— Гэта ён спалохаўся, — сказаў Сіла, — нібы рак у вершы.
— Не спалохаўся я. Я, калі я ў шал увайду, нічога не баюся. Тады мне не супярэч. Развярнуўся я ды сякерай па ягонай мярэжы.
— Брата майго — крычу, — біў. Вось тваёй мярэжы! Вось!
— І тваёй на! — крычыць ён.
Тут сеткі нашы пачалі раскручвацца. Гулькнула рыба, паказала нам хваста…
— Добрая штука самовы хвост, — крэкнуў Жаба.
— …дый пайшла да сябе. І тут я гляджу — стаіць Сіла, сагнуўшыся, хэкае і сваю мярэжу сячэ… Я — рагатаць… Але тут гляджу — і я ўвесь час сваю сек… Гляджу — гэны дурань гэта зразумеў ды раптам як дасць абухом у дно маёй душагубкі — аж вада засвістала. Чую — ногі амаль па калені ў вадзе. Тут я думаю: «Будзе мне — будзе і табе». Ды як вухну сякерай у дно ягонага чаўна — так і вываліў кавалак велічынёю з добрае сцябла*. Пайшлі нашы чаўны да азёрнага бога. І мярэжы з імі пайшлі, і, вядома, сякеры.
* Сцябла — вялікі латок з ліпы, на які ўкладаюць сетку.
— Бо яны не плаваюць, — растлумачыў Сіла.
— А мы па шыю ў вадзе. І тады мы паплылі на бераг. А там нашы браты сядзелі ўжо з гэтымі двума… І ўсё, можа, было б добра, калі тут Іосія пачаў божкаць аб рыбе, хаця і не ядуць яны самоў.
— Яны шчупака ядуць, — басам сказаў Сіла. — Хаця і нельга шчупака есці па духоўных прычынах, і хто яго есць, асабліва галаву, таго на тым свеце прымусяць дзярмо есці.
— Што ты там вярзеш? — спытаў Лотр. — Як гэта нельга есці шчупака? Якія гэта «духоўныя прычыны»?
— Хто шчупака есць, а галаву асабліва, той грэшнік горш за каталіка і ерэтык горшы за Лютара ў сарамаце сваёй, — сказаў Ладысь.
— Гэта яшчэ чаму, паганец ты?! — ускочыў Басяцкі.
— А таму, — навучальна сказаў Сіла, — што ў шчупаковай галаве ёсць усё начынне, якім Хрыста каралі. Косткі такія накшталт храшчоў. Тут табе крыж, тут табе цвікі, тут табе і дзіда. Дарма, думаеце, іудзеі так шчупака любяць?
— Дурніла ты, вось хто, — сумна сказаў Раввуні. — Галаву на плячах мець трэба, вось што.
Лотр паціснуў плячыма:
— Гэтыя людзі закаснелі ў паганскіх павер'ях сваіх і ў самай абрыдлівай ерасі. Хіба гэта хрысціяне? Адзінае, што вылечыць іх ад дысідэнцтва — ачышчальнае вогнішча… Ну, далей. Значыцца, іудзей пачаў божкаць аб рыбе.
— Але, — сказаў Іосія. — Я пакляўся Выйсцем, што з-за такога Левіяфана, можа, і варта было біцца і ён быў бы тут вельмі дарэчы.
— І тут я сказаў, што буйную рыбу мы аддаём пану. А іудзей сказаў, што ён заўсёды лічыў рыбакоў за разумных людзей і сёння ўпэўніўся ў гэтым. Тады гэты Братчык спытаў, нашто мы з-за панскай рыбы секлі свае мярэжы.
Толькі тут я апамятаўся, што і мярэжы пасечаныя не нашы, і чаўны патопленыя — ад пана. І, значыцца, чакае нас кум-бізун і сядзенне ў калодках ля царквы прынамсі на чатыры нядзельныя імшы, а можа, і нешта горшае.
Тут Ладысь загудзеў:
— Браткі вы мае ўлюбёныя! А што ж гэта нам рабіць?! А як жа нам цяпер перажыць?!
І тады Братчык сказаў, што трэба ўцякаць. А іудзей пакруціў толькі галавою.
— Наро-од, — кажа, — сядзець і слухаць і зразумець. Назад вам нельга… І таму ідзіце вы з намі, хаця, вядома, дурань у дарозе не набытак.
Мы зразумелі, што ўсё гэта праўда, сяк-так памірыліся, з'елі на знак клятвы трохі зямлі, калі ўжо нічога больш ядомага ў нас не было, і пайшлі з імі.
У горадзе між тым зусім не было спакойна, нягледзячы на тое, што ўсе даўно разышліся вячэраць. Заставалася якая гадзіна да захаду сонца, і ўсе, у каго было што есці, спяшаліся з'есці гэта пры дзённым святле: улетку варта загадвала гасіць агні разам з канцом прысмерку. «Гэта не зіма: дні доўгія, надвор'е сухое — ці доўга да начнога пажару».
У слабадах вяшчальнікі ўжо былі, і цяпер іхні крык раздаваўся на ўскраінах:
— Аг-ні гасіць! Пе-чы, лучні-кі га-асіць! Не спіць агоонь! Каганцы гасі-іць! Горны гасі-іць! Матка Бо-жая і святы Юры, злі-ітуйцеся з нас!
— …на-ас!
— …а-ас! — аддавалася недзе далёка, у ганчарным канцы.
Здавалася, павінна б быць цішыня, звычайная вячэрняя цішыня і мір. Але яе не было.
