Зноў і зноў чытаю геніяльнага Гумілёва.
30- га чэрвеня. Прыязджала Сітланка (так наш бацька вымаўляў імя дачкі — замест Святланка).
Глядзеў па тэле, які скандал адбыўся ў Швейцарыі — на прэс-канферэнцыі ў нашага.
1-га ліпеня. Узяў у бібліятэцы кнігі, у тым ліку пра Сталіна — Антонава-Аўсеенкі, Яна Грэя і Льва Троцкага. Буду чытаць, паперы часова адкладу на потым.
2-га ліпеня. Быў на канцэрце самадзейнасці. Досыць хораша хор жанок выканаў песню “Зямля Беларусі, старонка мая”. Праўда, ні музыка-кіраўнік, ні харысты не ведалі і не сказалі чый тэкст. Але для мяне была прыемная нечаканасць.
6-га ліпеня. Усе апошнія дні чытаў узятыя кнігі. Прыязджала Ніна. Урач абяцае прадоўжыць на 5 дзён маё тут лячэнне.
7-га ліпеня. Прыязджалі Р.Г. і Г.Р. Гарэцкія. З імі і Ніна. Прагаварылі амаль пяць гадзін — за чаем. У асноўным — пра Акадэмію і акадэмікаў. Там — палітычнае балота. Няма нацыянальнай акадэміі, няма! Як угробілі ў 1930-31 — так і не адрадзілася. Атмасфера там зусім не патрыятычна-беларуская. Да таго ж — інтрыганства, падседжванне, падкопы і плёткі. Гэта і зразумела: няма аб’ядноўчай ідэі, супольнай вялікай мэты, супольнага гонару за Навуку Айчыны. Р. Г. трохі змагаецца, але... так мала яму падтрымкі! Расказаў, як яго рыхтавалі на прэзідэнта ў 1992 (Барысевіч і інш.), і як ён даў згоду, і як напярэдадні ўсё перайгралі - усё-такі нацыяналіст: не дапусцім, каб кіраваў акадэміяй! Гэта — у самым-самым беларускім 93-м годзе!
Званіў Цумараў — наконт абяцанай мною прадмовы да зборніка “ТБМ. Матэрыялы і дакументы”. Ён — складальнік. Трэба, пакуль тут, напісаць, каб не затрымаць кнігу.
8-га ліпеня. Званіла Ніна, сказала, што мой том у серыі “ШБ” падпісаны ў друк, у жніўні — па словах рэдактара — павінен выйсці. Пазваніў Брылю, ён гэтыя дні ў Мінску. Трохі пагаварылі. Пахваліў маю кніжыцу “Ёсць зямля”, сказаў, што многія вершы пазначыў “крыжыкам” (плюсам).
Божа, хоць бы хутчэй узяць у рукі той школьны том — каб пераканацца, што яшчэ не зусім задушылі.
10-га ліпеня. Прачытаў Троцкага. Таленавіты літаратар. І галава! У 1939-м пісаў, бачыў, разумеў — як у 1989-м ці ў 1998-м. Як далёка да яго таму рабому грузіну! А вось жа — з’еў яго Коба! Выходзіць, не трэба быць мудрым, а трэба быць подлым — і подласць праложыць дарогу табе!..
Пісаў сямірадкоўі. Вечарам глядзеў канцэрт трох геніяльных тэнараў: Сарэраса, Дамінга і Павароцці. Апошні мне выварочвае душу найглыбей.
11-га ліпеня. Чытаў кнігу “Переписка на исторические темы” — пра левых эсэраў, пра Махно, пра Калчака, пра 2-ю ўдарную армію... Як шкада, што ў свой час не было такіх праўдзівых кніг! Ад крыўды плакаць хочацца.
Глядзеў футбол і зразумеў, чаму выйгралі харваты. Бо — вялікія патрыёты сваёй Радзімы. Палавіна перамогі забяспечана гэтым. І чаму не могуць сёння выйграць беларусы.
12-га ліпеня. Дапрацоўваў пачатыя ўчора сямірадкоўі. Прачытаў кнігу Я. Грэя пра Сталіна. У параўнанні з айчыннымі аўтарамі — слабавата; як у пераказе, як з другіх рук, павярхоўна.
Тэле паведаміла: 131-го беларускага дзяржаўніка не будуць пускаць у Еўропу, у тым ліку — першых асоб. З-за тых самых Драздоў. Такога яшчэ не было ў свеце! Пахне разрывам дыпламатычных адносін.
Прыехаў С.І. Грахоўскі (ён тут бывае штогод). Хадзілі, гутарылі — усё аб тым жа. Пачытаў у “Знамя юности” аповесць Я-ва пра “ўсенароднаабранага”. Ганьба! Які герой — такая і аповесць.
13-га ліпеня. Цэлы дзень пісаў прадмову да кнігі “ТБМ”. Уручыў Г.Ю. Чырко “Сказ пра вяртанне паэту любасці к божаму свету”.
Прыязджала Ніна. Адзначылі наш дзень, 41-ю гадавіну. За чаем. Заўтра — дадому. Развітваюся з гэтым утульным кутком, з гэтымі мілымі людзьмі.
14-га ліпеня. Забраў з Гарадзішча Колеў Максім. Заязджалі ў Наскае-Лупавінава: надта засумаваў па ім.
Рэдагаваў прадмову да кнігі “ТБМ”, давялося зрабіць істотныя ўстаўкі, хачу напомніць чытачам сёе-тое.
Чытаў прэсу. Сумна і страшна. Чым жа ўсё гэта кончыцца? Парвуць адносіны з Беларуссю — і што? Застанецца адно — стаць губерняй Расіі? Уладзе толькі гэта і трэба. Да гэтага ўвесь час ідзе.
16-га ліпеня. Гутарыў з Пісьмянковым, яго бацька мой равеснік (на шэсць дзён старэйшы) і таксама цяпер ляжыць з інфарктам. “Лодачкі” ідуць у 9-м нумары. Папрасіў унесці ў паэму праўкі, якія я тым часам зрабіў.
Званіў Бураўкін, сказаў, пойдзе да старшыні РВК ваяваць за памяшканне ТБМ, якое ў нас адбіраюць. Божа прамілы! І колькі ж яны будуць здзекавацца з нашай мовы і з нас?!. Калі Ты іх пакараеш самай страшнаю карай?!