Год беларуса: Вершы. Вершав. апавяданні. Публіцыстыка

Ёсць месца. Помню, як стаў на ногі,
Званне Вусцянскай носіць дарогі.
Гэта палянка хоць невяліка,
Па краях верас, сплёўшыся дзіка,
Сцелецца, пнецца на ўсе староны.
Сярод палянкі — курган зялёны.
Кругом, як згледзець, быў лес не тонак,
А на кургане між дзвюх сасонак
Расла бярозка кудрава, бела.
Яна такія ўспамінкі мела:
Што колісь даўна, як ў цвеце рожа,
У адной вёсцы вельмі прыгожа
Была дзяўчына, спрытна і дужа,
Гладка, румяна, лёгка, дасужа.
Усім яна вельмі была дасмаку,
Бо, сказаць праўду, не мела браку.
I усе зналі і гаварылі,
Што два малойцы яе любілі.
Адзін раз неяк цёплай вясною,
Згаварыўшыся яны з сабою,
Ці, можа, ўлетку, як дзень вялікі,
Пайшлі у пушчу ўтраіх па лыкі.
Дзень быў харошы, дык удалося
Усім надзерці многа палосся.
Нясуць дахаты, сабраўшы ў клумкі.
А яе ўзялі такія думкі:
Дома пярсцёнак, хустай пакрыты,
У лесе — ножык, у пень убіты.
А як забралі ўжо паўдарогі:
«Балець мне, — кажа, — пачалі ногі
Ды неяк крэпка кальнула ў плечы.
Я тут прысяду, буду сядзеці,
А вы ідзіце, — хлопцам гавора,—
Адзін да хаты: там у каморы
Знойдзеш пярсцёнак, пакрыты хустай;
Другі — да лесу: пад елкай густай,
Пры самай сцежцы, дзе я хадзіла,
На пні дубовым ножык ўстраміла.
Вось да змяркання часу ўжо мала,
Каб я доўга гэтта не ждала,
Дык і спяшайце і не драміце,
Нож з тым пярцёнкам мне прынясіце.
А з вас каторы ўперад прыбудзе,
Той ужо мужам маім і будзе».
Скочылі хлопцы нашы ахвоча,
Кожны уперад справіцца хоча.
Пруць цераз сілу праз цемні і гушчы
Адзін — да хаты, другі — да пушчы.
Мала к змярканню што асталося,
Але ёй доўга ждаць не прыйшлося,
Бо яшчэ зоркі не заблішчэлі,
Як ужо хлопцы назад ляцелі,
Пёрлі без духу апошняй сілай,
Кожны уперад хацеў да мілай.
Разам дабегшы, прад ёю палі
I тутка на месцы разам сканалі.
Учуўшы прыгоду, людзі сышліся
I зараз радзіць там узяліся.
Радзілі доўга і гаманілі
I тут на месцы ўсё рассудзілі:
Каб пахаваці ў зямлю сырую
Тую дзяўчыну жыўцом, жывую,
3 хлопцамі тымі, што пагубіла,
Каб яна гэтак больш не рабіла.
У чысту адзежу хлопцы прыбраны.
Дзеўка — у стужкі, вянок руцьвяны,
Руса касіца на усе плечы.
Як бы да шлюбу прыбрана ўрэчы:
Бела апратка, белы спаднічкі,
Белы панчошкі і чаравічкі.
Хоць ліла слёзы, цяжка ўздыхала,
Што ў красе, ў цвеце свет пакідала,
Як асудзілі, так і зрабілі:
Яе між хлопцаў тых палажылі
У адну магілу і пахавалі,
Курган парадны там накапалі.
I пайшлі ўсюды гэты ўспамінкі:
Выраслі з хлопцаў тых дзве хваінкі,
3 дзеўкі — бярозка, спусціўшы коскі.
Ой, шкода, шкода белай бярозкі!
I доўга хвойкі тыя стаялі,
Тую бярозку галлём абымалі,
Як бы закрыўшы у час пануры
Ад слоты, сцюжы, грымоты-буры.
Разам стаялі, раслі, шумелі
I гэту песню з вятрамі пелі.
Ліхая доля стрэла палянку:
Цяпер папала яна ў дзялянку.
Сцялі бярозку і хвойкі тыя.
Дык асталіся тры пні таўстыя
На тым кургане, пры той дарозе,
Ды успамінкі хвоек, бярозы!