Што Вітаўт страшыць? Ці ж без чужаніцы
Не зможам разгарнуцца мы ўжо ў полі?
Ці ж справа ўжо дайшла да той граніцы,
Што не рашыць яе па добрай волі?
Ці ж самі мы не ўрадзім анічога,
Збярогшы зброю нашу на чужога?
Чаму ты ўпэўнены, што тыя словы
Пра Вітаўтавы здрады і намеры
Не выдумка, не закід нейкі новы?
Пашлі мяне да князя, я праверу,
Адновім дагавор…» — «Пакінь, Рымвідзе,
Мы знаем Вітаўтавы дагаворы.
Такі дзьмуў вецер на яго йшчэ ўчора,
А сёння іншае на думку прыйдзе.
Я ўчора верыў, што ён праўду кажа,
Што можна Ліду браць мне на ўладанне,
А сёння ён другое штось наважыў.
Прыкмеціўшы, што войска ў нашым стане
Паменшала, бо частку я адклікаў,
Стаіць пад Вільняй з сілаю вялікай
І весткі распускае, што лідзяне
Мяне прыняць за пана не схацелі.
Ен хоча Ліду ўзяць сабе! Круцель ён!
А мне ўжо быццам іншы край дастане!
Русь, пэўна, голую! Варагаў багны!
Бо, па-ягонаму, там наша месца.
Ен гоніць нас, братоў, але аб’есца,
Сціскаючы Літву ў кулак свой прагны!
Глядзі, што робіць! Як стаў падбірацца:
Ен б’е ў адно, хоць цераз дзве дарогі.
Адзін хацеў бы над усімі ўзняцца
І ўсю раўню зваліць сабе пад ногі.
Ці ж мала, што краіны нашай людзі
На конях дзень і ноч з ягонай ласкі?
Скаваныя жалезам нашы грудзі,
І да галоў папрырасталі каскі.
На бітву з бітвы, у паход з паходу,
Мы ўжо ўвесь свет аб’ехалі ’наўкола:
На крыжакоў або на Татры-горы
Ішлі трафеі браць у польскіх сёлах,
Адтуль ізноў па стэпавым прасторы
Ганялі мы вандроўнага Магола.
А што багацця з замкаў наламалі,
Чаго не знішчыў меч з дабра чужога,
Ці голад не даеў, з агню дасталі —
Зганялі, неслі ўсё к яго парогам.
Ён з нашай працы сілай абрастае.
Ад фінскіх водаў да Хазараў мора —
Яго зямля з народам і пустая!
А як жыве! Які ягоны горад!
Нямала ў немцаў замкаў, безумоўна,
Каб бедны прускі люд аблытваць страхам,
Ды не зраўняцца з Вітаўтавым гмахам,
Ні з віленскім, ні трокскім на азёрах!
Прыгожая даліна ёсць пад Коўнам,
А як па ёй русалкі ўвесну, ўлетку
Траву рассцелюць ды рассыплюць кветкі,
Не знойдзеш прыгажэйшай на ўсім свеце.
Павер мне! У Кейстутавага сына
Свяжэйшая трава і кветкі ў клеці!
Падлога гэткай выткана тканінай,
На сценах гэткія вісяць фестоны
Усё з золата і кветак палымяных…
Не лепшы, можа, твор багінь натхнёных,
Чым творы працы ляшскіх паланянак.
Шкляныя шыбы ў вокнах, дзёрзка ўзнятых,
Прывезеныя з далечаў бясконцых,
Блішчыць, як бляха панцыраў багатых
Або як Нёман пад вачыма сонца,
Калі прагляне з-пад снягоў пухнатых.
А я што маю за турботы й раны?
За тое, што з дзіцячых год, з малога,
3 пялёнак быў у панцыр закаваны,
Я — князь, нібы татарын, жыў убога?
У сядле ўвесь дзень, не спаў як след ніколі,
Ці раз прастойваў ноч усю ў засадзе,
А ўранні зноў бег па крывавым полі.
Равеснікі ж мае якраз у садзе
Яшчэ скакалі на кіях, калолі
Адзін другога пікамі з лучыны
Пад вокам маці ці сястры-дзяўчыны,
Якіх ваеннай цешылі забавай.
А я татарына ўжо гнаў з айчыны
Ці супраць ляха выступаў са славай.
А вотчына мая з часоў Эрдвіла
Каб хоць на пядзю пашырэла.
Зірні вунь: вал дубовы пакрывіла,
А цэгла ў сценах дома пачарнела.
Прайдзі пакоі — ўсё, як за вякамі!
Дзе шкло ў мяне? Трафеі дзе з металаў?
Заместа золата — вільготны камень,
Замест кілімаў — мох расце з парталаў!
Што вынесці жадаў я з кожнае выправы?
Багацце? Не. Нічога, апроч славы!
А славаю вышэй за ўсе галовы
Узняўся Вітаўт і заняў высоты!
Яго імя, нібы імя Міндовы,
Сягоння славяць нашы вайдалоты.
У гуках песні ці на струнах звонкіх
Вякамі Вітаўт будзе жыць, не змеркне!
А вось пра нас ці будзе хоць гамонкі?
Хто з забыцця імёны нашы верне?
Мы не зайздросцім. Ворагу для згубы
Няхай расце сабе ў багацце, ў славу,
Але хай прагныя не точыць зубы
На тое, што належыць нам па праву.
Ці ж так даўно, у часе міру, згоды
Ад гвалту здрыганулася сталіца?
Ці ж так даўно ён скарыстаў з нагоды,
Каб з вотчын сына Ольгерда пазбыцца
І завалодаць імі? Уладу любіць!
Яго ганец, нібы пасол Крывейты,
Князёў скідае, узвышае, губіць!..
Пара ўжо кончыць з гэтым, зразумей ты!
Больш на сабе мы ездзіць не дазволім!
Пакуль дыханне мне уздымае грудзі,
Пакуль рукі жалеза слухаць будзе
І конь крылаты будзе несці полем —
Той конь, якога з крымскага паходу
Я ўзяў сабе і даў табе другога,
А дзесяць іншых роўнага ім ходу
Раздам, хай толькі прагучыць трывога, —
Пакуль мой конь… пакуль магу яго я…»
Тут гнеў здушыў яму і дух, і словы.
Замоўк, ды раптам зазвінела зброя,
Ускочыў, задрыжаў, на ўсё гатовы.
Які ж прамень заззяў над ім высока?
Як зорка, адарваная ў блакіце,
Ляціць і жар страсае з доўгай ніці,
Так меч пад столь шугнуў і ў момант вока
Падлогу секануў, аж ад удару
Азваўся камень іскрамі пажару.