Мухi раз-пораз з цiхiм гудзеннем наляталi на металiчную сетку дзвярэй. Кававы агрэгат за спiнай буфетчыцы запыхкаў парай, i жанчына, не азiраючыся, працягнула руку назад i выключыла яго.
Па абочыне шашы iшоў чалавек. Убачыўшы грузавiк, павярнуў да яго. Не спяшаючыся, падышоў, крануў рукой блiскучае крыло i зiрнуў на наклейку на ветравым шкле: "Пасажыраў браць забаронена". Ён намерыўся ўжо iсцi далей сваёй дарогай, але раптам перадумаў i сеў на падножку грузавiка, якая была схавана ад бара кабiнай. З выгляду яму было не болей за трыццаць. Цёмна-карыя вочы з жаўтаватымi бялкамi, рэзкiя шырокiя скулы, дзве глыбокiя маршчыны на шчоках i па кутках рота. Верхняя губа ў яго выцягнулася, бо зубы выдавалiся наперад, а ён стараўся трымаць рот закрытым. Рукi былi агрубелыя, з шырокiмi пальцамi i тоўстымi, цвёрдымi, як створкi ракавiнак, пазногцямi. На западзiне памiж вялiкiм i ўказальным пальцамi i на падушачках далоняў святлелi мазалi.
На iм было ўсё новае - новае i таннае. Брылёк шэрай кепкi не паспеў яшчэ пагнуцца, гузiк на ёй яшчэ не адарваўся. Кепка не страцiла формы, не абвiсла, як бывае, калi служыць дадаткова яшчэ i сумкай, i ручнiком, i насоўкай. Танны гарнiтур з шэрай шорсткай баваўнянай тканiны таксама быў такi новы, што на штанах трымалася складка. Сiняя кашуля была гладкая i каляная ад яшчэ не вымытага крухмалу. Пiнжак мехавата вiсеў на iм, штаны былi не па росце, кароткiя, а ён чалавек быў высокi. Плечавыя швы апускалiся занiзка, але рукавы ўсё роўна не даставалi да запясцяў, а крыссе пiнжака матлялася на жываце. На нагах у яго былi новыя карычневыя чаравiкi апошняга армейскага ўзору, падбiтыя цвiкамi i з жалезнымi падкоўкамi на абцасах. Седзячы на падножцы, ён зняў з галавы кепку, выцер ёю твар, зноў надзеў, пацягнуў за брылёк, i з гэтага моманту пачала наблiжацца пагiбель яго галаўнога ўбору. Потым ён глянуў на свае чаравiкi, нахiлiўся, аслабiў шнуркi i так, незавязанымi, пакiнуў. Над галавой з выхлапной трубы дызель-матора борзда, адзiн за адным, вынырвалi лёгкiя шызыя воблачкi дыму.
Музыка ў бары сцiхла, з дынамiка пачуўся мужчынскi голас, але буфетчыца прыёмнiк не выключыла - не заўважыла, што музыка скончылася. Толькi што яна намацала пальцам прышчык за вухам. Намагалася разгледзець яго ў люстры, што вiсела ззаду над стойкай, ды так, каб наведнiк не заўважыў, i таму рабiла выгляд, што папраўляе пасмачку валасоў. Шафёр сказаў:
- У Шонi вялiкiя танцы былi. Кажуць, забiлi там некага цi штосьцi такое. Нiчога не чулi?
- Не, - адказала буфетчыца i пяшчотна памацала прышчык за вухам.
Чалавек падняўся з падножкi, паглядзеў цераз капот на бар. Потым зноў сеў i дастаў з бакавой кiшэнi капшук з тытунём i кнiжачку курыльнай паперы. Не спяшаючыся, умелымi пальцамi скруцiў цыгарку, з усiх бакоў агледзеў яе, акуратна падраўняў табачынкi, нарэшце запалiў i ўтыцнуў непатушаную запалку ў пыл пад нагамi. Наблiжаўся поўдзень, сонца пакрысе паглынала цень ад грузавiка.
У бары шафёр расплацiўся за каву i ўсунуў здачу - дзве пяцiцэнтавыя манеты - у проразь iгральнага аўтамата. Цылiндры закруцiлiся, але нiчога не выдалi.
- Яны так хiтра зроблены, што нiколi не выйграеш, - сказаў шафёр буфетчыцы.
Яна адказала:
- Аднаму тут вялiкi выйгрыш выпаў. Не болей як гадзiны дзве таму. Калi назад праедзеце?
Ужо адчынiўшы дзверы, шафёр адказаў:
- Праз тыдзень цi дзён праз дзесяць. У Талсу еду, а там заўсёды замiнка.
Буфетчыца бурклiва сказала:
- Мух напусцiце. Iдзiце цi дзверы зачынiце.
- Да хуткага, - сказаў шафёр i выйшаў.
Дзверы за iм з грукатам зачынiлiся. Стоячы на санцапёку, ён здзiраў абгортку з жавальнай гумкi, грузны, плячысты, ужо з прыкметным жывоцiкам. Румяны твар, вочы блакiтныя i вузкiя, як шчылiнкi, ад прывычкi жмурыцца на яркiм святле. На iм былi армейскiя штаны i чаравiкi з высокай шнуроўкай. Паднёсшы жавальную гумку да губ, ён крыкнуў буфетчыцы праз сеткаватыя дзверы:
- Ну дык паводзь сябе добра, а то да мяне ўсё роўна дойдзе.
