Пухлы раток прыадкрыты, у чорных з сінявою вачах цікаўнасць, чаканне і захапленне: уся нібы цягнецца да забрала, на якім зараз нікога няма. Чакае. І ледзь з'явіцца на забрале вартавы — уздрыгваюць даўжэзныя вейкі. Відаць, што звычайна шкура на ёй гарыць, але цяпер нібы з'яўлення цудатворнай іконы чакае. На шчоках празрысты, лёгкі, з глыбіні недзе, румянец: высокія грудзі (хоць ты на іх поўную чашу стаў) абцягвае сіняя казнатка*.
* Жаночая верхняя вопратка.
Яшчэ не зусім увайшла ў цвет, але ясна, што абяцае.
— Ах, д'ябал, — сказаў Бекеш. — Хто такая?
— Мечніка Палянкі дачка. Нічога, заможныя, статэчныя гараджане.
— Ды што мне ў гэтым. Імя як?
— Анея. Сяброўка Фаўстыны маёй.
— Ах, якая, — Бекеш нібыта забыў пра ўсё. — Ах, Божа мой, прыгажосць невыказная.
— А як бы я маладзейшы быў, то і я… — сказаў Крыштофіч.
— Дык давай, дзядзька.
— Не, брат, не тыя ўжо ў каня зубы. Тут, брат, жаніся. А яна мяне макам напоіць ды з-пад бока — на пасядушкі да хлопцаў. Я, пры маіх гадах, усё больш унь да такіх…
— А што, — сказаў Кляонік. — А і нішто.
Да брамы ў гэты момант прадзіраліся праз натоўп два чалавекі. Жанчына на муле, укрытым сеццю з залатых ніцяў, і за ёю, на вараным жарабцы, кардынал Лотр.
— Смертаносная прыгажосць, — сказаў Кляонік. — Я з яе Магдаліну рэзаў бы.
— Марына Крывіц, — кінуў Бекеш. — Людзі кажуць: самадайка. А мне здаецца, не можа быць хлуслівай гэткая прыгажосць. Можа, і дрэнь баба, але жыццё ж якое?! І ўсё адно не веру, што дрэнь.
— Ты, бацька Альбін, не занадта зіркай, — сказаў разьбяр. — Лотр за грэх з ёю на браме павесіць. І потым — гэта ж смяротны грэх, ты ж манах, хаця і кепскі.
— Няма, браток, у прыгажосці смяротнага грэху. Дый увогуле, што такое плоцкі грэх?
Ён махнуў рукою:
— Няма ў жаночых абдымках нічога грахоўнага. Глядзець не грэх — і ў чалавека ёсць вочы… Цалаваць не грэх…
Маладыя зарагаталі.
— Чаго рагочаце? Праўда. Каб Бог прадугледжваў манахаў — ён бы прадугледзеў дзеля гэтай мэты і людзей з пэўнай вадай. А раз гэтага няма, то, значыцца, лухта гэта ўсё.
Братчыку абрыдлі п'яныя пацалункі Грыня, ён адвязаўся ад яго, кінуў кампанію і пачаў спускацца з гульбішча, мяркуючы схавацца недзе ў царкоўным бабінцы і падумаць. Ён чуў крык натоўпу за мурамі, захоплены галас, бачыў праз байніцы, як плыве ў храм людская рака, чуў звон грошай на блюдах.
Але нават у бабінцы, калі ён спусціўся туды, яго не чакаў спакой. У бабінцы кіпела дзікая бойка. Ён спыніўся, уражаны.
Ля муроў стаялі скрыні з грашыма. Па вузкіх жолабах плылі і плылі струменьчыкі золата, срэбра, мужыцкай медзі, падалі ў місы і карцы (відаць, грошы ссыпалі з блюдаў там, за мурам, проста як хлеб у засекі).
Ніхто зараз не зважаў на тыя грошы. Між скрынямі, топчучы манеты, звіваліся захеканыя людзі ў белых францысканскіх, бурых дамініканскіх і іншых расах. Гваздзілі адзін аднаго вяроўкамі, што звычайна апаясвалі чрэслы, білі ў сківіцы, па галаве, пад дых.
— Мы гадзіну толькі стаялі!
— Дамініканцам места саступай, бабздыр ты!
— Дысідэнт, свалата!
— На табе, на!
Кагосьці выкінулі ў акно, нехта літаральна ўзляцеў над натоўпам і, два разы перакруціўшыся ў паветры, вылецеў праз парэнчы кудысьці ў сутарэнне… Ніколі яшчэ не даводзілася Юрасю бачыць такой бойкі.
Пахла зверам.
Шкаляр паківаў галавою.
— І стварыў Пан Бог чалавека па вобразу свайму, па вобразу Божаму, — сумна сказаў ён. — І ўбачыў Бог, што гэта добра.
Ён махнуў рукою і рушыў на гульбішча. Можа, хаця на вежы можна будзе схавацца ад усяго гэтага.
Лотр выпадкова скочыў з каня побач з Анеяй і толькі тады заўважыў яе. Павільгатнелі вочы. Дзяўчына не заўважыла яго, усё яшчэ пільна глядзела на зубцы, каб хаця не прапусціць. Але пільны позірк чалавека яна ўрэшце адчула… Павярнулася — і тут у вачах нібы плескануўся цень сполаху, змешанага з піетэтам.
— Я зноў не бачыў цябе ў дамініканаў на споведзі, дачка мая, — мякка сказаў ён.
— Я спавядаюся ў сваёй слабадзе, ваша правялебнасць, — апусціла яна вейкі. — Вы занадта добры, калі заўважаеце такую нікчэмную істоту, як я.
