— Мілы! Даражэнечкі! Можа б, ты пабляваў? Га? Паблюй. І потым ціха-ціха пойдзем, і няхай яны тут задавяцца са сваім Панам Богам і сваёй верай. І няхай у іх будзе столькі вошай у галовах, колькі было пакрыўджаных імі ад дзён Выйсця і да нашых дзён. Няхай будзе ў іх столькі вошай і не будзе рук, каб пачухацца.
— Д-душыць мяне… Цісне, — вочы Хрыстовы пацьмянелі, абвіслі рукі.
У яго рэзка змяніўся настрой: на месцы Машэкі сядзеў цяпер Іерамія.
— Прарокі прарокуюць хлусню, і свяшчэннікі вывяргаюць брахню, і народ мой любіць гэта. Ну, што ты будзеш рабіць пасля… гэтага? Як сказаў… яшчэ… Іерамія.
— Пхе, — суцяшаў Раввуні. — Ну, наплюй ты на іх. Ды яны ж усе сволачы. Гэты добранькі, разумненькі Басяцкі, і гэтая свіння Камар, і тая трэфная курыца Балвановіч. А Лотр? Уй, не кажыце мне пра Лотра.
Магдаліна ўбачыла, што Юрась досыць п'яны, каб паверыць у другую частку маны, і яшчэ не досыць п'яны, каб забыць канчаткова тое, што яна сказала раней.
У пакоі было зусім пуста. Апосталы зніклі. На дыване не засталося аніякай ежы. Хоць бы крышачку пакінулі.
— Ідзі, Іуда, — сказала яна. — Ты толькі шкодзіш. Ты разумееш? Ідзі. І вазьмі з сабой дзяўчыну.
— Я разумею. — Іуда трохі хістаўся. — І праўда, так будзе лепей. Не кідай яго.
— Я яго не кіну.
— Не кідай! Падары яму цеплыні! — маліў за друга Іуда. — Іначай мне будзе сорамна маёй.
— Ідзі, — мякка сказала яна. — Не саромейся. Яму будзе не горш.
Раввуні ўзняў дзяўчыну, і тая прыціснулася да яго, і так яны выйшлі. Магдаліна ўстала, замкнула за імі дзверы і вярнулася да Юрася, які мармытаў нешта, седзячы, ці то ў сне, ці то ў прастрацыі.
— Езус, — ціха сказала яна. — Пойдзем адсюль. У палі.
— Усё адно… Няма сумленных жонак… Няма праўды… Здрада… П-піце, гул-ляйце!
— Ціха! А ты ведаеш, што я не веру гэтым плёткам? Што гэта няпраўда?
Яна паўтарыла гэта яшчэ пару разоў і раптам убачыла амаль свядомыя вочы. Гэта было так нечакана, што сэрца ледзь не спынілася ў яе грудзях.
— Не верыш? — Хрыстос паматляў галавою.
— Амаль не веру. Ходзяць і другія чуткі. Толькі я не хацела гаварыць пры іншых… У мечніка нібыта ёсць моцныя ворагі, і ці то сам ён, распусціўшы чуткі аб шлюбе, вывез дачку, ці то самі гэтыя ворагі выкралі яе.
— Што ж праўда? — зноў на вачах п'янеючы, спытаў ён.
— Я не ведаю. Можа быць і тое і тое. Могуць быць хлусамі і мужчыны, і жанчыны.
— Хто ворагі?
— Як быццам нейкі царкоўнік.
— Ты мяне забіваеш. Што ж гэта такое?!
— Я кажу, можа быць усё. Але хіба табе самому не трэба адшукаць, упэўніцца, ведаць праўду, ведаць нешта адно?
— Трэба.
— Ну вось. І таму пойдзем з горада. Заўтра ж.
— Пойдзем… Заўтра ж.
— Я пайду з табою. Я не кіну цябе. А зараз кладзіся… Я лягу з табою.
Яна прыцягнула з кута адну шкуру і амаль зваліла на яе п'янага. Пасля разула яго і накрыла другой шкурай ягоныя ногі.
— Не думай… Кінь думаць зараз… Я лягу з табой. Я не кіну цябе.
— Ляж, — ціха сказаў ён. — Так будзе лепей. «Таксама, калі ляжаць двое, то цёпла ім; а аднаму — як сагрэцца?» — сказаў… Эклезіяст… Я чытаў… Я стараўся зразумець… Не так будзе далёка ад людзей уначы… Я не крану цябе… Проста мне… Проста я, здаецца… страшэнна п'яны… І мне… Ты не смейся… Мне сапраўды страшна.
«Страшна. Як малому, — падумала яна. — А што? І праўда, страшна».
Ён заснуў, ледзь дакрануўшыся галавою да падушкі. Спаў, па-дзіцячы прымасціўшыся галавою на кулак. Аблічча ў сне было прыгожае і спакойнае.
Яна адшукала чысты кубак, наліла ў яго віна і павольна, з асалодаю выпіла. Цяпер было можна. На сёння яна зрабіла сваю справу.
Потым яна наліла яшчэ кубак і паставіла ля шкуры. Можа, яму давядзецца даць уначы, калі пачне хапацца за сэрца і стагнаць… Напіўся, дурань.
