ПАТРАПІЛА КАСА НА КАМЕНЬ
Знаная рэч на свеце, што калі збяруцца
Двое роўных, заўсёды, як каты, дзяруцца.
Ды калі чорна ў роце альбо прутка ў лапе,
Будзе так, як з касой, што на камень трапе.
Гэтака ёсць прымаўка ў нашым народзе.
Быў сабе поп сярдзіты у адным прыходзе.
Меў жонку маладую, гладкую худобу,
Косы саўсім рудыя і глядзеў з-пад лобу.
А такія прыкметы ўсім знаны вельмі:
Руды, крывы, вугнявы — то напэўна шэльмы.
Вота ж ён так, як баша [22], на сваім хвальварку
Жыў раскошна без гора і вёў гаспадарку.
Як кожны з іх брата, меў таку патугу:
Галіў сваіх «авечак» і маліўся Богу.
А ў суседстве за рэчкай, гдзе млынок вясковы,
Шумеў, стоячы здаўна, цёмны бор хваёвы.
У тым баку, гдзе дарогі сходзяцца у вілкі,
Быў узгорак і на ім старыя магілкі.
А што вельмі старыя, можна па тым знаці,
Што растучых там хвояў удвух не абняці.
Бор той, як гаварылі, аддаўна быў дворны.
I як поп быў увесь рыжы, так ляснічы — чорны,
Шпаркі ён быў без меры, гарачы ваяка,
I казалі другія, быццам «аўстрыяка».
Ды, мусіць, была праўда, бо як настаў знова,
Саўсім мовы нашай ён не знаў ні слова.
Вота ж гэны ляснічы здумаў лес рубаці
Каля гэных могілак, а поп — не даваці.
Зрабіўся крык і гоман на увесь бярэзнік:
Ляснічы крычаў «каўтун», поп крычаў «мяцежнік».
Думалі, што з крыку пэўна драка будзе,
Але і пасля крыку было «дзела» ў судзе.
Бо поп, нядоўга ждаўшы, напісаў прашэнне
I за «самаўпраўства» і за «аскарбленне».
Суд як суд: завёў «дзела», паслаў па павестцы,
Што будзе гэту справу разглядаць на месцы,
I як для вінавацтва, так для абароны,
Каб былі ў час на месцы сведкі і староны.
Ляснічы сабраў стражу, узяў «прававеда»,
А поп — дзяка, старасту і старога дзеда
I так іх наўчае: «Юрка і Васілі,
Глядзеце ж, каб вы гэтак усе гаварылі,
Што тут яшчэ нядаўна ўсе крыжы стаялі,
Што на гэтых могілках вы бацькоў хавалі,
Што ўрэшце і сягоння ёсць такая мода
Хаваць тут нехрышчоных з усяго прыхода».
Сабраліся ўсе разам на той бугор спорны:
Земскі, сведкі, поп рыжы і ляснічы чорны.
Зноў спрэчкі пачаліся, старыя рахубы [23]:
Адзін глядзіць з-пад лобу, другі скаліць зубы.
А земскі, пры медалі, ўрэчы на шнурочку,
Пачаў пытацца сведкаў, але ў адзіночку.
Дык правіць адзін гэта, а другі не тое,
Той гаворыць да дзела, іншы што другое.
Як спытаў старога: «Што ты знаеш гэтак?»
«Мы тут, — кажа, — хавалі і бацькоў і дзетак».
«Добра, — земскі гаворыць, — а пакажы ж, мілы,
Гдзе будуць твайго бацькі і маткі магілы?»
А стары, знаць, забыўся, што гаварыць мае,
Паскрабаўшы за вухам, кажа: «Чорт іх знае!»
Ну дык з гэтакіх сведак, як з лазовых лісцяў,
Не меў «бацька» для дзела вялікай карысці.
Бо судзіцца — трэ ведаць і сказаць, не жарты,
Гэта будзе ўсё роўна, што іграць у карты.
Вота ж з гэнага дзіва, як прыйшло да скутку,
Выйграў «бацюшка» гэны на касцеле дудку.
I здалося б, што трэба аб гэтым забыцца,
Але поп наш задумаў, каб на кім памсціцца
I спагнаць сваю злобу на кім нязгледным:
На дворным чалавеку, на лесніку бедным.
Той, сказаць, дурнаваты, для Бога угодну
Прыйшоў да баці споведзь адбываць велікодну.
А папу таго трэба, і каб больш пранюхаць,
Ён сказаў сваёй дзеўцы, каб прыйшла
падслухаць
I выцягнуў, вужака, з таго панямножку,
Што той, быўшы на судзе, мусіць, прылгаў
трошку
I як відзіш з даносам узяўся, як за ветку,
Сваю дзеўку у «дзела» пасунуў за сведку.
I пайшла цяганіна, бачыў гэта кожны —
Пракукор, следавацель, после суд акружны.
А на судзе, вядома, зараз адвакаты
Цягнулі з чалавека апошнія шматы.
I па ўсім па гэтым, як кажуць, нарэшце
Бедны ляснік адсядзеў восем дзён урэшце!
А з гэтага карысці не было нікому,
Вось хіба адвакату ды папу рудому.