— Во, гэта ўжо дзелавая размова. Тры дні даю — падбірай. А я гэтыя тры дні буду думаць, як нам лепш арганізаваць работу.
— Заўтра я ў дэльфінарыі не буду, дазволіце вы гэта мне ці не дазволіце. У мяне ўжо нікога не засталося на свеце, я павінен выканаць свой абавязак перад братам да канца.
— Шкада, што не слухаешся. Мяне таксама не будзе цэлы дзень, і хацелася б, каб хоць адна разумная галава заставалася на месцы. Гэты Абрахамс пад старасць апошнія глузды згубіў, пакідаць на яго аднаго дэльфінарыум рызыкоўна.
— Дарэмна вы на яго так. Ён вельмі стараецца на рабоце, усё выконвае сумленна.
— Залішне нават стараецца, суе нос куды не трэба. З сённяшняга дня павінна быць так: сумленна выконвай толькі свае абавязкі, а я іх распішу для кожнага, астатняе не павінна цябе цікавіць… А ўсё Крафт вінаваты, гуляў тут з вамі ў лібералізм, параспускаў… Карацей: «Нептуна» больш не дам. Падрыхтуй мне на заўтра акваланг, касцюм, запраў балоны, пастаў пад вышку каля дзвярэй. Я хутка буду ісці, забяру.
«Ліха з табою…» — падумаў Радж, пакідаючы кабінет.
Пастаяў крыху на пляцоўцы, падыхаў свежым брызам. Меў такое адчуванне, што ў кабінеце не паветра было, а нейкая атрута, чад.
«Чым яму насаліў Абрахамс? Куды ён соваў свой нос? Трэба пры выпадку распытаць старога…»
Недзе з порта па-бычынаму, але стрымана, быццам баяўся разбудзіць каго, падаў голас цеплаход — мо хацеў швартавацца ці, наадварот, адчальваў з Рая. Пілікалі і верашчалі цыкады, у зялёнай зоне дэльфінарыя спалохана і плаксіва ўскрыквалі паўліны, чуваць быў лопат крылаў. «Ці не на перамену пагоды?» — падумалася Раджу з трывогаю. Няхай бы пастаяла добрая пагода яшчэ колькі дзён, бо сапсуецца — у мора не выйдзеш, зносіны з іншымі астравамі амаль спыняцца.
Паволі, прыкідваючы, што трэба зрабіць у першую чаргу, ступаў па скрыпучых прыступках. Зробіць спачатку тое, што загадвае Судзір, трэба пакуль што гадзіць яму, як ліхой скуле. Потым трэба ўпарадкаваць астатнія аквалангі, балоны і касцюмы. Амара не памог з імі разабрацца, ледзь прычалілі ў заліўчыку, скокнуў на бераг. Ён пазніўся на работу, не меў часу нават прыняць душ. Паспеў крыкнуць, што раніцаю прыбяжыць зноў. Другія суткі без сну — як ён вытрывае? Абдула таксама — сабачку пад паху і дзёру. Ну, гэты мог бы і не спяшацца, мог памагчы. Але мармытаў штосьці: «Донна… Сіньёра… Донна…» Прагаладаўся, мабыць, як звер, таму і спяшаўся. Не хацелася Раджу кепска думаць пра Янгавага сябра, але тое-сёе ў паводзінах хлапчука не падабалася. Было ў ім нямала ад гарадскога шпанюка. Так і давялося самому разгружаць «Нептун», заганяць яго тэльферам у гараж, самому ўсё пераносіць у камору. А тут і змрок нахапіўся.
«Куды ён зноў намерыўся пусціцца з аквалангам?» — падумаў пра Судзіра.
Радж адчуваў сябе страшэнна знясіленым, і не так фізічна, мускульна, як нервова. І як толькі ўбачыў, што Судзір пакінуў кабінет, прыйшоў у «рэзідэнцыю» прыхаваць да раніцы рыштунак, вырашыў не прыводзіць у парадак астатняе, а прыняць душ, пераадзецца і схадзіць у горад. Там перакусіць і загляне ў паліцэйскі ўчастак. Раскажа пра падводную пячору. Хай зацікавяцца лагернікамі не адкладваючы, каб не змаглі тыя замесці сляды. Пэўна ж, захочуць паліцэйскія самі пераканацца, заплысці ў пячору. Значыць, трэба будзе падрыхтаваць і ім пару аквалангаў. Але гэта ўжо зробіць, прыйшоўшы з горада. Галоўная задача — угаварыць паліцэйскіх паслаць у лагер узброены атрад.
Заўтра ж! Ён сам іх будзе суправаджаць, сам усе пакажа і раскажа, што ведае… «Толькі от каб Янг вытрываў там яшчэ суткі — калі жывы, вядома… У тыя анучкі, што Натача паказвала, цяжка паверыць. Але… чаго толькі не бывае на свеце!»
З-за шуму і плёскату вады не пачуў, калі Судзір пакінуў «рэзідэнцыю». Але калі выйшаў сам, то з лаўкі, з-пад магноліі, абазваўся Алі:
— Здароў, Радж. Пасядзі трохі, размова ёсць. — Калі Радж прысеў побач, адразу працягваў: — Прымі маё спачуванне — такое ў цябе гора… Мне толькі сёння Абрахамс сказаў, і трэба ж такому здарыцца! А такі хлапчына быў, я яго адразу ўпадабаў.
— Дзякую за спачуванне… Але можа так стацца, што ён жывы. Ты зараз у мяне пра гэта не распытвай, потым усё раскажу. І сам нікому не гавары, што можа быць такі паварот. Наплялося столькі — у галаве не ўкладваецца.
