Сигл Эрик
Гiсторыя кахання (на белорусском языке)
Эрык Сiгал
Гiсторыя кахання
Сiльвii Хэрсчэр i Джону Флэксмэну
1
Што можна сказаць пра дзяўчыну, якая памерла ў дваццаць пяць гадоў?
Што яна была прыгожая. I разумная. Што яна любiла Моцарта i Баха. I "Бiтлз". I мяне. Аднаго разу, калi яна знарок звалiла мяне ў адну груду з усiмi гэтымi музыкамi, я спытаўся, якi ж у гэтай грудзе парадак, i яна адказала, усмiхнуўшыся: "Альфабэтны". Тады я таксама ўсмiхнуўся. А цяпер сяджу i гадаю, як я значыўся ў яе спiсе: калi па iменi, дык iшоў следам за Моцартам, а калi па прозвiшчы, дык уклiньваўся памiж Бахам i "Бiтлз". У любым выпадку першым не апынуўся б. Дурнота, мабыць, але гэта не дае мне спакою - я ж вырас з думкаю, што заўсёды мушу быць першы. Гэта сямейнае, разумееце?
На апошнiм курсе, з самае восенi, я зачасцiў у бiблiятэку Рэдклiфскага каледжа. I не толькi дзеля таго, каб пазыркаць на дзяўчат, хоць, прызнаюся, быў да гэтага аматар. Проста месца гэтае было цiхае, нiхто мяне там не ведаў, i попыт на кнiгi ў iх быў меншы.
Да чарговага iспыту па гiсторыi заставаўся адзiн толькi дзень, а я яшчэ не зазiраў нават у першую кнiгу прапанаванага спiса - звычайная гарвардская хвароба. Я падышоў да бiблiятэчнай стойкi, каб атрымаць фалiянт, якi павiнен быў выручыць мяне назаўтра ўранку. Абслугоўвалi дзве дзяўчыны. Адна высокая, з фiгураю тэнiсiсткi, другая - мышка ў акулярах. Я выбраў Крахатулю-Чатыры Вочкi.
- У вас ёсць "Схiл сярэднявечча"? - спытаўся я.
Яна кiнула на мяне хуткi позiрк:
- У вас жа ёсць свая бiблiятэка.
- Паслухайце, гарвардцы маюць права карыстацца Рэдклiфскай бiблiятэкай.
- Я кажу не аб праве, падрыхтунчык, я кажу пра этыку. У вас, хлопчыкi, пяць мiльёнаў тамоў. А ў нас толькi некалькi тысяч.
Божа, нарваўся! Адна з тых кабетак, якiя думаюць, што раз у Рэдклiфе ў пяць разоў болей студэнтак, чым у Гарвардзе, дык яны ў пяць разоў разумнейшыя. Звычайна я сцiраў такiх у парашок, але цяпер мне пазарэз трэба была гэтая клятая кнiжка.
- Паслухай, мне трэба гэта кнiжка!
- Падбiрай словы, падрыхтунчык.
- З чаго ты ўзяла, што я хаджу на падрыхтоўку?
- А ў цябе на твары напiсана - багаты i не дужа разумны, - сказала яна, здымаючы акуляры.
- Памылiлася, дзетка, - парыраваў я. - Я разумны i бедны.
- Э, не, падрыхтунчык. Гэта я бедная i разумная.
Яна так i ўтупiлася ў мяне. Вочы ў яе былi карыя. Няхай, можа, з выгляду я i багацей, але я не дазволю нейкай нахабе, нават калi ў яе прыгожыя вочы, называць мяне дурнем.
- А з чаго гэта вiдаць, што ты такая разумная? - спытаўся я.
- Ды хоць бы з таго, што я нiколi не пайшла б з табою ў кавярню.
- Паслухай: я цябе туды нiколi i не запрасiў бы.
- А вось з гэтага, - адказала яна, - якраз i вiдаць, што ты не дужа разумны.
