Брыдка, пякуча было на душы, хоць ваўком вый, — не мог Грышка так хутка атрасацца ад таго, што муціла яму кроў ці, яшчэ горш, раніла-крэмзала душу; яно прыгнятала яго некалькі дзён, не давала заснуць уночы, ён хадзіў тады раззлаваны і пануры. Іншы раз у такой засмучанасці карцела выпіць, але асаджваў сябе, бо ведаў з ранейшага, што пасля, як працверазіцца, будзе яшчэ моташней.
Навошта, скажыце людзі, ён стыкнуўся з гэтым прыблудам, навошта завяліся? І так сэрца разрываецца, хоць абручамі, як тую бочку, сашчэмлівай. Клопат, што дурату нёс яму незнаёмец, пэўна, нейкі памешаны, перажыў бы, можа, і забыўся б, але расла-разрасталася ў грудзях трывога за сына: што і як будзе — цяпер і пасля, як на волю выйдзе. Грышка думаў-пеклаваўся над гэтым, чакаючы цягніка, не спаў і ўсю ноч, калі нудны перастук-дробат колаў і лёгкае пакалыхванне вагонаў так назойліва стамляюць галаву, цела, вочы... «Не... не... не... толькі не...» — шаптаў між думкамі Грышка, як малітву.
...З вакзала да часці, каб не кружыць лішне ў незнаёмым горадзе, Грышка паехаў на таксі, якое мінут праз дзесяць высадзіла яго каля шырокіх варот з вялікімі зоркамі на жалезных створках. На прахадной яго затрымаў салдат з чырвонаю павязкаю на рукаве і нажом пры боку — спытаўшы ў Грышкі, што трэба, і, здзіўлена прамовіўшы: «А-а-а...» — пазваніў некуды «таварышу капітану», і неўзабаве прыбег пасыльны, які адвёў Грышку ў гасцініцу, на другі паверх — у асобны пакой; параіў Грышку «кімарнуць з дарогі», а калі спатрэбіцца — яго паклічуць, і яшчэ сказаў, чамусьці сарамліва пачырванеўшы, што ён таксама з Беларусі, зямляк.
Грышка паставіў у парозе сумку, сеў на крэсла каля стала і ўнурыўся ў акно — яно выходзіла на двор. Па пляцы, асветленым сонцам, маршыравалі салдаты, вучыліся хадзіць страявым навабранцы — яны яшчэ нехлямяжыя ў адзенні, затое акуратна, нагала пастрыжаныя і ў начышчаных да бляску ботах. На аграмадным, як сцяна, шчыце віселі вялізныя картачкі-рамкі — можа, герояў з вайны, ветэранаў часці, а можа, і сённяшніх салдат ды афіцэраў. «Хто заслужыў...» — падумаў Грышка, і яму стала крыўдна і горка, як, здаецца, ніколі дагэтуль. Ён прылёг на ложак і, стомлены дарогаю ды перажываннямі, нечакана заснуў як мёртвы.
Разбудзілі яго ўвечары — той самы пасыльны, зямляк, сказаў, што просіць нампаліт часці. Гэта, як спагадзя ўбачыў Грышка, быў падпалкоўнік, блізкі да яго веку, але з надзіва маладымі чорнымі вачыма, без ніводнай сівінкі ў валасах. І па тым, што ён перш распытаў у Грышкі, як даехаў, як здароўе, дзе ваяваў, было відаць, што чалавек ён — «харошы і ўважыцельны». Грышка асабліва гэта адчуў тады, калі падпалкоўнік стаў расказваць, як пасля ўжо загаду міністра аб звальненні Міша і два салдаты з радасці напіліся ў рэстаране і пабілі чалавека, — у ягоным голасе не было і намёку, каб вінаваціць ва ўсім Грышку, дапякаць яго. Грышка, праўда, мог таксама напусціцца на нампаліта, моў, так і так, сапсавалі хлопца, давялі, але не стаў гэтага рабіць, наўпярок, думаючы, што, можа, і не трэба прызнавацца, не зацяўся ўсё ж і расказаў пра сына — які «неўдаль ён рос з самага дзецтва», а таму, як бацька, Грышка «шчытае», што закапёршчыкам у бойцы мог быць акурат Міша.
— Так ці не так, — сказаў, ківаючы галавой, нампаліт, — але факт збівання чалавека... невінаватага — гэта злачынства, і за яго трэба адказваць па ўсёй строгасці.
Грышка не стаў прасіць нампаліта дараваць сыну, памілаваць яго ці зменшыць кару, хаця так балюча сціскалася ўсяродку ад сваёй бяспомачнасці, што ў любую мінуту ён гатовы быў разрыдацца, але дзяржалі, відаць, нейкія танюсенькія нітачкі ў нервах. Нампаліт быў сам бацькам двух сыноў і разумеў, як чалавеку цяжка перамагаць у сабе гэту сляпую, інстынктыўную амаль, бацькоўскую гатоўнасць кідацца на выручку свайму дзіцяці, якое трапіла ў бяду, калі ўласная смерць нават не палохае, і паколькі чалавека ўсё ж нешта супыняла (думаў нампаліт, націскаючы далонямі сабе на скроні), то была ў яго, няйнакш, моцная і справядлівая душа.
Нампаліт дазволіў ім сустрэцца, бацьку і сыну, якія не бачыліся ўжо два гады. Грышка стаяў з сумкаю, а Міша выйшаў з-за дзвярэй, якія адчыніў дзяжурны афіцэр з такою ж павязкаю на рукаве, як і ў салдата на прахадной, і каля якіх застаўся смірна стаяць паставы з аўтаматам. Пастрыжаны нагала, як тыя навабранцы, у расхрыстанай, без гузікаў, гімнасцёрцы і пакамечаных штанах, Міша не кінуўся на шыю бацьку, як трэба было чакаць, а стаў наводдалі акурат скамянелы, быццам не пазнаваў, быццам сумняваўся, што іменна бацька, яго бацька перад ім. Грышка таксама стаяў незварушна, не зводзячы з сына вачэй, з яго твару, які дужа змяніўся і мала быў падобны да таго, што помніўся Грышку з апошняе мінуты — як рассталіся каля ваенкамата. Міша падрос увышкі, можа, і твар ад таго падаўжэў — вытачыўся падбародак, скура на шчоках падубела, і выпучыўся на шыі вялікі, з грушу, кадык; толькі сінія, як у Грышкі, вочы, здаецца, былі ранейшыя, адкрытыя, з затоенымі чорцікамі ў глыбіні, яны глядзелі на Грышку незмігутна, быццам хацелі прапячы наскрозь, выпытаць, што на душы і за душою.