«Нібы п'янаму гаспадару», — падумала яна і ўсміхнулася. Думка на хвіліну дала ёй нават нейкую радасць і гонар. І яна здзівілася гэтаму.
Пасля яна скінула сукню і забралася пад шкуру побач з ім. Дзьмухнула на апошнюю свечку. Наваліўся змрок.
За акном урэшце лінуў дождж. Спорны, часты, густы. У акно і дзверы павеяла прахалодным і прыемным. І ён у сне нібы адчуў гэта і яе цеплыню побач, працягнуў руку і паклаў ёй на грудзі.
Што ён сніў?
Яна ляжала на спіне, адчувала цяжар і цеплыню ягонай рукі на сваіх грудзях, і гэта было добра, і — дзіва — зусім нязвыкла.
Гэты мужчына не імкнуўся да яе. Нават цяпер. І гэта было шкада і адначасова добра.
Апошнія думкі блукалі ў яе галаве:
«Спаў, як дзіця… І ўвогуле, дзіця па думках і помыслах… Усяму паверыў. На табе: пойдзем заўтра… Пойдзем шукаць каханне. Толькі і ў галаве гэта ёй… Як пакутаваў!.. Шчанюк… А харошы шчанюк… У многім лепшы, чым тыя… Шкада, што давядзецца яго забіць».
Раздзел XVІІ. Выйсце ў юдоль слёз
…Шлі… там прэрачоны Хрыстос з сваімі апосталамі, дзе іх яшчэ знана.
Адходжу да адрынутых сяленняў.
Іду туды, дзе вечны, страшны стогн,
Адходжу да забытых пакаленняў.
Не пад покрывам цемры выходзілі яны з горада, а ўдзень. Але іх таксама шукалі забіць — няхай сабе і не сягоння.
Усе чатырнаццаць былі ў звыклых саматканых хітонах, у скураных моцных поршнях. Ува ўсіх чатырнаццаці за спінамі былі клункі, а ў руках кіі. На шыі ў Іуды вісела грашовая скрынка.
Толькі адна Магдаліна, як то і належыць, адрознівалася ад іх вопраткай: нават самае сціплае з яе адзенняў здавалася побач з хітонамі бадзяг багатым. Але яна таксама збіралася ісці пешшу, і толькі мул, наўючаны саквамі (яго вёў за аброць Роскаш), сведчыў аб тым, што яна ўзяла сёе-тое з свайго майна.
Каля Лідскай брамы, высокай, з дзікага чорнага каменя, моўчкі стаяў народ. На гэты раз не чуваць было крыкаў. Развітвацца было страшнавата: пойдзе і не вернецца, а там розная навалач і возьме за бакі. Аднойчы ўжо так было.
Сядзелі на конях ля самай брамы Лотр, Басяцкі і Рыгор Гародзенскі. Стаяў за іхнімі спінамі кат.
А насупраць іх збіліся ў кутку старыя знаёмыя: да сіняга чорны Гіаў Турай, разьбяр Кляонік са сваёй чарцячай зялепіўшчыцай Фаўстынай, усмешлівы Марка Турай, залатарукі Ціхон Вус, дудар з вечнай дудой і змрочны волат Кірык Вястун.
— Вось і ідуць, — сказаў ён. — Пажылі некалькі дзён, а тут зноў…
— А братачка, — сказаў ласкавы дудар. — А Бог, пэўпа ж, не выдасць. Ну што зробіш? І паўсюль трэба, каб добрым людцам палепшала.
— Людцам палепшае, — сказаў Зянон (на такі выпадак ён прыцёгся з вёскі). — Як бы вось нам не пагоршала.
Марка Турай думаў. Пасля ўзяў Кляоніка за руку:
— Глупства мы зрабілі, што не паспрабавалі з ім дамовіцца, пакуль тут быў.
— Піў, кажуць, — сказаў Вястун.
— Ну і што? А ты не п'еш? — спытаў Кляонік. — Давай хадзем да яго.
Яны падышлі да Хрыста.
— Ану, Божа, адыдзем трохі.
Твар Юрасеў быў трохі бледны і мяты з пахмелля. Ён кіўнуў галавою і адышоў з хлопцамі ўбок.
— Што вам, дзецюкі?
— Каб адразу зразумеў, з кім гаворыш, — сказаў Кляонік, — ведай: вось гэты каваль горад узняў, калі вас у катавальню пацягнулі.
Юрась ускінуў галаву.
— Братка! Чаго ж ты раней не прыйшоў?
— А так, — апусціў вочы Кірык. — Справу сваю зрабілі. Увесь горад вакол таўчэцца. Чаго дужа лезці?
— Вось так мы заўсёды, — сказаў Хрыстос. — Я і не ведаў, ці была там проста гурма, ці вёў яе нехта. А цяпер вось іду. Так і не зведаў харошага чалавека. Завуць як?
— Кірык Вястун.
— Запомню. Добрую ты вестку прынёс мне, Вястун. А мне было дужа самотна ў горадзе.
Дзве рукі, чорная і звычайная, сустрэліся.
— Часу мала, — сказаў Вястун. — Па сваёй ахвоце ідзеш?