Зараз растлумачу, чаму я ўсё-такi запрасiў яе ў кавярню. Хiтрамудра капiтуляваўшы ў крытычны момант - прытварыўшыся, што мне раптам захацелася выпiць з ёю кавы, - я атрымаў сваю кнiгу. А паколькi яна не магла пайсцi да закрыцця бiблiятэкi, я меў дастаткова часу, каб засвоiць некалькi важкiх фраз аб перамяшчэннi апоры каралеўскае ўлады з духавенства на законнiкаў у канцы адзiнаццатага стагоддзя. На iспыце я атрымаў "А"* з мiнусам - якраз тую адзнаку, што даў я нагам Джэнi, калi яна ўпершыню выйшла з-за стойкi.
* Найвышэйшая адзнака ў амерыканскiх унiверсiтэтах.
Не магу сказаць, што я гэтаксама высока ацанiў яе касцюм - задужа кiдкi, як на мой густ. Асаблiва не спадабалася сумка - нейкая торба ў iндзейскiм стылi. На шчасце, я не сказаў ёй пра гэта - потым я даведаўся, што торба была яе ўласнай прыдумкаю.
Мы пайшлi ў "Гном" - маленькую кавярню-бутэрбродную, куды, нягледзячы на назву, пускалi i людзей звычайнага росту. Я замовiў дзве кавы, а ёй яшчэ i шакаладнае пiрожнае з марозiвам.
- Мяне завуць Джэнiфэр Кавiлеры, - сказала яна. - Я амерыканка iталiйскага паходжання.
Усё роўна як я сам не здагадаўся б.
- Я займаюся музыкай, - дадала яна.
- Мяне завуць Олiвэр, - сказаў я.
- Гэта iмя цi прозвiшча? - папыталася яна.
- Iмя, - адказаў я, а потым прызнаўся, што маё поўнае iмя - дакладней, большая яго частка - Олiвэр Барэт.
- О, - усклiкнула яна, - Барэт!.. Як у паэткi?*
* Элiзабет Барэт Браўнiнг (1806-1861) - ангельская паэтка.
- Як у паэткi, - пацвердзiў я. - Але мы не радня.
Я парадаваўся ў душы, што яна не задала звыклага i вельмi непрыемнага мне пытання: "Барэт? Як Барэт-хол?" Я ж цярпець не мог, калi мне нагадвалi, што я з раднi "чувака", якi пабудаваў Барэт-хол - сама вялiкi i сама брыдкi будынак у Гарвардскiм унiверсiтэцкiм гарадку, каласальны помнiк нашаму сямейнаму багаццю, фанабэрыстасцi i нязноснаму гарвардызму.
Запала маўчанне. Няўжо мы так хутка вычарпалi тэмы для размовы? Цi яна страцiла цiкавасць да мяне, даведаўшыся, што я не даводжуся паэтцы раднёю? Што ж здарылася? Яна проста сядзела i з ледзь прыкметнай усмешкаю глядзела на мяне. Каб чым-небудзь заняцца, я пачаў гартаць яе сшыткi. У яе быў дзiўны почырк - дробны, завостраны, без загалоўных лiтараў (кiм яна сябе ўяўляе можа, Камiнгсам*?).
* Амерыканскi паэт XX стагоддзя, якi адмовiўся ў сваiх вершах ад ужывання загалоўных лiтараў.
Сярод курсаў, на якiя яна хадзiла, былi даволi арыгiнальныя: "Гiст. сусв. лiтры-105", "Музыка-150", "Музыка-201"...
- "Музыка-201"? Хiба гэта не аспiранцкi курс?
Яна з вiдавочным гонарам кiўнула:
- Полiфанiя эпохi Рэнесансу.
- Што такое полiфанiя?
- Нiчога сексуальнага, падрыхтунчык.
I чаго гэта я ўсё цярплю? Яна што, "Крымсан" не чытае? Не ведае, хто я такi?
