- Так нi разу i не дыхнула, - цiха прамовiла мiсiс Уэйнрайт. - Нарадзiлася мёртвае.
Дзядзька Джон павярнуўся i, цягнучы ад стомы ногi, пайшоў у цёмны кут вагона. Цяпер ужо дождж цiха лапатаў па даху, так цiха, што ўсе чулi стомленае сапенне дзядзькi Джона, якое даносiлася з цемры.
Бацька паглядзеў на мiсiс Уэйнрайт, узяў лiхтар у яе з рук i паставiў на падлогу. Руцi i Ўiнфiлд спалi на сваiм матрацы, прыкрыўшы сагнутымi ў локцях рукамi вочы.
Бацька паволi падышоў да Ружы Сарона. Хацеў прысесцi каля яе матраца на кукiшкi, але стомленыя ногi не паслухалiся, i ён стаў на каленi. А мацi ўсё памахвала над дачкой кардонкай. Яна глядзела на бацьку, вочы ў яе былi вялiкiя, позiрк нерухомы, як у лунацiка.
Бацька сказаў:
- Мы... усё зрабiлi... што маглi.
- Я ведаю.
- Мы працавалi ўсю ноч. А дрэва разнесла нашу плацiну.
- Ведаю.
- Чуеш? Вада пад вагонам.
- Ведаю. Я ўсё чула.
- Думаеш, з ёю ўсё абыдзецца?
- Не ведаю.
- Можа... мы маглi... што-небудзь зрабiць?
Губы ў мацi былi сухiя, бяскроўныя.
- Не. У нас заставалася толькi адно... i мы гэта рабiлi.
- Мы там працавалi, ледзь з ног не валiлiся, i раптам дрэва... Цяпер дождж ужо аслабеў. - Мацi глянула на столь i зноў апусцiла галаву. Бацька працягваў гаварыць, быццам гэта быў яго абавязак. - Не ведаю, як высока падымецца. Можа i вагон залiць.
- Я ведаю.
- Ты ўсё ведаеш.
Яна прамаўчала, а кардонка ў яе ў руцэ паволi хадзiла ўзад i ўперад.
- Мы што-небудзь зрабiлi не так? - шукаў сабе апраўдання бацька. - Маглi што-небудзь зрабiць iнакш?
Мацi неяк дзiўна паглядзела на яго. Яе пабялелыя губы расцягнулiся ў задумлiвую, спагадлiвую ўсмешку.
- Ты нi ў чым не вiнаваты. Перастань. Усё будзе добра. Цяпер усё мяняецца... паўсюль.
- Можа, вада... Можа, трэба зараз жа ехаць адсюль.
- Прыйдзе час - паедзем. Што трэба будзе рабiць, тое i зробiм. А цяпер памаўчы. А то разбудзiш яе.
Мiсiс Уэйнрайт ламала галiнкi i падсоўвала iх у агонь, ад якога iшоў густы сыры дым.
Знадворку пачуўся злосны голас:
- Я сам пагавару з гэтым сукiным сынам.
I ўслед - голас Эла каля самых дзвярэй:
- Куды лезеш?
- Я дабяруся да гэтай сволачы Джоўда!
- Не пушчу. Што табе трэба?
- Каб не яго дурная плацiна, нас бы даўно ўжо тут не было. А цяпер машына стаiць, як мёртвая.
- А ты думаеш, наша дужа жывая?
- Прапусцi.
Голас Эла прагучаў холадна:
- Паспрабуй прабiцца.
Бацька не спяшаючыся падняўся з каленяў i пайшоў да дзвярэй.
- Спакойна, Эл. Я iду. Спакойна. - Бацька спусцiўся ўнiз. Мацi пачула, як ён сказаў: - У нас хворая. Пройдзем вунь туды.
Дождж лёгенька стукаў па даху, а вецер, якi нядаўна ўзняўся, размятаў яго ў бакi. Мiсiс Уэйнрайт адступiла ад печкi i глянула на Ружу Сарона.
- Хутка заднее, мэм. Вы паспалi б. Я пасяджу каля яе.
- Не, - адказала мацi. - Я зусiм не стамiлася.
- Так я вам i паверыла, - сказала мiсiс Уэйнрайт. - Кладзiцеся, адпачнiце хоць крыху.
Мацi паволi разганяла кардонкай паветра.
- Вы па-сяброўску паставiлiся да нас, мiсiс Уэйнрайт, - сказала яна. - Мы вам вельмi ўдзячныя.
Поўная нiзенькая жанчына ўсмiхнулася:
- Дзякаваць няма за што. У нас ва ўсiх адна доля. А калi б што з намi здарылася? Вы нам памаглi б.
- Безумоўна. Мы памаглi б.
- Цi каму другому.
- Безумоўна. Раней кожны клапацiўся толькi пра сваю сям'ю. Цяпер не так. Цяпер нам да ўсiх ёсць справа. I чым горш людзям, тым больш у нас клопату.
- Яго нельга было ўберагчы.
- Я ведаю, - сказала мацi.
Руцi глыбока ўздыхнула i зняла руку з твару. Святло лямпы асляпiла яе, яна павярнула галаву i паглядзела на мацi.
- Нарадзiлася? - запыталася Руцi. - Дзiця ўжо ёсць?
Мiсiс Уэйнрайт падняла з падлогi мяшок i прыкрыла iм скрынку з-пад яблыкаў.
- Дзе дзiця? - дапытвалася Руцi.
Мацi правяла языком па губах.
