Правы паліцэйскі зрабіў некалькі крокаў наперад, дастаў з-за пазухі дакументы і падаў яму, адступіў назад, не паварочваючыся.
— Хаякава-сан, а чым растлумачыць ваш маскарад? Не будзеце ж вы сцвярджаць, што ўсё гэта адзенне — ваша? — у голасе афіцэра прыбавілася пачцівасці.
— Так, маё. З учарашняй ночы. Калі дазволіце, я паўтару свае паказанні.
— Дазваляю. Коратка, — кіўнуў афіцэр, крыху разгублена гартаючы маленькую кніжачку, мо пашпарт.
— Дык от. Позна вечарам… Не, хутчэй глыбокай ноччу я ўжо спаў… Да мяне ў каюту пастукаўся сусед, чалавек спартыўнага выгляду… у гэтым вось касцюме… З баулам у руцэ. Ён адразу прапанаваў мне памяняцца адзеннем, памяняць баул на чамадан-«дыпламат». І ў дадатак да ўсяго — памяняцца каютамі. Прапанаваў зрабіць гэта не за так, даваў трыста долараў. Я прыкінуў розніцу ў кошце нашых касцюмаў, баула і «дыпламата» і згадзіўся за чатырыста. Ну, а за абмен каютамі я запатрабаваў яшчэ сто долараў. Але размова на тым не скончылася, незнаёмы папрасіў, каб я ў новым аблачэнні, абавязкова з касынкай на шыі, завязанай па-мексіканску, прайшоўся па Партовай вуліцы Свійттаўна. А тады ўжо ісці, куды мне захочацца ці куды трэба. Я павысіў цану да шасцісот долараў.
— Танна вы цэніце сваё жыццё, Хаякава-сан, — падціснуў губы афіцэр.
— Што гэта значыць? — выпрастаўся ў крэсле і нават зняў нагу з нагі Хаякава.
— А тое… Вас падстаўляў замест сябе член банды «трыяда чайна». Калі ўлічыць, што на архіпелагу Вясёлым некалькі кітайскіх трыяд і ўсе яны ваююць паміж сабою, то… За ваша жыццё я не даў бы нават порцыі бетэлевай жвачкі.
Хаякава асеў, нібы паменшаў ростам.
— Дзякую… Дзякую, што мяне арыштавалі. Вы не выпускайце мяне пакуль што… Я вялікага гардэробу з сабою не браў, камандзіроўка кароткая — толькі падпісаць кантракт на продаж аўтамабіляў… Я дам долары, купіце мне прыстойны касцюм. За паслугу будуць камісійныя — я не пашкадую.
— З гэтым мы дапаможам. У пакоі вам дадуць паперы, вы апішаце адзенне, у якім вы ехалі да той ночы з пераадзяваннем. І апішаце ўсе магчымыя прыкметы чалавека, які так лёгка даў вам зарабіць шэсцьсот долараў…— у голасе афіцэра нават прабілася шчырая зайздрасць. — Толькі яшчэ адна маленькая фармальнасць, вочная стаўка… Вы раней ніколі не бачылі гэтага хлопчыка? Янг, падыдзі сюды бліжэй.
Янг зайшоў наперад паліцэйскіх.
— Яго — не. А падобных на яго — тысячы.
— І ніякага паролю, значыць, вы не ведаеце?
— Клянуся чым хочаце! Я думаў, што ён зарабіць хоча, пагэтаму і просіць паднесці.
— Янг, а ты калі-небудзь сустракаў гэтага містэра?
— Не. Я ўжо вам казаў, як было.
— Усім ісці. А ў вас просім прабачэння… — афіцэр казырнуў чалавеку ў касынцы і падаў дакументы. — Янг застанецца. І паклічце, калі ласка, «парачку».
Пакуль людзі выходзілі і заходзілі новыя, афіцэр і той, з «Interpola», іранічна і здзекліва паглядвалі адзін на аднаго. І абодва былі задаволены: кожны лічыў, што ўцёр нос другому. Прадстаўнік «Interpola» пракашляўся.
— Нда-а… Вазьмі іх голымі рукамі.
— А вы думалі, усё проста. Прыехаў, убачыў, перамог… Паверце, мы таксама не спім у шапку. Толькі вынікаў — кот наплакаў.
У гэты час зайшлі агенты, што ігралі закаханую парачку, — Янг пазнаў іх. Афіцэр не даў ім доўга раздумваць.
— Якія прыкметы таго хлопца, што падгаворваў Янга на сустрэчу з «ружовай касынкай»?
Адзін агент, той, што іграў дзеўку, выскаліўся.
— Ён во так во робіць… Мы з акна бачылі…— і неяк смешна адставіў ніжнюю губу, выпнуў уперад бараду і павёў ёю ў бакі, нібы яго душыў цесны каўнер.
Янг ажно засмяяўся: здорава! Вельмі падобна! І як ён мог забыць пра такую прыкмету!
— Ёсць такая звычка ў Пуола? — спытаў афіцэр.
— Ага… — шморгнуў носам Янг. — І ён яшчэ крыху заікаецца, калі ўзлуецца ці расхвалюецца… І ляўша ён.
