Варта было адно адлучыцца на якiя два днi, i, калi ласка, - нейкi казёл з iдыёцкiм iмем Фiл забраўся да яе ў ложак (вядома, забраўся!).
Вешаючы слухаўку, яна нарэшце заўважыла мяне i, нават не пачырванеўшы, усмiхнулася i з'iмiтавала пацалунак. Ну i двудушнасць!
Яна цмокнула мяне ў ацалелую шчаку:
- Э-э, ну i выгляд у цябе!
- Дасталося, Джэн.
- Але твой супернiк выглядае яшчэ горш?
- Вядома. Нашмат. Мае супернiкi заўсёды выглядаюць горш. - Я сказаў гэта з усёй злосцю, на якую здатны, намякаючы на тое, што намылю пысу любому супернiку, якi палезе да яе ў ложак, пакуль мяне няма паблiзу.
Але Джэнi, як нiчога i не здарылася, узяла мяне за рукаў, i мы рушылi да дзвярэй.
- Дабранач, Джэнi, - сказала дзяжурная.
- Дабранач, Сара, - адгукнулася Джэнi.
Калi мы выйшлi на вулiцу, збiраючыся сесцi ў мой "МГ", я набраў у лёгкiя свежага вечаровага паветра i як мог абыякава запытаўся:
- Паслухай, Джэн...
- Што?
- Э-э... Хто такi Фiл?
Яна кiнула ўжо ў машыне:
- Мой бацька.
Так я ёй i паверыў.
- Ты завеш свайго бацьку Фiлам?
- Але, гэта яго iмя. А як ты завеш свайго?
Джэнi ўжо казала мне, што яе выхаваў бацька, уладальнiк невялiкай пякарнi ў Крэнстане, штат Род-Айлэнд. Мацi яе загiнула ў аўтамабiльнай аварыi, калi Джэнi была зусiм маленькая. Усё гэта яна расказала мне, калi тлумачыла, чаму ў яе няма вадзiцельскiх правоў. Яе бацька - ва ўсiх астатнiх адносiнах, як сказала яна, сапраўды "выдатны хлопец" - пасля смерцi мацi стаў вельмi прымхлiвым i нi за што не хацеў дазволiць адзiнай сваёй дачцэ вадзiць машыну. Ёй гэта дужа замiнала ў апошнiх класах каледжа, калi яна пачала браць урокi iгры на фартэпiяна ў аднаго чалавека з Провiдэнса. Затое яна паспела прачытаць у доўгiх аўтобусных паездках усяго Пруста.
- Дык як ты завеш свайго? - спыталася яна зноў.
Я думаў зусiм пра iншае i не зразумеў пытання.
- Майго каго?
- Якiм тэрмiнам ты абазначаеш свайго творца?
Я назваў тэрмiн, якi заўсёды хацеў скарыстаць:
- Сукiн Сын.
- У вочы? - спыталася яна.
- Я нiколi не бачу ягонага твару.
- Ён носiць маску?
- Бадай. Каменную. Абсалютна каменную.
- Кiнь, ён, мабыць, страшэнна ганарыцца табою. Ты ж гарвардская хакейная славутасць.
Я зiрнуў на яе. Вiдаць, яна i праўда нiчога не ведае.
- Ён таксама быў выдатным спартсменам, Джэнi.
- Лепшым за цябе?
Мне спадабалася, што яна такое высокае думкi пра мае атлетычныя дасягненнi. Шкада, што мне прыйдзецца прынiзiць сябе, расказаўшы ёй пра бацькавы поспехi.
- Ён удзельнiчаў у фiнальным заездзе акадэмiчных адзiночак на Алiмпiйскiх гульнях 1928 года.
- Ого! - сказала яна. - I выйграў?
- Не, - адказаў я.
I яна, па-мойму, здагадалася, што мяне крыху суцяшае той факт, што ў фiнале бацька быў толькi шосты.
Мы трохi памаўчалi. Цяпер Джэнi, бадай, зразумее, што быць Олiвэрам Барэтам IV - гэта азначае не толькi насiць тое самае iмя, што i грандыёзнае збудаванне з шэрага каменю ў Гарвардскiм унiверсiтэцкiм гарадку. Гэта яшчэ i своеасаблiвае мускульнае застрашэнне. Я маю на ўвазе, калi над табою зiхацяць вяршынi чужое спартовае славы. Я маю на ўвазе - нада мною.
- Але што ён такое зрабiў, што ты назваў яго сукiным сынам? - спыталася Джэнi.
- Ён змушае мяне, - адказаў я.
- Не разумею.
- Ён змушае мяне, - паўтарыў я.
- Да чаго, Олiвэр?..
- Рабiць усё "правiльна".
- А хiба гэта няправiльна - рабiць усё правiльна?..
Я адказаў, што ненавiджу, калi мяне праграмуюць на працяг Барэтаўскае Традыцыi - дый яна сама мусiла гэта зразумець: бачыла ж, як мяне ўсяго скурчвае кожнага разу, калi мне прыходзiцца называць пасля iменi свой парадкавы нумар. I яшчэ, сказаў я, мяне даводзiць да шалу, што я кожны семестр абавязаны выдаваць х акадэмiчных поспехаў.
- Ну, вядома, - сказала яна з непрыхаваным сарказмам. - Я даўно заўважыла, як табе не падабаецца атрымлiваць свае "А" i гуляць за зборную ўнiверсiтэта.