…Па Кавальскай, а потым па Мечнай вуліцах бег захэканы Кірык Вястун, грукатаў у аканіцы, біў нагамі ў дзверы і трубна крычаў адно і тое ж самае:
— Да замка! Да замка! Хрыста забіваць павялі! Забойства!
Калі б нехта глянуў з вышыні, ён бы ўбачыў, што па вуліцах, у розных канцах, мітусіцца некалькі такіх фігурак.
На Піўной кідаўся ад дзвярэй да дзвярэй Зянон:
— Людзі! Хрыста забіваюць! Хрыстос прыйшоў!
Крык каціўся вулкамі. Але рэдка-рэдка дзе расчынялася акно. Вуліцы, здавалася, вымерлі, безудзельныя ад адчаю.
Раўла на вуліцы Стрыхалёў дуда.
— На дапамогу! Хрыстос прыйшоў у Гародню!
У рэдкіх непрыкрытых аканіцамі шыбах дагараў крывавым святлом захад. Так слаба і неахвотна, так рэдка. Згасаў, як воля вялікага горада да ўставання. Яна ледзь тлела за гэтымі рэдкімі шыбамі. І лямантам у пустэлі былі крыкі, што глуха згасалі ў цяснінах вуліц.
— Хрыстос! Хрыстос з апосталамі прыйшоў у Гародню!
Кляонік і Марка лупілі ва ўсе дзверы Разьбярнага Кута.
— Людзей забіваюць! — крычаў Кляонік.
— Ну чаго там? — пытаў сонны голас з-за аканіц.
— Людзей забіваюць! Кажуць, Хрыста!
— А-а.
Першая зорка запалала ў празрыста-сінім небе.
Апошнія промні заранкі адбіваліся на руках Вуса, якімі ён грукатаў у дзверы. Рукі ў яго былі цяпер нібы з чырвонага золата.
— А-а. Тфу! Свінні сонныя.
Пабег, спатыкнуўся аб жабрака, які спаў на ўзбочыне.
— Хрыстос прыйшоў.
— Кінь, спаць хачу.
Гіаў Турай схапіў загрудкі чалавека ў багатай вопратцы, патрос. Ім аказаўся немец.
— Хрыстос у Гародні! Хрыстос уваскрэс!
— А-а, — сказаў немец. — Ён і ф мінулы гот такой ша штука фыкінуў.
— Тфу, каўбаса, — махнуў рукою Турай.
Згасалі верхнія вокны ў дамах. Безнадзейна згасала воля вялікага горада. І ўсё ярчэй у ліпеньскім небе разгараліся зыркія зоры. Ззяў золатам прыгажун Арктур, рассыпаліся ля яго валасы Беранікі.
Зіхацела на поўначы, зусім нізка ад далягляду, шматкаляровая Капэла, і беглі да яе паўз Альтаір і Дэнэб туманныя віхуры Шляху Продкаў. І тады, у адчаі ад таго, што нічога нельга зрабіць, што ўсе глухія ў гэтым горадзе, Кірык Вястун стаў перад парталам касцёла дамініканцаў і, узняўшы рукі ўгору, з апошніх сіл, непрытомна і раз'юшана залямантаваў:
— Хрыстос прыйшоў у Гародню!
Маўчанне. Касцёл, здавалася, падаў на чалавека. Высокі, да зор шпілямі. Цішыня. Больш на паўночны захад зіхацелі над самай зямлёй Блізнюкі — брат залаты і брат белы. Яны бліжэй адзін да аднаго, чым людзі. Або унь як цесна збіліся вакол Нявесты, вакол белай Нявесты*, яе жаніхі, два браты — плячо да пляча**, і іхні нізенькі сапернік***. Так блізка, як ніколі не бываць людзям.
* Вега.
** Бэта і Гама сузор'я Ліры.
*** Дэльта Ліры.
І ў адчаі, разумеючы, што ўсё адно, што ў лепшым выпадку варта схопіць яго за буянства, Кірык зноў ускінуў да зор рукі і закрычаў:
— За-бі-ва-юць Хрыста-а-а-а!
Рэха, што заўсёды было ў вежах, падхапіла крык, пачало адкідаць, гуляць з ім, як з мячом. У верхніх ярусах званіцы пачалі выбухаць дзіўныя гукі:
— …ва-а… та-а… та-та-та!
І раптам здарылася дзіва. Ляснулі аканіцы, і ў акне з'явіўся белы твар.
— Чаго?
— Хрыста катаваць павялі.
Яшчэ і яшчэ галовы з'яўляліся ў вокнах.
— Дзе? Дзе?
— Хрыста забіваюць! У замку! Хрыстос прыйшоў у Гародню. Нас бараніць.
Адзін чалавек выйшаў з дому і другі. І трэці… Цяпер крычалі чатырох. Выйшаў заспаны чалавек з кордам.
— Што такое?
— Катаваць павялі! Ганец сказаў, што яны яго — па гардзёлцы! Што нам не ён патрэбен, а даўгавая турма!
Гэтая абраза перапоўніла чашу цярпення. Узвіўся да шпіляў званіц рык.
…І тут пайшло. Выбеглі з халупы два чалавекі з молатамі. Кінуўшы бедную крамку, выскачыў з бязменам гандляр.
— Хрыста ратаваць! — крычалі дзесяткі галасоў.
Усё абрастаючы, натоўп каціўся за Кірыкам. Грукалі ў дзверы, у вокны. Білі ў іх молатамі так, што ўздрыгвалі дамы, і, хочаш не хочаш, трэба было выходзіць.