Я падаўся ўперад i ўзяў чэк. Але, роўна пяць тысяч долараў, падпiсана Олiвэрам Барэтам III. Чарнiла яшчэ не паспела высахнуць. Я руплiва склаў чэк i паклаў у кiшэню кашулi, потым падняўся i паволi пайшоў да дзвярэй. Варта было сказаць яму хоць што-небудзь: маўляў, я разумею, што дзеля мяне змусiлi праветрывацца ў чакальнi некалькi вельмi паважаных бостанскiх, а можа, нават i вашынгтонскiх бiзнесменаў. I дадаць, што калi нам усё-такi ёсць пра што пагаварыць, дык я мог бы, бацька, пабадзяцца якi час вакол ягонага офiса, а ён адмовiўся б ад абеду з якойсьцi самавiтай персонаю... i гэтак далей...
Прачынiўшы дзверы i спынiўшыся ля iх, я ўзяў сябе ў рукi i сказаў, гледзячы яму ў самыя вочы:
- Дзякуй, бацька.
21
Расказаць пра ўсё Фiлу давялося мне. Ну а каму ж яшчэ? Ён не грымнуўся адразу вобзем, як я баяўся, а спакойна зачынiў дзверы свайго дому i пераехаў жыць у нашую кватэру. У кожнага свае спосабы змагацца з горам. Фiл ратаваўся тым, што ўвесь час прыбiраў у кватэры. Падмятаў, мыў, скроб. Гэтага я не надта разумеў, але, раз так, няхай працуе, калi яму лягчэй.
Можа, у душы ён спадзяецца, што Джэнi яшчэ вернецца дамоў?
Пэўна ж, спадзяецца. Нябога. Таму i прыбiрае тут кожнага дня. Ён проста не хоча прымаць рэчы як яны ёсць. Вядома, мне ён у гэтым не прызнаецца, аднак я здагадаўся, пра што ён думае.
Бо думаў ён пра тое ж, што i я.
Калi Джэнi паклалi ў бальнiцу, я патэлефанаваў Джонасу, чаму я не магу болей хадзiць на працу. Я зрабiў выгляд, што мне няма калi гаварыць доўга, бо адчуў, як ён засмуцiўся i як спрабуе выказаць тое, чаго проста няздатны выказаць. Адгэтуль днi мае падзялiлiся на час, якi я бавiў з Джэнi, i на ўсё астатняе. Вядома, "усё астатняе" не мела анiякага значэння. Я еў, не адчуваючы голаду, глядзеў, як Фiл зноў i зноў прыбiраў у кватэры, i не спаў начамi, нягледзячы на тое, што пастаянна прымаў пiгулкi, якiя прапiсаў мне доктар Акерман.
Аднаго разу я пачуў, як Фiл прамармытаў сам сабе: "Доўга я так не вытрымаю". Мы толькi што паабедалi, i ён мыў посуд на кухнi (уручную). Я яму нiчога не сказаў, аднак падумаў: "А вось я вытрымаю, хто б Ты там нi быў, наверсе, мiстэр Усявышнi, сэр, i прашу Цябе - няхай усё застаецца, як ёсць, я вытрымаю, я гатовы цярпець бясконца..."
Таго вечара Джэнi выгнала мяне з палаты. Яна хацела пагаварыць з бацькам "як мужчына з мужчынам".
- На гэтую сустрэчу дапускаюцца толькi iталiйскiя амерыканцы, - сказала яна. Твар у яе быў бялейшы за падушку. - Iдзi, Барэт, iдзi.
- О'кэй, - сказаў я.
- Толькi не адыходзь вельмi далёка, - дадала яна, калi ўжо я быў ля дзвярэй.
Я сеў у чакальнi. Неўзабаве з'явiўся Фiл.
- Яна клiча цябе, - хрыпла прашаптаў ён. - Я схаджу па цыгарэты.
- Зачынi гэтыя клятыя дзверы, - загадала яна, калi я ўвайшоў у пакой.
Я цiха прычынiў дзверы. Прысеўшы каля ложка Джэнi, я разгледзеў яе. Я хачу сказаць, разгледзеў яе разам з усiмi гэтымi трубкамi, падведзенымi да правай рукi, якую яна звычайна хавала пад прасцiною. Я заўсёды любiў сядзець як мага блiжэй да яе i глядзець на яе твар. Цяпер ён быў страшэнна бледны, але на iм па-ранейшаму ззялi вочы. I гэты раз я сеў як мага блiжэй.
- Я зусiм не адчуваю болю... Праўда, Ол, - сказала яна. - Ведаеш, гэта ўсё роўна як павольна падаць у прорву.
Усярэдзiне ў мяне штосьцi балюча зварухнулася. Нешта падымалася да горла, каб вылiцца слязьмi. Але я не заплачу. Я нiколi не плакаў. Я ж моцны хлопец, вы разумееце? Не, я не заплачу.
Але каб не заплакаць, мне нельга адкрываць рота. Мне застаецца адно кiўнуць. I я кiўнуў.
- Лухта, - сказала яна.
- Што? - З мяне хутчэй вырваўся хрып, чым слова.
- Ты не ведаеш, што гэта такое - падаць у прорву, падрыхтунчык, - сказала яна. - Ты нiколi нiчога такога не адчуваў...
- Ведаю, - аднекуль узялiся ў мяне сiлы загаварыць. - Гэтак было, калi я сустрэў цябе.
- Але, - сказала яна, i на твары ў яе прамiльгнула ўсмешка. - "О, што гэта было за падзенне!" Хто гэта сказаў?
