vortoj sonas simile, kaj la francoj mem ne plu konscias la metaforon (ankaŭ la PIV-a «kokri» probable venas el simila miskompreno; simile pri la germana mispaŭsaĵo der Hahnrei). Multe pli internacia (eĉ se neniom pli logika) estas la korno-idiomaĵo: «miaj infanoj estos nobeloj, kaj mi estos kornulo». Kp en la pola: «Dziecie me będą szlachtą, ale ja rogatym»; ruse: «а я буду носить рога».

вернуться

[23]

honesteco — Mistraduko laŭvorta, temas pri honoro. (La francoj preferas uzi neĝustan vorton ol ripeti la ĵuse diritan.)

вернуться

[24]

oni de tricent jaroj tie ne vidis virinon — Stranga uzo de de, malpli klara ol en la originalo. Ŝajnas ke tekstopeco perdiĝis ĉe la traduko, devus esti «kaj koncerne la domon de la Prudoterie, oni jam dum pli ol tricent jaroj ne vidis tie virinon, dank’ al Dio, kiu donus pretekston por klaĉo» (et de la maison de la Prudoterie il y a plus de trois cents ans qu’on n’a point remarqué qu’il y ait eu une femme, Dieu merci, qui ait fait parler d’elle). Ankaŭ ĉi tie Zamenhofo iom glatigis la frazon, forigante la komikan efekton de momenta miskompreno: «dum pli ol tricent jaroj oni ne vidis tie virinon, dank’ al Dio!»

вернуться

[25]

Ni havis iun Jakelinon de la Prudoterie — Ĉiu tiu uzo de iu por traduki la francan nedifinan artikolon estas embarasa en esperanta traduko. Endus malvolvi la implicitan signifon («ni havis tiajn praulinojn, kia…» aŭ eble «ni havis ekzemple,…»); aŭ (pli bone) simple forigi tiujn pakumojn, sen liuj la dialogo iĝus pli energia kaj flua:

— Ĵaklino de la Prudoterie ne volis esti amdonantino …

— Maturino de Sotenville rifuzis …

вернуться

[26]

taleroj — Ĉe Moliero kompreneble temas pri eskudoj (france écus). Probable Zamenhofo uzis «talero»n kiel ĝeneralan nomon de ĉia arĝenta monero historia.

вернуться

[27]

ni komprenas neniajn ŝercojn — Ni akceptas (aŭ ni toleras) neniajn ŝercojn. La franca konfuzo inter «kompreni ŝercon» (entendre raillerie) kaj «akcepti ŝercon» estas tro mallogika por lingvo internacia: oni povas ofendiĝi ĝuste ĉar oni bone komprenas la mokon.

вернуться

[28]

tre homame — En la franca same mise: très humainement. Ĉu Moliero volis demonstri mallertecon de Georgo Dandin? Probable ne, ĉar france la mallertaĵo sonas malpli ĝene (ĉar kliŝe). Pli neŭtralaj kaj same ironiaj tradukoj povus esti «tre indulgeme» aŭ «tre korfavore».

вернуться

[29]

ili ambaŭ — Angeliko kaj Klitandro.

вернуться

[30]

meti la pugnon al la brusto — Interpugnado ne konvenus al franca nobelo mezaĝa; Zamenhofo miskomprenis la francan serrer le bouton à quelqu'un, kiu ĉi-okaze estas la figursenca «bridi»: «Mi povas bridi iun ajn». (Bouton estas ĉi-okaze ne «butono», sed leda ringo, kiun oni povas glitigi laŭ paro da bridoj, por ilin streĉi.)

вернуться

[31]

Pala traduko de egale pala franca metaforo: Vous verrez de quel bois nous nous chauffons. Pli lerte en la angla: You shall see what Mettle I am made of, when those that belong to me are meddl’d with.

вернуться

[32]

la nobelara armiĝo en Nancy — Per «nobelara armiĝo» Zamenhofo tradukas la francan l’arrière-ban, kunvoko de nobelaro de provinco (ĉi-okaze de Loreno, kies ĉefurbo estis Nansio) por 3-monata proprakosta militservo, por defendi la landon kontraŭ malamiko.

вернуться

[33]

Jean-Gilles — Voĉlegu /ĵan-ĵil/.

вернуться

[34]

Montauban — Voĉlegu /montobán/. Unubo sudokcidente de Francio (okcitane Montalban). Malgraŭ la epiteto «granda» ne temas pri grava evento. Probable temas pri la senrezulta sieĝo okazinta en 1621 (unu jaron antaŭ la naskiĝo de Moliero), baldaŭ ĉesigita pro maldisciplinemo de la armeo.

вернуться

[35]

veturi trans la maron — Veturi en la Sanktan Landon. Alivorte, la «praavo» (france aïeul) estis kruckavaliro. Do, temas ne pri «praavo», sed pri pli malproksima praulo.

вернуться

[36]

vi amas kaj persekutas — Mistraduko de la franca vous aimez et poursuivez. En Esperanto «persekuti» ne signifas «fi-amindumi, sintrude sekvi, ĝeni». Ĉi-okaze sufiĉus «vi amas kaj amindumas» aŭ «vi amas kaj sekvas».