— Ну, конік!.. — Грышка адступіўся, падняў над галавою дзягеліну. — Пайшоў!
Конь ірвануўся, аж, здалося, нешта хрупнула ў крыжы, — здрыганулася капа, але не зрушылася: мусіць, каня моцна засмактала твань.
— Ну, яшчэ! Ну, яшчэ разок!.. — махаў Грышка дзягелінаю, але ні разу не сцёбнуў ёю па кані. Конь ляжаў, мыліў запененымі зялёнымі губамі, якія дрыжалі, бы ў дзіцяці, што хоча заплакаць, — збіраўся з астатнімі духамі; потым, нечакана, сам ірвануўся з такою дужасцю, што, выхваціўшыся, не здзяржаўся на грэбельцы і шугануў разам з капою ў абманліва спакойную раску.
Залямантаваў, як звар’яцелы, Грышка.
Укруг каня падняліся бурбалкі — яны лопаліся, і ад гэтага, здавалася, на глыбіні вызваляецца месца каню, які асядаў неяк надзіва спакойна і да болю прыгожа. Грышка на імгненне заплюшчыў вочы: «Можа, сон?.. » Падбег Міша: «Тата!..»
Раска з двух бакоў, як шлюзамі, зацягнула спіну Белазорага, засталася адно крывая рудая звіліна, быццам у зялёнае радно, якім накрылі каня, уплялася недарэчна чужая нітка. І тады конь, пэўна, адчуў смерць. Ён гоцнуў — аж паказалася спіна — і забушаваў нагамі, як кувалдамі, па вадзе так, што прыбой пырскаў абдаў Грышку і Мішу з галавы да ног, і твары іх, дасюль белыя-белыя, сталі смаляна-чорныя, як у неграў. Белазоры вярнуў да грэбелькі, але яму, мабыць, не давала вяроўка — напіналася, рэзала шыю.
— Нож-ж-ж!.. — суматошна закрычаў Міша, лэпаючы сябе па кішэнях; нож быў у Грышкі. — Тата, нож!
Грышка са сцятымі кулакамі тупа глядзеў на каня: «Што?.. Нож?..» Не паспеў дастаць — Міша выхапіў у яго нож.
— Куды-ы!.. — закрычаў Грышка: Міша, не раздумваючы, скочыў на капу; перавесіўся, папоўз на жываце з яе. — Назад!!! Утопішся!!!
Белазоры, акурат меў розум, сцішыўся; з шырокіх ноздраў туга выходзіла паветра і выбівала каля храпы ў расцы глыбокія ямкі. Міша цягнуўся нажом да вяроўкі. Грышка маўчаў — зарвала мову, — але вусны варушыліся, як усё адно шапталі малітву.
Вяроўка, мокрая, цвёрда звітая, але ненапятая, не паддавалася нажу — ён саслізгваў, не ўядаўся ў пяньку. Міша, трымаючыся адной рукою за сена, не гледзячы, шмуляў і шмуляў нажом... А конь тым часам асядаў, задзіраючы галаву, як не адрываючы яе ад шыі.
— Вылазь! Сын, вылазь!.. — неяк похапкам, сутаргава, быццам замест зубоў у роце стаялі цвікі, ускрыкваў Грышка, гледзячы на каня.
Міша нарэшце перацяў вяроўку і карабкаўся на капу, але, цяжкі ад вады, засмактаны ў багавінне, абскаўзаўся — вырывалася жмутамі сена...
Трываць ужо не было як — вада падпірала да ноздраў,— і Белазоры зноў забушаваў нагамі, аж кіпела вакол, бурліла бела-зялёная, як на губах, пена. Капа асела ніжэй — паменшала, бы зляглася, як бывае з начы, — і Міша ўспоўз на яе — рукі, парэзаныя асакою, крывавілі. Грышка бачыў толькі гэту кроў і вочы ў каня, якія, набліжаючыся да вады, рабіліся з белых цёмна-сінімі — расшыраліся зрэнкі.
Міша стаяў ужо на грэбельцы, брудны, у расцы і траве, як лясун, і бачыў, што Белазораму ўжо не павярнуцца, не дастаць капытамі грэбелькі. Грышка чамусьці ўзяў сына за плячо, мусіць, каб абаперціся, і выдыхнуў з нейкаю адчайнай злосцю на сябе:
— Амбец!.. Утапілі каня...
Бацька і сын глядзелі на рваную, непрыгожую мясціну ў шчытнай свежа-зялёнай расцы, і старэйшы з іх, выціраючы вочы, размываў на кулаках закарэлую гразь.
Недзе ў глыбіні конь яшчэ сучыў слабымі, спутанымі тванню нагамі, і вочы яго, крануўшыся вады, ужо фіялетавыя, пустыя без зрэнак, былі падобныя на бурбалкі, што неяк сумна і ўжо спакойна ўсплывалі напаверх і — патухалі, як неўзабаве патухлі ў рудой цёмнай вадзе і фіялетавыя разумныя вочы Белазорага... Назаўсёды.
Блізіўся час, калі во-во павінны наскочыць госці, і ў душу Грышкі міжволі запаўзала хваляванне — не таму, што баяўся чым-небудзь не ўгадзіць незнаёмым людзям (звычайна яны мала зважалі на яго), а таму, што чалавеку ўсягды няпроста спасцігнуць тайну першай сустрэчы — сяброў, ворагаў, дзелавых людзей, закаханых; у ёй, мабыць, і спее зародак, з якога вырастае потым і дае сабе волю дабро ці зло. Грышка, вядома, іначай думаў, ён больш адчуваў нутром, як гэта край важна цяпер, пасля сутычкі з Марчанком, застацца калі не ўважлівым, то, сама меней, цярплівым і спакойным да іх, шаноўных гасцей. Не трэба, зусім не трэба яму гэткай адплаты: мне наплявалі ў душу, і я ў даўгу не застануся; а чаму б не так: мне перапала, але я не абазліўся, не азвярэў, бо я... Тут Грышка і не падабраў слова, якім бы мог назваць такога чалавека ці тое, што ў сэрцы яго. Мучыць галаву не стаў, махнуў рукою ды пайшоў падкладаць у печку дровы.
...Піпканне машын учуў зразу — густое, пругкае, як мяч, яно ляцела здалёк: госці, мабыць, назнарок загадзя абвяшчалі аб сваім прыездзе.