Дзе яна, Чэся, у Хрысці спыталі сярод ночы, выклікаўшы са смярдзючай камеры турмы і прагнаўшы настылым брукованым дваром пад скляпенні прысадзістага будынка ў вузкую, з закратаваным акном, апырсканую крывёю сутарэню, у якой сядзелі, прыпёршыся да сцяны, трое — хударлявы дзюбаносы гадоў дваццаці двух хлопец, якога Хрысця недзе бачыла, і чарнявы, нябрыдкі з твару, акуратна пад кароткую польку падстрыжаны немец і немалады, лысы ў рагавых, з разводамі акулярах мужчына-перагаворшчык.
Худы, дзюбаносы хлопец паказаў пальцам на пустое крэсла, што стаяла якраз перад зыркаю настольнаю лямпаю. Чарнявы, паголены да сінявы немец павярнуўся да лысага перагаворшчыка, і той ужо пераклаў, што ён пытае:
— Скажы пану афіцэру, ты рабіла ў дварчанскім шпіталі?
— Рабіла.
— А Чэсю Доўнар, медсястру, даўно знала? — перагаворшчык зноў пераклаў тое, пра што пытаў немец.
— Чаму ж не.
— А дзе яна цяпер?
— Ці я ведаю.
— А яна ж была ў цябе на кватэры?
— Была ды, як кажуць, сплыла,— Хрысця зажмурылася ад сляпучай лямпачкі.
— А медыкаменты табе не перадавала?
— Ні пра якія медыкаменты я не ведаю.
— Ага, значыцца, забылася, не помніш? — малады хударлявы хлопец азірнуўся на немца і з-за спіны дастаў плётку.— Тады раздзявайся! Будзем успамінаць...
Хрысця сцялася, учапіўшыся рукамі за крэсла.
— Так што, доўга чакаць? — малады раптам падскочыў да Хрысці і знянацку ўдарыў дзяржальнам па шыі, моцна, нібы якім цяжкім паленам, ажно яна на міг адышла ад памяці. Нават не паспела агледзецца і разабрацца, як схапіў за плечы, нахіліў, балюча заціснуў між ног голаў. Плёткамі секлі абое: маладому памагаў лысы. Білі да змогі.
Боль апякаў як агнём. Хрысця міжволі заенчыла, але сцярпела, суняла свой крык. Ведала — будзеш крычаць, прасіцца, пачнуць здзекавацца яшчэ болей. Ці ад катаў чакаць літасці? I біць перасталі, загадаўшы да раніцы падумаць і сказаць усё...
Назад у камеру Хрысця ледзьве ішла: ад болю ныла і гарэла, быдта аблітая варам, уся спіна. Ззаду па бруку звінюча шоргаў падкоўкамі ботаў сонны паліцыянт. Пачырванелая поўня глядзела на сцішаны турэмны двор. У шарым змроку блізкай раніцы ўскрыквала невядомая пташка. Хрысці ўспомнілася нешта невыразнае, далёкае і шчымлівае. Яна падняла голаў на гэты трывожны скрыпучы ўскрык пташкі і ўбачыла дзве постаці: адну — ніжэйшую, сутулаватую, другую — знаёмую па шыракаватых плячах, па глыбока насунутай на лоб кепцы, па размашыстай хадзе,— і Хрысця не стрывала, спытаўшы ў гэты шары змрок:
— Імполька, ты?!
— Я, Хрысця,— здзіўлена і неяк нясмела адклікнуўся ён.
— У якой ты камеры? Я — у пятай...
Але ні яму, ні ёй ужо дагаварыць не далі. Хрысці ў плечы раптоўна стукнуў прыклад вінтоўкі, і яна, разбіваючы ў кроў калені, упала на халодны, настылы брук і папаўзла, балюча скрыгочучы зубамі.
— Не ўставаць! Паўзці на коленках! — гнюсява, у нос, над ёю зашыпеў азвярэлы паліцыянт і зноў ударыў Хрысцю прыкладам.— Тут не адведзіны, што цалавацца будзеш, тут пацалуеш хібя сырую зямлю.
Ужо ў камеры, на вузкіх, збітых з тоўстых дыляў і састаўленых упрытык двухпавярховых нарах (Хрысціна месца якраз знізу), да Хрысці ўпоцемку падсела гарбаценькая з доўгімі рукамі маладзіца, сцішана спытала:
— Цябе ракам не гналі праз надворак?
— Гналі,— перамагаючы боль і сорам, што яшчэ не ачах у душы, адказала Хрысця.
— Сліж гэта. Свой. А здзекуецца горш за немцаў. Немцы гэтага не твораць, што робяць свае.— I, трохі счакаўшы, падсунуўшыся бліжай, ужо дыхнула гарачынёю ў самае вуха:— Ты, кажуць, з мужыком?..
— З мужыком,— залекацеў ад дасады Хрысцін голас: ёй раптам падумалася, што робяць у той сутарэні з Імполем. Няўжо б’юць? Няшчадна, жорстка, брыдка, як білі і катавалі яе.
— А я во яшчэ і незамужняя,— пажалілася гарбатая маладзіца.— Трыццаць ужо чацвёрты год пашоў. Адна жыву... Адна як паляц. Калі-кольвечы здаралася быць у Ахонах, то бачыла Базылёву хату, што з краю вёскі стаіць?
— Не, не была.
— Лясок блізка, таму і заскочаць тады-сяды партызаны. А гэта на згоне зімы было — якраз казакаў ліха прынясло. I на табе — падцікавалі, як партызаны шнурком праз мой надворак у лес беглі. З таго дня і пачалося пекла. Казакі акружылі хату, прыставілі мяне да сцяны, і кажы, якое маеш з партызанамі знашэнне. Білі бязлітасна, няхай бог адносіць. А потым пасярод вёскі яму выкапалі, сагналі людзей і мяне ледзьве жывую перад гэтай ямай паставілі. Ізноў пытаюць: «Кажы, якое знашэнне з партызанамі мела». А я пакланілася людзям і кажу: «Ні ў чым не вінавата. Ніякага знашэння ні з кім не мела і не маю».