— Ну во, бачыш. А казаў, што ў яго няма ніякіх асаблівых прыкмет. Трэба быць назіральным: у жыцці ўсё спатрэбіцца. — І афіцэр махнуў на яго рукою з такім вывертам, нібы выкідваў за шкірку. Адразу заклапочана ўгнуўся над паперамі.
Янга вывелі з кабінета, а яшчэ праз якую хвіліну ён апынуўся на тратуары.
Раздзел восьмы
1
Абрахамс вярнуўся з клінікі Энтані Рэстана і сказаў, што ўрач зможа прыйсці толькі вечарам. Чаго яму так ужо ляцець да мёртвага, калі ў прыёмнай чакаюць жывыя пацыенты? Тым больш што аддаў богу душу нават не чалавек, а…
Параіўшыся з Раджам, Абрахамс пайшоў з рыдлёўкаю на мыс Кіпцюра, які трохі прыкрываў ад марскіх хваляў уваход у заліў і рукаў-канал. Там і вырашылі пахаваць Джэйн пад пальмаю, непадалёк ад эстакады, па якой электратэльферам да вады спускалі «Нептуна».
Пачаў капаць магілу Абрахамс, потым прыйшоў на дапамогу і Радж. А пакуль стары не вылазіў з ямы, Радж сядзеў побач з гурбай сырога пяску і слухаў, як той філасофствуе.
— От, скажы, жывёліну бог стварыў. Разумная, мазгі нават большыя, кажуць, як у чалавека. А сказаць нічога не можа! І рук няма, каб пальцам на што ці на каго паказаць. Не могуць дэльфіны дастасавацца да нашага жыцця.
— А мы да іхняга — можам? — падаваў рэплікі Радж. — Таксама не… Вы паглядзіце, як ім добра ў вадзе, як яны плаваюць, як усё ў іх прыстасавана да вады. Толькі што жабраў няма, дыхаюць, як людзі.
Радж лез у яму, Абрахамс сядаў на яго месца.
— Гэта праўда. Куды бог на якое месца прызначыў цябе, там і сядзі, не рыпайся. І ў людзей гэтак… — Абрахамс расціраў калені — занылі ад таго, што пабыў у сырой халоднай яме, — і моршчыўся.
— А як жа тады вытлумачыць, што людзі змагаюцца за лепшую долю? Не чакаюць ласкі ад гаспадароў-работадаўцаў, а дамагаюцца ад іх і зарплаты лепшай, і лепшых умоў працы. Забастоўкі робяць, калі што не так.
— Гэта іх нячысты, злы дух падбівае на непакору.
— От бы радаваліся крывасмокі, каб вас пачулі. Вы ўсе іх дзеянні гатовы зараней апраўдаць: маўляў, ад бога гэта, цярпіце, людцы, пакорліва, інакш гэта і супраць бога бунт.
— З гаспадаром можна і палюбоўна дамовіцца. Розум, як і набедраная павязка, у кожнага свой.
У Абрахамса ў галаве адклаліся догмы раз і назаўсёды.
— Абрахамс, Абрахамс… А калі багацей і слухаць вас не захоча, адразу паліцыю выкліча? Дык мо гэтыя заводчыкі, капіталісты, уладальнікі гатэляў, усякія мільянеры — і ёсць злыя духі? Бо яны ж самі вымушаюць людзей баставаць, не даюць людзям добра жыць, зарабляць.
— Цярпі — і трапіш у царства нябеснае. Бо ўсё — ад бога.
— Значыць, што ёсць багацеі, мільянеры і ёсць беспрацоўныя, жабракі,— віна бога? Адзін пануе-балюе, на яго працуюць сотні — так і павінна быць? Адзін есць, а другі толькі слінкі каўтае?
— Ага, так было і будзе. Без волі бога нават валасок з галавы не ўпадзе.
— Во… — скубнуў Радж пяцярнёй сябе за валасы. — Калі ласка, штук пяць валасоў вырваў. Дык гэта я іх вырваў ці бог?
— Бог падбіў цябе на гэта — ускубнуць.
— Бог зрабіў так, каб супраць яго бунтавалі?
— Ну, не бог, то злы дух.
— Акрамя святых кніг вы што-небудзь чытаеце? Што на свеце робіцца — ведаеце хоць крыху?
— Уся мудрасць у святым пісанні. У хрысціян — у Бібліі, у мусульман — у Каране, у індусаў — у кнізе Вед. Дык нашто больш што-небудзь чытаць? Затое я радыё слухаю, часам такія пропаведзі цікавыя перадаюць…
— Ну, а пра сацыялістычныя краіны вы чулі? Там няма ўжо багацеяў-эксплуататараў, народ сам сабе гаспадар. Бог захацеў, каб так было? Вы ж гаворыце, што ўсё — ад бога.
— А-а… Там адны бязбожнікі жывуць.
— Не думаю, што адны бязбожнікі. А калі б нават і так, то можна, відаць, і без бога шмат чаго дасягнуць?
— Гм, кхы… Дай лепш я пакапаю, а ты пасядзі ў цяньку. Напякло табе галаву.
— Не бойцеся за маю галаву.
— Думаю, ніжэй узроўню вады не трэба капаць.