- Эй, ты што, не ведаеш, хто я такi?
- Ведаю. Ты той маладзён, якому належыць Барэт-хол, - сказала яна без анiякай пашаны.
Яна сапраўды не ведала, хто я.
- Мне не належыць Барэт-хол, - паспрабаваў пажартаваць я. - Здарылася так, што мой вялiкi прадзед падарыў яго Гарварду.
- Каб ягонага не такога вялiкага праўнука прынялi туды без праблем!
Гэта ўжо занадта!
- Паслухай, Джэнi, калi ты такая ўпэўненая ў маёй нявартасцi, дык навошта ж тады напрасiлася пайсцi са мною ў кавярню?
Яна паглядзела мне ў самыя вочы i ўсмiхнулася:
- Мне спадабалася твая фiгура.
Калi хочаш перамагаць - павiнен умець прайграваць. I гэта не заблытаны парадокс. Гэта тыпова гарвардская рыса - здольнасць ператварыць у перамогу любое паражэнне.
"Не пашанцавала вам, Барэт. Але гулялi вы файна!"
"Дальбог, я рады, што вы не раскiслi, хлопцы. Вы ж так не любiце прайграваць!"
Вядома, чыстая перамога - прыямнейшая. Асаблiва калi вырвеш яе на апошняй хвiлi... Словам, праводзячы Джэнi да iнтэрната, я ўсё яшчэ не трацiў надзеi перамагчы гэтую рэдклiфскую калючку.
- Паслухай, калючка, у пятнiцу ўвечары хакейны матч у Дартмуце.
- I што з таго?
- Я хачу, каб ты яго паглядзела.
Яна адказала са звычайнай для Рэдклiфа пашанаю да спорту:
- А чаму я павiнна глядзець нейкi няшчасны хакейны матч?
- Таму што я буду гуляць, - нiбы абыякава адказаў я.
Настала маўчанне. Мне здалося, я чую, як падае снег.
- А за каго? - папыталася яна.
2
Олiвэр Барэт IV,
Iпсвiч, Масачусэтс
Узрост: 20 гадоў
Рост: 5 футаў 11 цаляў; вага: 185 фунтаў
Каледж: Фiлiпс Эксэтэр
Курс: выпускны
Асноўная дысцыплiна: грамадскiя навукi
Будучая спецыяльнасць: юрыспрудэнцыя
У спiсе дзесяцi лепшых на курсе: 1961, 1962, 1963.
Да гэтага моманту Джэнi пэўна ўжо прачытала маю бiяграфiю: я тройчы нагадаў Вiку Клэйману, нашаму менеджэру, каб ён перадаў ёй праграмку.
- Дальбог, Барэт, - сказаў ён мне адразу, - можна падумаць, у цябе першае дзяўчо!
- Заткнiся, Вiк, а то сваiмi зубамi падавiшся!
На размiнцы я не памахаў ёй рукою (яшчэ чаго не хапала!). Нават у яе бок нi разу не глянуў. I ўсё-такi яна, мабыць, думала, што я пазiраю на яе. Не з павагi ж да сцяга зняла яна акуляры, калi выконвалi нацыянальны гiмн?
У сярэдзiне другога перыяду мы выйгравалi ў Дартмута 0:0. Гэта значыць, Дэйвi Джонстан i я павiнны былi вось-вось распячатаць iхнюю брамку. Зялёныя казлы (у Дартмута зялёная форма) гэта адчулi i пачалi валiць нас. Яны маглi б пераламаць нам косцi, перш чым мы пераломiм iхнюю абарону. Фаны лямантавалi, прагнучы крывi. У хакеi гэта азначае кроў у прамым сэнсе альбо, як з крывёю не атрымаецца, - гол. Як кажуць, lа nоblesse oblige*, i я нiколi не прымушаў доўга заўзятараў чакаць нi таго, нi другога.