- Не ведаю, - адказаў я. - Шэкспiр, напэўна.
- Але, Шэкспiр, толькi якi персанаж? - спыталася яна з смуткам у голасе. Не магу нават згадаць, з якой п'есы. Я ж скончыла Рэдклiф, павiнна памятаць. Некалi я ведала слова ў слова ўвесь Кёхелеўскi ўказальнiк Моцарта.
- Ну i ну! - усклiкнуў я.
- Вядома - ну i ну! - Яна зморшчыла лоб, потым папыталася: - Якi нумар у домiнорнага канцэрта?
- Я пагляджу, - сказаў я.
Я нават ведаў дзе. У нас дома. На нотнай палiцы каля фартэпiяна. Пагляджу i заўтра адразу ёй скажу.
- А я ж ведала, - сказала Джэнi. - Ведала... Праўда, ведала...
- Паслухай, - сказаў я ў сваiм богартаўскiм стылi, - ты хочаш пагаварыць пра музыку?
- А ты што - хочаш пра пахаванне?
- Не, - выцiснуў я, пашкадаваўшы аб сваiх словах.
- Я ўжо абмеркавала гэта з Фiлам. Ты мяне слухаеш, Олi?
Я адвярнуўся:
- Але, слухаю, Джэнi.
- Я сказала яму, што ён можа запрасiць каталiцкага святара. Ты згодзiшся? О'кэй?
- О'кэй.
- О'кэй, - сказала яна.
Я адчуў пэўную палёгку: пра што б нi загаварылi мы далей, сама цяжкае ўжо мiнула. Аднак я памылiўся.
- Паслухай, Олiвэр, - сказала Джэнi вельмi цiха, але голасам, якi бывае ў яе, калi яна сярдуе. - Олiвэр, ды перастань ты мучыць сябе! Ты ж проста хворы!
- Я?
- Гэты вiнаваты выраз твайго твару, Олiвэр, гэта нешта хваравiтае.
Я паспрабаваў змянiць гэты кляты выраз, але твар у мяне ўсё роўна як скамянеў.
- Тут няма нiчыёй вiны, дурненькi ты падрыхтунчык! - сказала яна. - Прашу цябе, перастань мучыць сябе!
Я хацеў глядзець i глядзець на яе, хацеў нiколi не адрывацца ад яе вачыма, але ўсё-такi апусцiў iх. Мне было сорамна, што Джэнi так лёгка чытае мае думкi.
- Паслухай, гэта адзiнае, аб чым я цябе прашу, Олi. А так, я ўпэўнена, усё ў цябе будзе о'кэй.
У мяне зноў захрас камяк у горле, i я не змог нават сказаць у адказ "о'кэй". Я моўчкi глядзеў на Джэнi.
- К чорту Парыж! - сказала яна раптам.
- Што?
- К чорту Парыж, к чорту музыку, к чорту ўсю гэтую лухту! Думаеш, ты што-небудзь украў у мяне? Мне пляваць на ўсё гэта, чуеш, сукiн ты сын! Можаш ты ў гэта паверыць?
- Не, - шчыра прызнаўся я.
- Тады iдзi адсюль прэч! Я не хачу, каб ты сядзеў ля майго клятага ложка i глядзеў, як я аддаю канцы!
Яна не жартавала. Я заўсёды адчуваў, калi яна гаварыла ўсур'ёз. I я купiў хлуснёю дазвол застацца:
- Я табе веру.
- Так лепш, - сказала яна. - А зараз, можна я цябе аб чымсьцi папрашу?
Усярэдзiне ў мяне ўсё зноў здрыганулася ад невыноснага жадання заплакаць. Але я пераадолеў яго. Я не заплачу. Я толькi скажу Джэнiфэр, адным кiўком галавы скажу, што буду шчаслiвы зрабiць усё, што яна папросiць.
- Мiлы, абдымi мяне моцна-моцна, - сказала яна.
Я паклаў ёй руку на плячо - Божа, такое худзенечкае! - i сцiснуў яго слаба-слаба.
- Не, Олiвэр, - сказала яна, - абдымi мяне па-сапраўднаму. Ляж побач са мною.
Я быў вельмi, вельмi асцярожлiвы - з-за гэтых трубак i ўсялякiх iншых клятых прычындалаў. Лёг побач з ёю i абняў па-сапраўднаму.
- Дзякуй, Олi.
Гэта былi яе апошнiя словы.
22
Калi я выйшаў, Фiл палiў у салярыi невядома якую па лiку цыгару.
- Фiл! - цiха сказаў я.
- Што? - ён узняў вочы, i мне здалося, што ён ужо ўсё ведае.
Я зразумеў, як яму трэба цяпер якое-небудзь суцяшэнне. Я падышоў да яго i паклаў руку яму на плячо. Я баяўся, што ён заплача. Сам я быў упэўнены, што стрымаюся. Я проста не мог не стрымацца...
Фiл паклаў сваю руку на маю.
- Шкада, - прамармытаў ён, - шкада, што я... - Ён запнуўся. Я чакаў. Куды цяпер было спяшацца?..
- Шкада, што я паабяцаў Джэнi быць моцным дзеля цябе. - I, усё роўна як выконваючы сваё слова, цiхенька паляпаў мяне па плячы.
А цяпер мне трэба было пабыць аднаму. Глынуць свежага паветра. Можа, прайсцiся.
У чакальнi было цiха-цiха. Адно што чуўся стук маiх абцасаў па лiнолеуме.