- Я ненавiджу другое: ён нiчога iншага i не чакае! - Нiколi раней я нiкому гэтага не гаварыў - i цяпер адчуваў сябе страшэнна няёмка. Але мне трэба было растлумачыць Джэнi ўсё. - Калi мне i праўда штосьцi ўдаецца, дык ён настолькi скептычна да гэтага ставiцца, што ўявiць сабе немагчыма! Усё чыста ўспрымае як звычайнасць.
- Дык ён жа заняты чалавек! Яму ж трэба кiраваць усiмi гэтымi банкамi i Бог яго ведае што яшчэ рабiць!
- Джэнi, ты, уласна, на чыiм баку?
- А гэта што, вайна? - спыталася яна.
- Вайна, - адказаў я.
- Гэта ж смешна, Олiвэр.
Выдавала на тое, што яна сапраўды не магла мяне зразумець. Тады я i западозрыў, што мы па-рознаму глядзiм на жыццё. Вядома, мае тры з паловаю гады ў Гарвардзе i яе ў Рэдклiфе ператварылi нас абаiх у самаўпэўненых iнтэлектуалаў - традыцыйны прадукт гэтых устаноў. Аднак на гэтым падабенства канчалася. Згадзiцца з тым, што ў майго бацькi каменнае сэрца, яна не магла: замiналi, мабыць, нейкiя атавiстычныя iталiйска-мiжземнаморскiя паняццi накшталт "падрэ любiць сваiх бамбiнi" - толькi так i не iнакш.
Тады я паспрабаваў прывесцi наглядны прыклад. Наша дурная "антыразмова" з бацькам пасля гульнi ў Корнэле. Гэта вiдавочна ўразiла яе. Але няхай мне так добра будзе, калi ўразiла гэтак, як я разлiчваў.
- Дык ён прыехаў з Бостана ў Iтаку дзеля нейкага няшчаснага хакейнага матча?
Я паспрабаваў растлумачыць ёй, што мой бацька - гэта выключна адна форма i анiякага зместу. Але яе проста асляпiла тое, што ён пусцiўся ў такую далёкую дарогу, каб толькi папрысутнiчаць на (адносна) пасрэднай спартовай гульнi.
- Годзе, Джэнi, давай закончым гэтую тэму?
- Ведаеш, - сказала яна, - я нават рада, што ты так зацыклiўся на сваiм бацьку. Гэта азначае, што ты зусiм яшчэ не дасканалы.
- Ты хочаш сказаць, ты - дасканалая?
- Божа баранi, падрыхтунчык. Хiба я стала б тады сустракацца з табою?
Яна зноў была ў сваiм стылi.
5
Хацеў бы ўжо сказаць колькi слоў пра нашы iнтымныя адносiны.
Надзiва доўга iх не было ўвогуле. Iнакш кажучы, нiчога больш сур'ёзнага за тыя некалькi згаданых ужо мною пацалункаў (дагатуль памятаю iх усе да драбнiц). Сiтуацыя для мяне незвычайная: з прыроды я гарачы, нецярплiвы i прадпрымальны. Калi б хто-небудзь сказаў любой з добрага тузiна дзяўчат у Таўэр-Корт, Уэлэслi, што Олiвэр Барэт IV штодня сустракаецца з дзяўчынаю, але нi разу не спаў з ёю, яна пэўна засмяялася б i дужа засумнявалася ў вабнасцi сяброўкi, пра якую iдзе гаворка. Аднак, вядома, справа была не ў гэтым.
Я проста не ведаў, як дзейнiчаць.
Толькi не трэба разумець мяне залiшне лiтаральна. Я ведаў усе мажлiвыя хады. Але нiяк не мог пераадолець няўпэўненасцi. Джэнi была вельмi разумная, i я баяўся, што яна проста пасмяецца з таго, што я прызвычаiўся лiчыць вытанчана-рамантычным (i непераможным) стылем Олiвэра Барэта IV. Але я баяўся, што яна адштурхне мяне. А калi не адштурхне, дык з прычын, ад кахання далёкiх. Усiмi гэтымi блытанымi тлумачэннямi я хачу сказаць адно: мае пачуццi да Джэнi былi адрозныя ад тых, што я меў раней да iншых дзяўчат. Я не ведаў, як сказаць ёй пра гэта, i не было ў каго спытаць рады. ("Трэба было папытацца ў мяне!" скажа яна потым.) Я ведаў толькi, што яна патрэбная мне. Уся.
- Олiвэр, ты завалiш iспыт.
Мы сядзелi ў мяне ў пакоi i чыталi. Была нядзеля, другая палова дня.
- Олiвэр, калi ты будзеш адно глядзець, як вучу я, дык абавязкова правалiшся.
- Ды не гляджу я на цябе. Я чытаю.
- Лухта. Ты разглядваеш мае ногi.
- Хiба што зрэдку. На пачатку кожнага раздзела.
- Нешта ўжо вельмi кароткiя раздзелы ў тваёй кнiзе.
- Слухай, самаўлюбёнiца! Не такая ты ўжо i паглядная.
- Я ведаю. Але што я магу зрабiць, калi для цябе я "такая ўжо".
Я адсунуў кнiгу, устаў i падышоў да яе.
- Джэнi, ну зразумей ты: як я магу чытаць Джона Сцюарта Мiля, калi кожную секунду памiраю ад жадання апынуцца з табою ў ложку!