- Дзiцяцi няма. Яго i не было. Мы памылялiся.
- Гэ! - Руцi пазяхнула: - А я думала, будзе дзiця.
Мiсiс Уэйнрайт села каля мацi, узяла ў яе кардонку i сама пачала ёю махаць. Мацi склала на каленях рукi, яе стомленыя вочы не адрывалiся ад твару Ружы Сарона, якая ад знямогi забылася моцным сном.
- Ну дык прыляжце, - сказала мiсiс Уэйнрайт. - Вы ж каля яе будзеце. Варта ёй глыбей уздыхнуць, i вы прачняцеся.
- Добра. - Мацi прылегла на матрац побач з дачкой. А мiсiс Уэйнрайт сядзела каля iх на варце.
Бацька, Эл i дзядзька Джон сядзелi ў дзвярах, пазiраючы, як займаецца светла-шэры золак. Дождж сцiх, але хмары па-ранейшаму спрэс засцiлалi неба. Першыя проблiскi святла адбiвалiся ў вадзе. З дзвярэй была вiдаць iмклiвая плынь рэчкi, якая несла з сабой цёмныя галiны дрэў, скрынi, дошкi. Круцячыся вiрам, вада вылiвалася на паляну. Ад насыпу i следу не засталося. На самой паляне вада была спакойная, як у завадзi. Разлiў акаймоўвала жоўтая пена. Бацька нахiлiўся i паклаў сучок на сходкi, крыху вышэй узроўню вады. Яны бачылi, як вада пацiху падабралася да сучка, лёгенька падхапiла яго i паволi панесла з сабой. Бацька паклаў другую галiнку на цалю вышэй вады i сеў, не спускаючы з яе вачэй.
- Думаеш, i ў вагон прабярэцца? - запытаўся Эл.
- Хто ведае. Яшчэ да чорта вады з гор хлыне. Хто ведае. Можа, i дождж зноў палье.
Эл сказаў:
- Я ўсё думаю: калi вада прабярэцца ў вагон, усё падмочыць, але...
- Канешне, падмочыць.
- Але больш як на тры-чатыры футы над падлогай не падымецца, бо вада перальецца цераз шашу i разальецца ўшыркi.
- Чаму ты так думаеш?
- А я там, за вагонам, добра ўсё разгледзеў, - Эл выцягнуў руку. - Вось на колькi падымецца, не больш.
- Ну i няхай, - сказаў бацька. - Што нам да гэтага? Нас тут не будзе.
- Не, мы тут будзем. Тут грузавiк. Як сыдзе паводка, цэлы тыдзень яшчэ давядзецца сушыць яго i выцiраць.
- А што ты прыдумаў?
- Можна разабраць барты грузавiка i зрабiць насцiл у вагоне - пакладзём на яго ўсё, што ў нас ёсць, i самiм будзе дзе сядзець.
- Во як? А гатаваць як будзем, што будзем есцi?
- Затое нiчога не падмочыцца.
Навокал шэрае святло мацнела, набыло металiчны водсвет. Плынь злiзнула са сходак i другую галiнку. Бацька паклаў яшчэ адну, крыху вышэй.
- Прыкметна прыбывае, - сказаў ён. - Вiдаць, так i зробiм.
Мацi неспакойна заварушылася ў сне. Раптам яна шырока расплюшчыла вочы i крыкнула, нiбы перасцерагаючы:
- Том! Ой, Том, Том!
Мiсiс Уэйнрайт сказала ёй нешта супакойлiвае. Павекi ў мацi адразу сплюшчылiся, i яна пакурчылася ў сваiм трывожным сне. Мiсiс Уэйнрайт паднялася i падышла да дзвярэй.
- Паслўхайце, - цiха сказала яна. - Мы адсюль не хутка выберамся. - Яна паказала рукой на той кут, дзе стаяла скрынка з-пад яблыкаў: - Так нядобра. Лiшняе гора i лiшнiя слёзы. Можа, вы б... вынеслi яго i пахавалi дзе-небудзь?
Мужчыны маўчалi. Нарэшце бацька сказаў:
- Па-мойму, правiльна. Лiшнiя слёзы. Але па закону так проста нельга пахаваць.
- Цi мала мы робiм супраць закону, калi нiчога больш не застаецца?
- Гэта праўда.
Эл сказаў:
- Пакуль вада не паднялася яшчэ вышэй, трэба разабраць барты грузавiка.
Бацька павярнуўся да дзядзькi Джона:
- Можа, ты яго пахаваеш, а мы з Элам перацягаем сюды дошкi?
Дзядзька Джон панура адказаў:
- Чаму я павiнен гэта рабiць? Чаму не вы? Мне гэта не па душы. Памаўчаўшы, сказаў: - Добра. Зраблю. Добра, пахаваю. Ну, нясiце сюды, дайце мне яго. - I, павышаючы голас, паўтарыў: - Нясiце! Дайце мне яго!
- Ш-ш... Пабудзiце ўсiх, - сказала мiсiс Уэйнрайт. Яна прынесла скрынку да дзвярэй i беражлiва расправiла зверху мяшок.
- Рыдлёўка там, за табой, - сказаў бацька.
Дзядзька Джон узяў рыдлёўку. Ён саслiзнуў па дошках унiз i апынуўся амаль па пояс у вадзе, у павольнай плынi. Свабоднай рукой ён прыняў скрынку i ўзяў яе пад паху.
Бацька сказаў:
- Пайшлi, Эл. Прынясём дошкi.