Грышка ўжо кінуў есці; кладучы відэлец, нейкі міг не адымаў ад яго рукі — каб Любка, зразумеўшы, што ён хоча пайсці, нешта паспела яму сказаць, бо маўчанне цяпер — звінела яму ў галаве — найгоршае, што можна было прыдумаць. Чуваць было, як за цёмнаю шыбінаю форскаў конь. На жэрдачцы каля печы мноствам гарачых вачэй блішчала пляцёнка цыбулі.
— Ужо наеўся? — здзівілася Любка проста, ані блізка да паказухі, на якую часам латвыя жанчыны, у якіх наўме свой, жаночы, намысел. — Ці, можа, мала выпіў?
— Хапіла ўсяго. Дзякуй табе, — сказаў ён, глянуўшы ёй у вочы з-за аддзякі, а не з панадлівым намерам нешта прачытаць у іх, і ўстаў — з калень ссыпаліся крошкі хлеба.
Яна тады заступіла яму дарогу, без настырнасці і без рук, проста стала перад ім, сумам і тугою з вачэй абліўшы яго ўсяго, як кіпетнем, што ён не ўтрываў, хапатліва, неяк нязручна абняў яе і цвёрда прыцяўся да вуснаў... Пасля яна не раз успамінала яму той адзіны калючы пацалунак, ад якога доўга шчымелі шчокі.
На яго і праўда найшла нейкая ўтрапёнасць, ён — як ачмурэў, чуў у сабе лёгкасць і сілу. Спаць яна паслала яму на лаве, і ён моцна заснуў, акрыўшыся цёплым кажухом, які не раз выручаў і тады, калі начаваў на смалакурні — а ўзімку гэта надаралася часта. Уранні, яшчэ прыцемна, ён спытаў у Любкі тапор і завінуўся калоць дровы. Прыпякаў сухі марозік, у ружовай імглістасці ўставала сонца, а цені ад яго былі мяккія, лёгенькія, як хто накідаў на снег блакітных стужак. У ленай нерухомасці драмаў пад павеццю конь з дранаю пасцілкаю на спіне — адно варушыліся на пысе заінелыя, тоўстыя, як галінкі, вусы.
Чурбакі, нечачоцістыя, прамёрзлыя, расколваліся лёгка, пругка, аж звінелі. Плашкі ад іх былі роўныя, жоўценькія, што масла. За нейкія паўгадзіны Грышка перамахаў усю кучу дроў, памог Любцы згрудзіць іх пад павець. З кажуха, які ён зняў і кінуў на сталюгу, кучаравілася пара — Любка ўзяла яго і неяк клапатліва, акуратна згарнула аўчынаю ўсярэдзіну.
З той пары*, лічы, і цягнула яго на Рамідоўшчыну, як магнітам. Што пяшком ішоў, а часцей — на кані, і тады вёз Любцы ці смалянога карча, які потым шчапаў на дробныя трэскі, пахучыя, бы ліпавы мёд, і складваў іх за комінам; ці бярозавых чурбачкоў; а то і сена таўсцей падкладзе на сані, бо знаў ужо, што ў Любкі не дужа ёсць чым пасуліць карове; калі ездзіў у раён — так чаго, па хатняй надабе, ці з паперамі па рабоце,— то ўсягды прывозіў ёй пару буханак «гарадскога» хлеба, пакідаў яго ў сваёй скрыні, а ўвечар аддаваў Любцы. Яна адмахвалася, не брала, ды ён сілаю разводзіў ёй рукі, усоўваў буханкі, і яна ўжо тады не адкладвала іх... Наўзамен Грышка ад Любкі нічога не прасіў, бо пасля таго, першага, разу засеў у душы нейкі незразумелы, цяжкі дакор, ды такі назойліва-балючы, што Грышка нават хацеў назусім забыць Любку, закрыць на яе вочы, але той жа час падумаў, што нягожа так будзе, выходзіць, ён, Грышка, слімак нейкі, душыць у сабе тое, чым, разабрацца па шчырасці, ганарыцца трэба... Ну і што — што жанчына, што адзінокая і што падумаць усякае можна; галоўнае, каб перад сабою чысты быў, да яе па-чалавечы ставіўся... Добра яму і ёй — і няхай. Ён, калі трэба, і Лісаветцы ўсё раскажа, яна, факт, не асудзіць яго, адно пасмяецца: душа ў яе шырокая, незамкнутая. Гэта такія, як Любка, перажываюць з-за ўсякай макулінкі, і ён жа, Грышка, такі самы — можа, таму і зблізіліся яны.
І аднаго дня ўсё-ткі не ўтрываў — каб палёгкаю заручыцца, сказаў Лісаветцы, што памагае адной «удовушцы». Спярша яна засмуцілася, бы цень лёг ёй на вочы, але, відаць, да таго моманту, пакуль раздумвала, а потым заламала над галавою рукі і доўга білася ў вольным, сутаргавым смеху: «Воечкі!.. Напужаў! Ха-ха!.. Што ж тута благога, мужычок мой любы?..» Шчокі ў яе былі ад натугі чырвоныя, як бакі яблыкаў, у кожнай мясцінцы, здавалася, скакаў гарэзлівы, мяккі праменьчык, якім Грышку аж закарцела пагрэць і сваю шчаку. Ён прытуліўся да Лісаветкі, вінаваты, як дзіця, а яна стала гладзіць яго па валасах, казытаць каля вуха — словам, не паверыла баба; у Грышкі не павярнуўся больш язык што-небудзь гаварыць, і трывогу ён зноў паклаў на душу цвёрдым, чорствым каменем.
...Грышка звярнуў з дарогі на лінію — шырокую, некалі развораную паласу, а цяпер утравелую, — па якой ездзілі машыны ў лес — на пяску былі выціснуты ромбікі пратэктараў; лінія выводзіла на поле, на якім звычайна раслі жыта ці авёс. От што не трэба шукаць, дык гэта паганкі, зразу сталі лучаць на вочы — выткнуліся, не хаваючыся, на самай лініі, як парасоны, шэраю стракатасцю сваёю на соў падобныя. Грышка нават падфутболіў адну, і яна, вырваўшыся з булдоўкаю-каранём, шлёпнулася каля бярозы. І мухамораў чырвоных ужо процьма, а знаць — і барвікі павінны быць, бо хаця і ніякія не сябры гэтыя грыбы, але пачынаюць расці ў адзін час.