Ты́ркаць. Тут: кляваць (пра рыбу). Знайшоў човен і, як звычайна, забраўся ў сітнікі, дзе рыба найбольш тыркала. Дзе шукаць праўду.
Тыркаце́ць. Ехаць з грукатам. За Антосем тыркацелі: Сымон, Паўлюк, Гіляр, Рыгор -- усе дванаццаць -- «дванаццаць юдаў»... На межах.
Тэчка (польск.). Партфель, сумка. Паказаў на груд ардэноў і мэдаляў, выкладзеных з тэчкі. Вярнуўся чалавек.
У гэтым і ўвесь цьвік. Пра сутнасьць справы. Дык-жа вось у гэтым і ўвесь цьвік: што Маскве да нас? Хмары над Бацькаўшчынай.
Удаводніць (польск.). Даказваць, пераконваць. Ён мерыўся перабегчы на другі бок з дачкой белагвардзейскага ахвіцэра -- гэта я дакладна ўдаводніў! Партыйны таварыш.
Уда́рнік. Работнік сацыялістычнай вытворчасьці, які перавыконваў нормы... Учора былі запрошаны толькі «перадавікі-ўдарнікі», а Базыль у іх ня лічыўся. Пёрка й іншыя.
Узяць сэрца ў кулак. Авалодаць сваімі пачуцьцямі, настроем. Вазьмі сваё сэрца ў кулак і скажы яму, каб яно маўчала. У імя догмы.
Унезаба́ве. Неўзабаве. Прыехаў на райкомаўскай машыне й Сукенік, а ўнезабаве й пракурор. У імя догмы.
Упакара́ньне. Тут: асуджэньне. Мы мусім ведаць ня толькі тое, што выклікае спачуваньне, але й тое, што ўпакараньне... «Янка сеяў -- людзі жалі».
У пух і прах. Поўнасьцю, да тла. А разьляцелася ўсё гэта ў пух і прах за няцэлыя дваццаць тры гадзіны. «Янка сеяў -- людзі жалі».
Ура́днік. Ніжэйшы чын павятовай паліцыі ў дарэвалюцыйнай Беларусі. Раптам у хату ўвайшоў ураднік. Курылка.
Ураху́міць. (польск.). Пускаць у ход, прыводзіць у дзеяньне. Паўстанцы Кастуся Каліноўскага ўрахумілі закінутыя дзьве літні, у якіх выраблялася зброя для іх... Першыя цаглінкі.
Усімі фарбамі душы. Усімі фібрамі душы. Вельмі моцна, страсна (любіць, ненавідзець, пагарджаць). Гэта мая Бацькаўшчына! Люблю я яе ўсімі фарбамі мае душы! Партыйны таварыш.
Ускочыць у пры́сак. Трапіць у няпрыемнае, небясьпечнае становішча. Зусім за нішто ўскочыў у прысак. «Янка сеяў -- людзі жалі».
Услончык. Пераносная лаўка на ножках. Я сядзеў перад сшыткам на ўслончыку. Курылка.
Утока. Вусьце ракі. Выраз у летапісе «пойдоша к Немізе» «...» «можа тлумачыцца зусім не як рух да ўтокі гэтае рэчкі, а як пераход да сярэдняга й верхняга ейнага цячэньня... Летапісная Няміза.
Утранча́цца (польск.). Умешвацца. І ратунку няма ніадкуль: ніхто не захоча ўтранчацца ў гэтую справу. Дзікі вецер.
Уца́ліць (польск.). Зьберагчы, выратаваць. Што датычыць мяне, то дай, Божа, сваё як-кольвек уцаліць! На што мне яшчэ куплёнае сэрца? Пернікавае сэрца.
Фа́йка (польск.). Трубка для курэньня. Застаўся адзін толькі жаўнер, ужо стараваты, з пасівелымі вусамі, што стаяў увесь час убаку й, пакурваючы файку, моўчкі пазіраў, што робіцца наўкола. Акупанты.
Фатэля (польск.). Крэсла. Сядзіш сабе на мяккай фатэлі ды пакурваеш, ды ў вакенца пазіраеш... Партыйны таварыш.
Фільца́к (ням.). Валёнак, фетравы бот. Да воза набліжаўся, у вялікіх фільцаках, немец. Акупанты.
Фузэя (польск.). Крамянёвая гладкаствольная стрэльба. Мог-бы й ты набыць новую фузэю... Хмары над Бацькаўшчынай.
Футура́л (польск.). Футляр, кабура. Мундур ягоны ў гэты час як-бы няўзнак расхінуўся, і я ўбачыў пад ім футурал ад браўнінга. Ападкі.
Фуфа́йка. Тут: куртка, падбітая ватай, ватоўка. Некаторыя зь іх яшчэ ў даўнейшых дублёных кажухох, досыць ужо паношаных; другія ў ватных фуфайках фінскага тыпу. Вярнуўся чалавек.