Чатыры катлы стаялі папарна — адзін на адным, большыя на меншых — і, закураныя, былі падобныя на гіганцкія грыбы... А што — бываюць: вунь у «Звяздзе» Грышка нядаўна чытаў, што ў Сібіры дзеці знайшлі грыб каля паўпуда вагою.
Грышка ўзяў за вуха верхні кацёл («шапку»), другой рукою падтрымаў пад днішча, саступіў ніжэй на адну пярочку і выпусціў з рук кацёл — ён мякка гупнуўся на зямлю, і пад ім нешта дзвыкнула, можа, патрапіў на шкло ці каменьчык. Гэтак жа зняў і астатнія, адкінуўшы іх далей. Катлы знутры пацямнелі, узяліся шэрым, у крапінку, налётам — тады, помніцца, як усцягваў, яны блішчалі. Кажнагод адно і тое — прывык ужо Грышка і ведае, што рабіць з катламі.
Ён схадзіў у прымыльнік — па анучу, старую капронавую вяхотку, мыла... Але, падумаў, лепш, мусіць, будзе ад’ядаць гэты налёт мыцельны парашок — балазе, Лісаветка неяк гаварыла, што купіла дужа добрага, замежнага (індыйскага, ці што?) парашку. Усё-ткі, як-ніяк, варыцца ў катлах будзе тое, што людзям есці.
Прынёс растрыбушаны вялікі пачак з намаляванаю на ім жанчынаю ў белай даўгой сукенцы, сыпнуў на далонь парашку — ён быў сіні, акурат сінька, якой некалі фарбавалі сшытае з палатна адзенне: налівалі ў шайку гарачае вады, сыпалі туды сінькі ды яшчэ крушынавай кары, размешвалі і загружалі на гадзіну-другую адзенне, якое потым высушвалі ў цяні. Колер парашку і тое, на што ён прызначаўся, крыху збянтэжылі Грышку. Ён паціснуў плячыма, укінуў у кацёл анучу, вяхотку, прыставіў пачак і, прысеўшы, паддаў ношу на плячо. Пайшоў мяжою, абапал якой прутка стаяў бульбоўнік, асыпаны, бы ягадамі, каларадскімі жукамі; пайшоў да канавы — яна была ў канцы сядзібы, паўз дарогу, якую называлі сценкаю; неглыбокая і нешырокая, канава сцягвала ваду да балотца, а калі доўга не было дажджу — перасыхала, і тады дно яе, роўненька ўсланае ліпкім глеем, трэскалася, нашчаціньвалася крохкімі лушпінкамі.
Крайні ад сядзібы бераг канавы шчытна зарос дзяцелінаю, што акурат рудзела круглымі, як арэхі, мяккімі галоўкамі, па іх поўзалі пчолы, пераляталі з кветкі на кветку; Грышка прымеціў і чорнага чмеля, які басавіта, што бамбавоз, гуў і пад якім, калі садзіўся, згіналася галоўка дзяцеліны: чмелю было зручна тачыцца хабатком у нектарныя чашачкі — ён упіраўся нагамі, быццам нешта цяжкае перад сабою пхнуў.
Хоць і было горача, кацёл, пакуль Грышка нёс, настудзіў яму шчаку, і адчувалася — яна зашэрхла; ён пацёр яе далоняю, прысеў і намачыў у канаве анучу: вада была жаўтлявая, але, сцэджаная з анучы ў кацёл, стала як бы светлая. Грышка насыпаў у кацёл жменяю парашку, паквэцаў анучаю — узбілася шума, беленькая, як цукар, сінява пералівалася на сонцы.
Грышка пакінуў кацёл, каб парашок ад’ядаў цвіль са сценак і дна, а сам павярнуў да лазні. Раз за разам прынёс астатнія катлы. У першым тым часам шума асела, тонка ўляглася на вадзе. Вяхоткаю, што, як жывая, спружыніла ў руках, стаў шараваць кацёл — сценкі памалу адбельваліся, святлелі, а потым заблішчалі, як люстэрка, хоць заві Лісаветку глядзецца. Грышка так завінуўся, што аж пот выступіў на лбе, стаў уядацца ў вочы і скочвацца з носа. Грышка не зважаў, быццам яго гналі ў каршэль ці край змусілі выдраіць усе катлы. Калі б хто глянуў на яго са спіны, то ўбачыў бы, што кашуля між лапатак прамокла, ліпне да цела, як не распаўзаецца па нітках. Дурны ён, Грышка, ці што, так рупіцца? А можа, гэтаю завішнасцю ён проста хацеў адкупіцца перад сабой за тое, што прамарудзіў трохі, так яму здавалася, прыпазніўся, хаця з раёна яшчэ ніхто нічога не гаварыў, — бо яму ўсягды страх было падумаць, што з-за яго недзе нехта ці нешта пацерпіць? Здаецца, ці не з вайны прынёс ён гэты страх ці, лепш сказаць, — боязь перад людскою думкаю, быццам ён, Грышка Пруцікаў, нешта ў сабе затаіў і робіць усё, каб выехаць на іншых ці, ва ўсякім выпадку, застацца ў цяні. Там, на вайне, маракаваць ды рассусольваць не было як: куля жартаў не любіць: або — або, сярэдзінкі залатой не бывае. Помніцца, вёску адну бралі, на пагорку, ліха яе, стаяла... Май, яблыні белыя, аж кіпяць, акурат у бацькавым садзе, і так не верыцца, што, можа, апошні раз бачыш такі цуд. Немцы пры ваколіцы акапаліся, толькі каскі нізенька ля зямлі бліскаюць — здалёку не возьмеш. А тут і каманда: «Уперад! За Радзіму! За Сталіна!..» Камандзір першы ўскаквае, торгае руку з пісталетам уверх — і... Грышка паспеў убачыць, як спачатку вываліўся з рукі пісталет, а потым камандзір сам неяк запаволена, бы нехаця, асеў у траву. Далей Грышка мала што помніць, бо якраз аднаго баяўся — апынуцца за спінамі, у той суматосе ніхто б, канешне, не разглядаў, але... — з вінтоўкаю наперавес, угнуўшы галаву, нёсся ён па нізкім хмызняку да вёскі. Кулі ссякалі лісце, і яно сыпалася, акурат увосень пры ветры, той і розніцы, што — дробненькімі шматкамі ды зялёнае.