— У Бога няма нікчэмных. І калі я нагадваю…
— Вы — вялікі чалавек.
— …Калі я нагадваю, каб спавядалася там…
У дзявочых вачах з'явілася раптам нешта цвёрдае. Варухнуліся вусны.
— Бог паўсюль.
— І ў схізмацкай малельні?
— Што ж, калі ён захоча — ён пойдзе і туды. Ён — там. Ён ужо выходзіў адзін раз. І вы самі сказалі, у Бога няма нікчэмных…
Супраціўленне трохі ўзбуджвала і раздражняла. Ноздры Лотравы задрыжэлі.
— Глядзі, я нагадваю.
«Магдаліна» загадала служку трымацца таго месца, дзе спешыўся кардынал.
— Лягчэй знойдзеш.
Папраўдзе, ёй трэба было прыгледзецца да дзеўкі, з якой так доўга і так падазрона размаўляў патрон. Не сыходзячы з мула, яна глядзела, ацэньвала і адчувала, як варушыцца недзе пад душою раўнівае хваляванне. Пляваць ёй было на абдымкі гэтага чарговага, але з ім было спакойна. І яна, на жаль, вельмі хутка звыкала. І ёй, на жаль, кожны раз здавалася, што вось гэта не… надоўга (яна баялася слоў «стала», «заўсёды» і амаль успамінала, што ёсць слова «давеку»). Кожны, хто даваў ёй на пэўны час трываласць і ўсё, што звязана з гэтым (грошы былі дзесятай справай, хаця гэты і плаціў добра), выклікаў у яе душы прыязь і нават нешта падобнае на жаданне быць з ім.
І вось — гэтая. А можа, яшчэ і нічога? Можа, абыдзецца?
На сходах кардынал сутыкнуўся з Балвановічам. Чырвоны, хістаецца — чорт ведае што. І раптам, калі Лотр запыніў яго, — з-пад п'яных броваў Рыгора Гародзенскага нечакана цвяроза бліснулі мядзведжыя вочкі.
— Рык чуеш? — спытаў Лотр.
— Адверз Пан Бог вушы мае.
— І што?
— Мяркую, сільненькі наш злодзей робіцца.
— Мм… але. Вось табе і лялька. Два гэткія цуды. Вось выйдзі зараз на муры крыкні супраць яго. Што будзе?
— Гэта ты выйдзі. Ты што, апошні аплот усходняга праваслаўя ў Гародні знішчыць хочаш? Гэта ты — пачакай.
Лотр махнуў рукою, пайшоў. І ўжо каля самага забрала ўбачыў, як сядзіць на выступе мура і думае пра нешта Басяцкі.
— Н-ну?
Шэрыя ў прозелень, плоскія вочы праезуіта паказалі ў той бок, адкуль ляцеў шум чалавечай гурмы.
— Т-так… ён дзе?
— Варта даносіць: па забрале ходзіць, з другога боку вежы.
— Сіла?
— Д-ды… с-сіла. Гэта трохі больш, чым тое, на што спадзяваліся.
— І што? — Лотр не жадаў пачынаць размовы першы.
— Ды што… Адно з двух. Або ён круцель, прагны на грошы і славу, а ўлады — па дурасці, а можа, па ляноце — не жадзён. У гэтым выпадку ён нам — як паветра. З ім нам і курыя — глупства.
— А што, гэта, па-мойму, някепска. — Лотр зрабіў нібы крок насустрач мніху-каплану, каб верыў, каб выказваўся далей. — Што б ты сказаў, каб я — папа, а ты — шэры папа?
— Усё ў руцэ Божай.
— Ну, а яшчэ якое «або»?
— Або ён сумленны баязлівец-дурань і ні грошай, ні славы не хоча і не будзе нам памагаць (а такі ён нам не патрэбен).
— І яшчэ ёсць адно «або», — з раптоўнай суровасцю сказаў нунцый. — А што, калі ён і круцель, і срэбралюбец, ды яшчэ і аматар улады… І што, калі ён сілу сваю адчуе дый зразумее, што ён сам усё можа?
— Мяркую, кепска будзе. Нашто мы, нашто царква пры жывым Богу?
— Што ж тады?
— Прыбраць, — аднымі вуснамі сказаў мніх і дадаў, толькі трохі галасней: — Але я думаю, што не з тых. Чалавек, былы раб. Адкуль яму ведаць пра ўладу і жадаць яе… Ідзі, спытай яго. Усё ў руцэ Божай.
— То ж бо. У ч ы ё й руцэ?
Басяцкі ўсміхнуўся кардыналу ў спіну. Бач, устрывожыўся, лупянуў, як ты яго, скажы, за пяты хапаюць. Дарэмна бяжыш. Чалавек — гэта або золата, або слава, а празе да ўлады гэтаму так званаму «Хрысту» яшчэ недзе было вывучыцца.
Лотр знайшоў Юрася там, дзе чакаў знайсці. Братчык хадзіў па забрале, моршчыўся ад крыкаў і мяў адну руку ў другой. І гэты звычайны, вельмі чалавечы жэст супакоіў кардынала.
— Ну што? — спытаў ён. — Тут лепей, чым на кабыле?
— Ану яго, — сказаў Братчык. — Нешта мне тут так, нібы гэта я камар у баршчы. Ва ўсіх на вачах, усе глядзяць… І думкі нейкія дурацкія. Учора голы жабрак. А сёння «дзівы» гэтыя. Горад сыты, горад крычыць. Усе мяне хваляць. І думаеш, як гараджане ўсе: а можа, і сапраўды тут без усялення духа і натхнення Боскага не абышлося.