Буфетчыца стаяла тварам да люстра. Яна нешта буркнула ў адказ. Шафёр паволi пачаў раскусваць гумку, шырока адкрываючы рот i энергiчна працуючы скiвiцамi. Потым пайшоў да грузавiка, на хаду размiнаючы жвачку зубамi, нарэшце засунуў яе пад язык.
Падарожнiк, якi стараўся ехаць на спадарожных машынах, падняўся з падножкi i скрозь акенцы кабiны паглядзеў на шафёра.
- Можа, падкiнеце, мiстэр?
Шафёр глянуў на бар.
- Хiба не бачыш, што ў мяне на ветравым шкле?
- Ну ясна - бачу... Але прыстойны чалавек заўсёды застаецца прыстойным, нават калi якая-небудзь багатая сволач прымушае яго ездзiць з такой наклейкай.
Шафёр марудна палез у кабiну, разважаючы над гэтымi словамi. Адмовiш, дык не толькi абняславiш сябе, але яшчэ i прызнаеш, што цябе прымушаюць ездзiць з такой наклейкай, пазбаўляючы людской кампанii ў дарозе. А возьмеш пасажыра, дык прылiчыш сябе да людзей прыстойных, якiя да таго ж не дазваляюць усякай багатай сволачы распараджацца табой, як ёй захочацца. Ён разумеў, што трапiў у пастку, але выйсця з яе не бачыў. А яму вельмi хацелася быць чалавекам прыстойным. Нарэшце ён зноў глянуў на бар.
- Як-небудзь прымасцiся на падножцы да таго вунь павароту, - сказаў ён.
Чалавек нырнуў унiз i ўхапiўся за дзвярную ручку. Матор зароў, счапленне бразнула, i вялiзны аўтафургон скрануўся з месца - першая скорасць, другая, трэцяя, потым машына пранiзлiва заскрыгатала i перайшла на чацвёртую скорасць. Перад вачамi чалавека, што прыпаў да падножкi, з галавакружнай хуткасцю праносiлася дарога, злiваючыся ў мутную пляму. Першы паварот быў за мiлю ад бара, там грузавiк збавiў ход. Чалавек на падножцы выпрастаўся, прачынiў дзверцы i прабраўся ў кабiну. Шафёр зiрнуў на яго праз шчылiнкi вачэй, не перастаючы жаваць гумку, быццам думкi яго i ўражаннi прыводзiлiся ў належны парадак з дапамогай скiвiц i толькi пасля гэтага пранiкалi ў мозг. Яго позiрк затрымаўся спачатку на новай кепцы, потым на новым касцюме i нарэшце слiзнуў да новых чаравiкаў пасажыра. Той усеўся ямчэй, зняў кепку i прамакнуў ёю пот на лбе i падбародку.
- Дзякуй, дружа, - сказаў ён. - А то капыты мае забаставалi.
- Новыя чаравiкi, - прамовiў шафёр. У голасе ў яго была тая ж змоўнiцкая хiтрынка, што i ў позiрку. - Хiба ж можна пускацца ў дарогу ў новых чаравiках, ды яшчэ такой спёкай!
Чалавек глянуў на свае запыленыя жоўтыя чаравiкi.
- Другiх не было, - сказаў ён. - Што ёсць, тое i носiш.
Шафёр уважлiва паглядзеў праз ветравое шкло на дарогу i крыху павялiчыў скорасць.
- Далёка выбраўся?
- Ага. Я асiлiў бы дарогу да канца, каб капыты не забаставалi.
Шафёр распытваў яго так, быццам вёў тонкi допыт. Закiдваў сеткi, ставiў пасткi.
- Шукаеш працы?
- Не. У майго старога тут участак - сорак акраў. Ён арандатар-здольнiк, але сям'я наша даўно ўжо ў гэтых месцах.
Шафёр шматзначна паглядзеў на палi ўздоўж дарогi, на палеглую, занесеную пылам кукурузу. З-пад пласта пылу сям-там вызiраў дробны пясчанiк. Шафёр сказаў быццам сам сабе:
- Так i сядзiць на сваiх сарака акрах? I пыл яго не засыпаў, i трактары не сагналi?
- Апошнi час я з дому вестак не меў.
- Значыць, даўнавата не меў, - сказаў шафёр. У кабiну заляцела пчала i з гудзеннем пачала бiцца аб ветравое шкло. Шафёр працягнуў руку i асцярожна пасунуў пчалу да акенца кабiны, i там яе падхапiў вецер. - Здольнiкам цяпер хана, - зноў загаварыў шафёр. - Адным трактарам адразу дзесяць сем'яў зганяюць. Трактары такога нарабiлi! Заворваюць участак, а арандатара - прэч. Як гэта толькi стары твой утрымаўся? - Яго язык i скiвiцы зноў занялiся забытай ужо гумкай, сталi жаваць яе i перакiдваць з боку на бок. Кожны раз, як ён адкрываў рот, мiж губамi ў яго вiдаць быў язык, якi ганяў гумавую жвачку з месца на месца.
- Я даўно не меў вестак з дому. Сам пiсаць не люблю, бацька таксама не аматар. - Пасажыр паспешлiва дадаў: - Але пiсаць мы ўмеем, была б толькi ахвота.
- Працаваў дзе-небудзь? - Зноў такi ж дапытлiвы, хiтравата дагодлiвы i быццам абыякавы тон. Шафёр зiрнуў на палi скрозь паветра, якое трымцела ад спёкi, i, засунуўшы гумку за шчаку, каб не перашкаджала, плюнуў у акно.
- Канешне, працаваў, - адказаў пасажыр.