Nieprawda. Mieszkańcy Lethem kochają się przenosić.
Ponieważ większość chałup zbudowano z desek, rozbiera się je bardzo łatwo – z użyciem młotka i łapki – potem przewozi furą, a następnie odtwarza ten sam domek w nowym miejscu. Powodem może być drobna sprzeczka z sąsiadami lub przepełniona wygódka. Najczęściej jednak jest nim: brak jakiegokolwiek powodu do dalszego pozostawania w tym samym miejscu. [Przypis: 1 Ludzie z wielkich metropolii radzą sobie z rym problemem zasiadając przed telewizorami i przenosząc się z kanału na kanał.]
Kto twierdzi, że najbardziej mobilnym społeczeństwem są Amerykanie, nie był w Lethem. No ale nie ma w tym nic dziwnego, bo w Lethem nie był prawie nikt. Jedyny moment w całej historii, gdy świat usłyszał o jego istnieniu, to rajd „Camel Trophy”.
Specjalnie podrasowane landrowery wypakowane luksusowym sprzętem i najlepszymi ekipami z kilkunastu krajów^ na oczach ekip telewizyjnych z ogromnym trudem przedarły się z Lethem do Georgetown, pokonując najdłuższą polną drogę świata. Czylitrasę, którą każdego tygodnia przejeżdża kilka ciężarówek wyładowanych brazylijską kontrabandą. Na południe od Lethem – a więc tam, gdzie zaczynają się prawdziwe bezdroża – „Camel Trophy” nie pojechał. (Prawdopodobnie dlatego, że drogę tarasowała blaszana wygódka.)
Po dwóch tygodniach beznadziejnego oczekiwania, w drewnianym sklepiku pojawił się samotny Indianin.
–
–
–
–
–
–
–
–
Po godzinie niemrawej rozmowy udało mi się z niego wyciągnąć, że ma na imię Kufa. [Przypis: Kilkanaście dni potem okazało się, że Indianin nie powiedział wówczas całej prawdy – jego imię brzmiało bowiem EKUFA, z „E” na początku. Do dzisiaj nie wiem, czemu postanowił wydzielać mi tę informację po kawałku. Jednego jestem pewien – zrobił co z PREMEDYTACJĄ.]
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Po kilku kolejnych dniach poświęconych na namowy, perswazje i negocjacje udało mi się zawrzeć z nim umowę: w zamian za dwa worki soli i czerwoną sukienkę dla żony zgodził się zaprowadzić nas do ostatniej wioski swego plemienia.
Potem Indianin namyślał się jeszcze…
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
…całe dwa dni…
–
–
–
–
–
–
–
–
–
…ale w końcu ruszyliśmy w drogę.
PRZEZ SAWANNĘ I DŻUNGLĘ
Najpierw musieliśmy przebyć sawannę Rupunui. Wypełniały ją zapierające dech w piersi pejzaże. Gdyby im zrobić zdjęcie lub namalować portret, można by startować w konkursie na największy kicz świata:
Płaskie bezludne przestrzenie. Pełne kurzu i kamieni. Miejscami podmokłe. Tu i ówdzie poprzecinane korytami rzek okresowych. Nad tymi rzekami lasy galeriowe. Wszędzie indziej trawa, trawa, trawa, kopiec termitów, trawa, trawa, samotna akacja lub kolczasty krzak i trawa, trawa, trawa. A poza tym sporo trawy. Bardzo sporo.
I nie pomaga nawet pół miliona krów – giną w tej trawie – jest jej tyle, że nie mają najmniejszych szans wszystkiego przeżuć. A przecież, poza krowami, są tu jeszcze kapibary, żółwie, południowoamerykańskie odpowiedniki antylop, saren i jeleni oraz cała masa innej zwierzyny, która żyje trawą. Przejadają setki ton dziennie!
A ona odrasta.
Przebycie Rupunui na piechotę zajęłoby nam jakieś siedem do dziesięciu dni – tyle szedł Ekufa. Wozem zaprzężonym w wołu to byłyby trzy dni; może cztery. Wynająłem więc traktor, który tłukł się tylko jedną dobę. Za to całą – od południa do południa, z dwugodzinną przerwą na sen o północy.
Za traktorem ciągnęliśmy dwukółkę, na której pod nieprzemakalną plandeką leżały wszystkie nasze bagaże, zapasy żywności, amunicja, sprzęt niezbędny na wyprawie, a ponadto dwa worki soli i czerwona sukienka dla żony (E)Kufy.
Dwukółka nie miała resorów, a jej połączenie z traktorem stanowił krótki sztywny dyszel. Dodajcie do tego bezdroża… I coWarn wyszło?
Mnie przypominało to jazdę rowerem po zaoranym polu w poprzek skib. Co chwila podrzucało nas z impetem w górę, a potem z równym impetem człowiek lądował na twardej metalowej podłodze. Do wyboru były dwie pozycje: na siedząco lub w kucki. Stanąć normalnie się nie dało, ponieważ burty dwukółki były zbyt niskie – sięgały zaledwie moich kolan. W pozycji wyprostowanej człowiek nie miał się za cozłapać i na pierwszym wyboju fikał koziołka.
