Алеся, убачыўшы галаву з кароткай падстрыжанай полькай, сінявата-ліловы карак, край шчакі, чорнае брыво, Міцеў роўны нос, што ўткнуўся ў пясок, спляла рукі і, заблытаўшыся ў пучках жорсткай лясной асакі, пластом рухнула на дарогу. Ад страху завішчала, тулячыся да Імполя, перапуджаная сучачка.
Імполь, кінуўшы перадок з прывязанымі драніцамі, падбег, перавярнуў і закалаціў яе.
Трохі апрытомнеўшы, але яшчэ не помнячы, што робіць, Алеся папаўзла па калючым сыпкім пяску да Міці, задыхаючыся і рвучы на галаве валасы, нямогла запрычытала: «А братачка, а Змітрычак, а чаго ж ты тут ляжыш?»
Упала каля яго, абняла за голаў і, прыпадымаючы яе, пачала цалаваць у бяскроўна-белы, затоены ў невыносна-балючай пакуце твар.
Імполь, адцягнуўшы яе, перакаціў Міцю на драбінкі, усцягнуў іх на перадок і прывязаў сваёй і вышмаргнутай з Міцевых порткаў папругай да аглобель.
Радзюжку, каб прыкрыць нябожчыка ад сонца ды рою мух, са спеху ды гарачкі з сабою не ўзялі, пра яе ўспомнілі пазней, ужо дарогаю.
Там, каля Янава, было не да радзюжкі. Здзьмухваючы з кончыка носа пякучы, што ліўся цурком, пот, Імполь толькі выцягнуў перадок на седлаваты груд да раскалыханага гарачым ветрам жыта, сярод якога ўздымаўся на тоўстым выпаленым камлі высокі з падсохлымі ражнамі сукоў шара-цёмны дуб, як ззаду з жоўтага ад люціка лужка, глухавата, нібы з абрэзаў, пачалі страляць двое конных. Тугою, нацягнутаю струною нізка над галовамі зазвінелі разлютаваныя кулі. Зашалясцеўшы жытам, адна, як пераспелае яблыка, шпокнула недзе каля самых ног.
Імполь, падаючы на халаднавата-затравелую, пахучую ад горкага рамонку сцежку, пацягнуў за сабою Алесю.
Стаіўшыся за чуйна-шапаткім жытам, яны ляжалі, покуль не сціхла далёкая і глухаватая, як у воду, стральба. Страляў нехта помслівы і, мусіць, п’яны. Як чуючы бяду, прылягла і баязліва заскавытала аблавухая сучачка.
Да Алесі з Імполем конныя не пад’язджалі — як з’явіліся нечакана, так нечакана і зніклі, хаваючыся адзін на каштанавым, другі — на чорным кані за чубком бярэзніку. Азірнуўшыся на шарую вёсачку з густымі купамі нерухомых прысад, што зацягнуліся, як затоеная вада, рэдзенькаю смугою спякотнага дня, Алеся ўбачыла, што яны з-за чубка бярэзніку выехалі да Ганначчынага хутара і там, каля хаты з апоўзлай страхою, што падціснулася пад старую густа-зялёную грушу, пачулася зноў некалькі трывожных, адзін за адным стрэлаў, што пругкім ляхатам аддаваліся пры сцяне лесу.
Рыпучы перадок, на якім пакалыхваўся пацямнелы ўжо ў твары і абыякавы да ўсяго — і да гэтых стрэлаў на хутары, і да бялёсага неба, і да гарачага, што наплываў хвалямі, ветру,— ззаду падпіхала Алеся. Трэба было скарэй мінуць груд і схавацца ў лагчыне, з якой ужо чуваць быў саладкава-горкі пад валяр'яну, лодзьмы, клейкага алешніку і прахалоды блізкай шчымліва-крынічнай рэчкі.
З лужка дарога выбегла на белую ад перацёртага жвіру шашу, з якой віхор падняў і панёс на зялёнае поле слуп калючага, што заскрыпеў жарствою на зубах, вялага пылу.
Каля мастка праз дудкаватую ў жоўтых парасонах кветак лодзьму і высокі конскі шчаўюк Імполь пралез да рэчачкі і, хапіўшыся за камлі алешын, лёг на грудзі і ротам дастаў да вады, з прагаю п’ючы яе.
Алеся, трымаючы аглоблі, каб не ссунуўся з перадка Міця, глядзела ўздоўж рэчачкі на ружовую ад шчаўя і смолкі лагчынку і, вядома, не ведала, не здагадвалася, што пазаўчора, ідучы на прылесны хутар і напароўшыся на нямецкія грузавікі і танкетку, тут, на лужку, між рудаватых кратовых горбаў, стоена ляжаў Міця. Як не ведала і другога: двое конных, што стралялі па іх, былі з наваградскай аблавы, якая сёння раніцай прачэсвала тутэйшыя Кашалёўскія лясы, і, арыштаваўшы, пагналі перад сабою кульгавага Ганначчынага мужыка.
Алесіны думкі раптам пераплылі ў даўні свет: успомнілася маміна смерць, труна ў хаце, у ёй спакойная, з абразком у руцэ, мама, нібы заснула, а ён, малы Змітрык, падкурчыўшы ногі, сядзіць на лаве недалёка ад труны і жаласна плача. I ўсе бабы, што былі ў хаце, пачуўшы гэты плач, завялі, завылі ўжо над ім, трохгадовым сірацінай.
Як нядаўна, здаецца, гэта было. А ўжо васемнаццаты гадок мінуў. Як скора бяжыць час. I вось да мамы прыйшлі Міця з татам.
Даўкі камяк здушыў Алесіна горла, слёзы пякучай гарачынёй хлынулі на вочы. I Алеся надрыўна застагнала, не стрываўшы ўсяго, што наплыло на яе. Падымаючы сцяты ў пакуце, заліты слязьмі твар, заенчыла, загукала: «А мамачка, а татачка, а Змітрычак, а мае родныя, забярэце да сябе і мяне ўжо!.. Нашто ж пакінулі адну так гараваць ды слязьмі абмывацца!»