— Што — і цябе звальняе? — выпрастаўся, нібы хацеў устаць, Алі.
— Ты пра Судзіра? Не, мяне пакідае, у дрэсіроўшчыкі пераводзіць. Я іншыя справы маю на ўвазе.
— А мяне звальняе. І Абрахамса, і тых цётак-прыбіральшчыц. Сказаў, каб шукалі работу, тыдзень даў на гэта. Усіх сваіх будзе набіраць, і толькі мужчын. Круціліся тут сёння нейкія падазроныя тыпы, размаўляў з імі Судзір. Здаецца, я ўжо бачыў некаторых у твар… Мо з той кампаніі, што лавілі дэльфінаў? А пад вечар англічанін быў, Піт. Праўда, завінуўся і адразу назад.
— Не думай, што мне вельмі хочацца з ім працаваць, нават дрэсіроўшчыкам. Але згадзіўся пакуль што… А для прагулак на «Нептуне» і падводных прагулак таксама будзе сваіх хаўруснікаў набіраць. Хваліўся сваімі планамі толькі што. Хоча мудрэй зрабіць, чым у Японіі. Там ёсць у Іоміуры, пад Токіо, падводны тэатр. Дзеўкі голыя пад вадою плаваюць, усякія штукі вырабляюць, а на іх дзівяцца праз шкло.
— Божа, божа… Быў дэльфінарыум, а хочуць яго ў прытон з распуснымі дзеўкамі ператварыць.
— Не ведаеш, чаго ён на Абрахамса ўз'еўся? Казаў, што стары совае нос куды не трэба.
— А-а, гэта… Жаліўся Абрахамс… Зняважыў яго Судзір, ледзь не пабіў. А з-за чаго? Убачыў стары, што «рэзідэнцыя» не замкнёна, рашыў прыборку зрабіць, парадак навесці, хоць не яго гэта справа. А Судзір наляцеў, як тыгр: «Вон! Каб і нагі тваёй тут не было!» Можа, і не вызверыўся б так. Убачыў, што Абрахамс круціць у руках прыз, дэльфінчык той на падстаўцы. «Прадайце адзін, — кажа. — Яны вельмі мне падабаюцца, хачу ўнучцы на дзень нараджэння падарыць. Дзесяць долараў дам». А Судзір яго ў каршэнь, у каршэнь і вытаўхаў за дзверы. Гэта цацка мо і долара не каштуе, толькі і вартасці, што ў продажу няма, па заказу Судзіра недзе робяцца.
— У людзей прафсаюзы ёсць, памагаюць адстойваць свае правы перад капіталістамі, у час забастовак памагаюць пратрымацца. А ў нас… нікому не паскардзішся. Што гаспадар хоча, тое і робіць, б'е і плакаць не дае.
— Радж, а чаму б і ў нас на востраве не арганізаваць прафсаюз? Адзін на ўвесь Рай, каб у яго ўсе работнікі абслугі ўваходзілі… От каб забастоўку абслуга зрабіла, што б тады было? Брудам па вушы зараслі б, з голаду падохлі б усе гэтыя мільянеры, што гатэлі пазапаўнялі.
— Мы з табою пра гэта яшчэ пагаворым. А зараз прабач мне, хачу ў горад злётаць. — Радж пайшоў у камору пераадзявацца.
— Ты толькі не затрымлівайся. А я пакуль што буду думаць.
— Думай. Нам усім пра многае трэба думаць.
2
Здарылася так, што ў той самы час, калі Радж яшчэ толькі падумваў ісці ў паліцыю, туды ўжо ішоў, распытваючы дарогу, Абдула. Прымусіла яго ісці незвычайная знаходка.
Хоць жыў ён у нумары італьянкі не горш за якога паніча, сваёй даўнейшай звычкі не кідаў — заглядваў ва ўсе урны і сметніцы, якія сустракаліся. У Свійттаўне часам можна было знайсці ў сметніцах, асабліва ў багатых кварталах, і цікавы часопіс з малюнкамі, і якую апратку, і надламаную цацку, і бутэлькі з недапітым пітвом, і крыху папсаваны плод. У некаторыя дні гандаль, перапродаж усялякай драбязы ішоў кепска, зарабіць не ўдавалася, і тады выручалі сметніцы ці кафэ на адкрытых верандах і вынасныя столікі. У іх можна было часам падабраць недаедкі. У такія дні калі і не прыносіў нічога дзядзьку, то хоць свой жывот набіваў.
І цяпер, прымчаўшыся з дэльфінарыя, схапіўшы ў парцье ключ, заскочыў у нумар і адразу да халадзільніка. Падмёў усё, наеўся сам і Тота накарміў. Але, мабыць, лішне напхаўся, бо разбалеўся жывот. Ніякага запітку чамусьці ў халадзільніку не стаяла, і давялося напіцца ў ваннай з-пад крана. Жывот не перастаў балець, і Абдула замкнуў Тота ў нумары, а сам пайшоў шукаць донну Тэрэзу. Няхай бы заказала чаго з рэстарана цёпленькага, мо жывот сагрэўся б і перастаў. Тэрэза магла быць у такі час або ў холе, дзе гуляюць у карты, або ў дансінг-холе на танцах. Адчыніў карцёжны пакой, перабраў вачыма столікі — няма яе. Значыць, на танцах, на другім паверсе. Музыка з дансінг-хола разлятаецца па ўсіх паверхах, то лашчыць слых, то свідруе перапонкі.