Пачарнелыя, раздутыя, як горы, трупы байцоў, на якіх ляжалі скіданыя накрыж вінтоўкі, ніхто ў тыя першыя дні не хаваў. З закурэлых шашэйных канаў, са сцежак у збэрсаным жыце цёплы, душны вецер маладога лета нёс саладжава-трупны пах.
Рослы бялявы баец, што наткнуўся на нямецкую аблаву, якая абшуквала хутары, і памкнуўся ўцякаць, падкошаны аўтаматам, зваліўся на верасаўскім лужку, пры перасохлым азярцы, сярод грудаватага поля, і сканаў у сівай асацэ: ранены ў жывот, ён мучыўся, пэўна, доўга, бо, падграбаючы локцем, вытаптаў шырокі круг і застыў, адкінуўшыся на спіну і вышчарыўшы роўныя шчыльныя зубы; твар яго перакасіла страшна балючая грымаса. Гэтакім яго ўбачыў Улас Корсак, прыехаўшы на поле ўжо з лапатаю і загадзя вычасаным крыжам, пасля таго, як наказалі хутаранцы, што на яго надзеле ляжыць забіты салдат.
Корсак расшпіліў нагрудную кішэньку ў гімнасцёрцы, выняў чырвоную кніжачку, паўглядаўся на шарай фотакартцы на просты курносы твар, прачытаў рускае нязвыклае прозвішча, засунуў кніжачку назад і, падхапіўшы пад плечы нялёгкага, як кожны нябожчык, коратка стрыжанага, з адтапыранымі вушамі бялявага хлопца, пацягнуў далей ад лужка пад межавы пры дарозе капец — не хаваць жа чалавека на лужку ў макраце. Тут, пры дарозе на грудку, і закапаў, паставіўшы на свежай магілцы збіты з старых, але пагабляваных аполкаў невысокі крыж.
Варочаўся дадому, маракуючы пра новы клопат: у гумне, на правым застаронку, прыхованы снапамі леташняга акалоту, у схроне каторы ўжо дзень ляжаў паранены лейтэнант,— зжаліўшыся, яго сюды прывалок Міця. Невядома ж яшчэ, на якім рахунку сам у немцаў, а ўжо свет усім завязаў гэтым параненым савецкім афіцэрам. I што ж рабіць, не крый бог падкажа хто немцам? Літасці ўжо не будзе нікому: ні афіцэру, ні тым больш Корсакам за помач ды спрат.
Ранілі лейтэнанта не немцы, а ненаўмысна і неўспадзеў свае: у кузаве машыны, дзе разам з лейтэнантам сядзела трое байцоў, выстраліла не ўзятая на бяспечнік вінтоўка. Куля ўпілася лейтэнанту ў сцягно, засеўшы недзе глыбока каля косці.
Збялелага ад болю лейтэнанта паспелі правезці ўсяго кіламетраў пяць, і машына спынілася якраз каля Верасава, напроці Гарасімцовай кузні — скончыўся бензін. Шафёр і трое байцоў знялі лейтэнанта з машыны, пасадзілі ў халадку пад кузняю і пайшлі ў вёску, дакляраваўшы напытаць там якога-небудзь доктара і прынесці вады.
Гэта было полуднем, а цень ужо ад нізенькай кузні даўно перапоўз пясчаную дарогу і падняўся, як на дыбачках, на трэцюю дзеравіну недалёкага гумна, аднак байцы не вярнуліся, як не вярнулася і тонкая, як плотачка, маладзіца, з трохгадовай дзяўчынкай, што ехала разам гэтай самай машынай,— ёй, збедаванай ды сплаканай, лейтэнант уступіў сваё месца ў кабіне.
Ён, знявераны, што не можа дачакацца байцоў, спакутаваны ад гарачага болю ў назе і нясцерпнай тамлівай смагі, убачыўшы на шашы чорную легкавушку з адкрытым верхам, у астатняй горкай надзеі выпаўз з канавы, прыпадняўся на адной руцэ і замахаў другою, даючы знак шафёру спыніцца. Бліснуўшы сухою пазалотаю нізкага сонца, легкавушка накаціла на лейтэнанта клубкі горкага пяршывага пылу і схавалася ў ім, фуркаючы і парыпваючы на жвірыстай, пабітай воспамі ямак вузкай шашы.
Здушаны даўкім камяком помсты, лейтэнант зашкроб пальцамі па кабуры, з гарачкі не могучы расшпіліць яе, а потым, калі выцягнуў пісталет, машына ад’ехалася далекавата. Скрыгануўшы зубамі, ён стрэліў у пухкія і вялыя клубкі пяршывага пылу, нема зароў ад злой помсты і бязвольна скаціўся ў закурэлую канаву, дзе праз пласт сівага бруду прабівалася маладая зялёна-ільсністая трава.
Тут на яго якраз і натрапіў Міця.
Натрапіў выпадкам, варочаючыся дадому з Наваградка, устрывожаны і разгублены сам. Адвагі ды няпэўнага спакою дадавала хіба тое, што быў ужо дома. Ён перажыў і першыя бомбы, што ў ціхі нядзельны дзень з візгам і страшным выбухам упалі на рыначны пляц, і яны тады з гаспадыняй, выскачыўшы з драўлянага, заглушанага здзічалымі слівамі дамка, дзе Міця кватараваў, налічылі дзевятнаццаць самалётаў з кароткімі чорна-белымі крыжамі, і бачыў ужо смерць — назаўтра ў рэдакцыі несціхана плакала машыністка: узрывам развярнула яе драўляны дом, забіўшы цётку і стрыечную сястру. Цётку кінула ажно ў суседні двор... Збялелы, перапуджаны рэдактар то недзе бегаў, наказваючы нікуды не адлучацца, бо меліся рыхтаваць спецыяльны нумар, то вяртаўся сцішэлы назад. Знік ён нечакана, на трэці дзень вайны. Па полудні тоўстая, заўсёды потная карэктарша ў чорна-стракатай сукенцы, збегаўшы да яго на кватэру, прынясла ўчутае ўжо ад суседзяў: рэдактар, пасадзіўшы ў легкавую машыну жонку з дзіцём, паехаў яшчэ ўчора...