Kucanie połączone z ciągłymi wyrzutami w powietrze męczyło kolana. Wtedy człowiek siadał na pupie, ale to z kolei powodowało bolesne obicie kości ogonowej. No i tak przez całą dobę.
Gdy sawanna została za plecami, wjechaliśmy w zielony tunel – otoczyła nas ciemna, gęsta dżungla. Ta najprawdziwsza i największa na świecie – amazońska.
Jej północny skraj (obejmujący spore połacie Gujany, Surinarnu i Gujany Francuskiej) to ziemie niezamieszkane i nieeksplorowane. Wszystko dlatego, że żadna z rzek na tym terenie nie łączy się z Amazonką. Nie warto więc sobie zawracać głowy na przykład wycinką miejscowego drzewa – potem i tak nie byłoby gojak przetransportować do miejsc, gdzie ktoś mógłby je od nas kupić. Z identycznych powodów nie warto tu zakładać wiosek, karczować puszczy pod uprawy, łowić i wędzić ryb, suszyć mięsa leśnej zwierzyny itd. W Amazonii jedynymi szlakami komunikacyjnymi są rzeki – tam gdzie ich nie ma, nie osiedlają się ludzie. (Poza Indianami rzecz jasna.)
W dżungli, do której właśnie dotarliśmy, rzeki jako takie wprawdzie były, niektóre nawet całkiem spore[Przypis: Na przykład rzeka Essequibo, nad którą dzieje się akcja sławnej powieści Arkadego Fiedlera „Orinoko”. [przyp. tłumacza]], ale wszystkie onepłynęły na północ – do Morza Karaibskiego – a nie na południe – w stronę Amazonki.
Po kolejnych dziesięciu godzinach (urozmaicanych ciągłym odkopywaniem traktora z błota oraz wyciąganiem go za pomocą lin i kłód ciskanych pod koła) dotarliśmy wreszcie do jakiejś rzeki.
Sądząc z mapy, była to rzeka Kuyuwini, choć Ekufa nazywał ją całkiem inaczej. Jednym z tych słów, których biały człowiek nie jest w stanie ani powtórzyć, ani sensownie zapisać.
Na jej brzegu czekała na nas sporej wielkości łódź i śpiący na jej rufie młody Indianin – jak się wkrótce okazało, pomocnik Ekufy do wiosłowania. Wszyscy byliśmy szczęśliwi i pełni werwy. Skończyło się błoto, skończyły wyboje, teraz już będzie równiutko po wodzie. Postanowiliśmy odpłynąć jeszcze tego samego dnia.
Traktor zawrócił i szybko odjechał, a my bez większego trudu zapakowaliśmy wszystkie nasze rzeczy do ośmiometrowej pirogi.
Była długa i wąska. Wydłubano ją z twardego czarnego pnia. Wyglądała jak zrobiona z bazaltu. Gdyby jakimś cudem przenieść tę pirogę do Europy, samo drewno, sprzedawane na wagę, miałoby wartość średniej klasy mercedesa.
Właśnie kończyłem rozmyślać na ten temat, kiedy okazało się, że w rzece nie ma wody. Prawie nie ma. Z tego powodu zaraz po wejściu do łodzi osiedliśmy na mieliźnie.
Przez następne dwa dni ciągnęliśmy łódź brzuchem po piachu. Przenosiliśmy przez podwodne skały. Przeciągaliśmy przez powalone pnie. I pchaliśmy przez zbyt wąskie zakręty. Przy tej robocie „Camel Trophy” to popołudniowe leżakowanie w przedszkolu.
Trzeciego dnia woda podniosła się na tyle, że można było usiąść do wioseł. Ale moja radość trwała krótko – w ciągu następnych siedmiu dni wiosłowaliśmy po dwanaście godzin dziennie! Na domiar złego, wiosłowania nie można było przerywać na dłużej niż kilka sekund, bo wówczas prąd spychał nas wstecz.
Bąble na dłoniach i bolące barki to jeszcze nic w porównaniu z przeraźliwą MONOTONIĄ trzydziestu tysięcy uderzeń wiosłem. Codziennie! Od bladego świtu do szarego zmroku.
I nazajutrz znów – trzydzieści tysięcy wioseł.
I… raz!
I… dwa!
I… trzy…aał… (przy trzecim pociągnięciu wiosłem pękały wczorajsze bąble) I… cztery!
I…
I…
I…
I…
I…
I…
I… dwa.
I… TRZYDZIEŚCI TYSIĘCY! Nareszcie koniec!
– Wiosłuj, gringo, wiosłuj – krzyknął Ekufa za moimi plecami. – Dzisiaj płyniemy do oporu, nawet po ciemku. Wioska jest już blisko.
I… trzydzieści tysięcy…siedemnaście
Dotarliśmy do niej po jedenastu dniach od wyruszenia z Lethem.