- Сёння? Не помню! I, заўваж, не ў тым справа, помніць ці не помніць Гукаў - я! - з якой нагоды піў. Ён - я! - заўсёды п’ём з радасці. 3 ра-дас-ці, малады чалавек! А гэта табе не шухры-мухры за будзь здароў!
- Вера раскрыльвае неба, небам світаюць гады... - мармытнуў Стас, узгадваючы занатаваныя ў памяці радкі, сам не ведаючы чаму.
- Слухай, ты - хто? - зноў устаў у яго на дарозе Гукаў. - Я цябе знаю?
- Мы сустракаліся. У тэатры.
- Так, так, так... Прыгадваю. Каля Любашы круціўся... Дык хто не круціўся? А? Загубіце дзеўку...
- Як гэта? - разгубіўся Стас, і калі стары не адказаў, а, топчучыся, адступіў, моўчкі замахаў у адказ рукамі, сам ухапіў яго за плечы, добра-такі трасянуў. - Што вы сказалі? Хто загубіць?
- Вера раскрыльвае неба, небам світаюць гады... Я знаю, хто ты, - атрос той яго рукі. - Ты Стас. Паэт Божай ласкаю. I не станеш вялікім, не-a. Змушаны будзеш, як я, як усе мы, зарабляць на хлеб надзённы.
- Вы... Пры чым тут Любаша?
- Яна яшчэ не ведае, што яе зламалі. Знутры, - адмахнуўся і ад яго, і ад сказанага Гукаў, кіруючыся ў процілеглы ад праспекта бок. Але Стас не мог застацца з загаданаю загадкай сам-насам - ён павінен быў дазнацца, што той меў на ўвазе.
- Вы гаворыце пра яе, як пра цацку! Яна - не цацка, якую можна зламаць.
- Усе мы - цацкі ў руках лёсу, Стас, - не азірнуўся ні на яго крокі, ні на яго ўсхваляваны голас той. - Пражывеш з маё, каму іншаму пацвердзіш праўду слоў гэтых. Жыццё - гэта табе не шухры-мухры за будзь здароў!
Ён няроўнай паходкаю аддаляўся, а Стас як прырос да свайго гневу. «Стары дурань! Скамарох з прапітымі мазгамі!» - паўтараў і паўтараў у думках, не разумеючы, чаму так балюча асыпалася на яго цішыня.
***
Новае застолле... Звыклы гул галасоў... Нервовае брэньканне гітары... Люба, як звычайна ў такія вечары, спрабавала пераключыць увагу на штосьці глыбока сваё, унутранае, не залежнае ад натоўпу няпрошаных гасцей, сярод якіх было нават двое малазнаёмых. Калі ўдавалася, то тут жа ўзнікала старое шкадаванне з-за няўдалай спробы тры гады таму стварыць нарэшце сям’ю - і яна шарахалася ад гэтых думак, міжволі пачынала мітусіцца, перастаўляючы талеркі, ці надоўга, пакуль хто-небудзь не знаходзіў яе там, хавалася на кухні. Штосьці паласкала, штосьці перацірала...
Пэўна ж, як цяпер разумела, намер выйсці замуж за вядомага журналіста-міжнародніка з афіцэрскімі пагонамі быў з самага пачатку недарэчны і беспаспяховы. Яна, актрыса драмтэатра, - і афіцэр Камітэта дзяржбяспекі... Заведамая лухта! Серж па-свойму кахаў яе, ні ад каго асабліва таго не ўтойваючы, але ён памятаў (і да скону схільны быў памятаць) апёкі, атрыманыя падчас першага шлюбу і цяжкога разводу. I гэта паўстала паміж імі з першай хвіліны знаёмства. Паўстала і так і не згладзілася. Hi ў самыя рамантычныя дні іх знаёмства, ні напярэдадні шлюбу, ад якога - у самую апошнюю хвіліну - хапіла сілы і розуму адмовіцца. Яна - актрыса, і нават калі б спатрэбіліся паперы аб «неразглашэнні» і «супрацоўніцтве», не магла даць гарантыі на той выпадак...
Дадумваць не стала. Hi шкадаваць асабліва не было аб чым, ні радавацца... Mo і стала б жыццё крыху больш ураўнаважаным, спакайнейшым (падобная да сённяшняй кампанія так позна ў кватэру яўна не ўвальвалася б!), ды жыццё актрысы скрозь ёй не належала. Або - або. Залатая сярэдзіна не для такіх, як яна. Любая спроба спраміць, змяніць сцежку, на якую ступіла, уступіўшы ў акцёрскае брацтва, заканчвалася паражэннем і слязьмі. Даўнімі - у падушку - слязьмі, калі раптам ясна бачылася, што тэатр - ніякое не брацтва, а, хутчэй ужо, гадзюшнік. Гадзюшнік амбіцый, дзе паражэнне магло азначаць і смерць, зусім не ўяўную. Як там - у Шэкспіра? «Калі надумаўся пакінуць свет, смяртэльнае - і ўяўнае памкненне»?
Талерка выслізнула з рук і бразнулася вобзем, рассыпаўшыся на друзкі так нечакана, што Люба і войкнуць не паспела. Застыла, пазіраючы то на мокрыя рукі, то на чарапкі на падлозе, быццам не ведала ні што рабіць з рукамі, ні як паставіцца да ўтворанага.
- Дапамагчы, Любоў Георгіеўна?
Падняла пагляд: адзін з двух малазнаёмых маладых людзей... Паэт, здаецца...
- Я тут жа ўсё збяру, калі вы скажаце, дзе ў вас сметніца, - ужо збіраў той чарапкі проста рукамі, - праз хвіліну ўсё будзе ззяць чысцінёю, як раней.
- Дзякуй, - атрэсла Люба нарэшце здранцвенне. - Мо дазволіце ўсё ж мне самой? Вы - госць...
- Я - Стас Чарняеў, - выпрастаўся той з поўнымі жменямі сабраных чарапкоў. - Паэт. I я люблю вас. Усе мае вершы прысвечаны вам. Толькі вам.
- Вось нават як! - пасміхнулася Люба, выціраючы рукі. - I прачытаць што знойдзецца?
Чакаю слоў, чужых, расстайных слоў:
Мо прынясуць палёгку, вырвуць з сэрца