Гарлахвацкі. Дык прыйдзеш?
Левановіч. Абавязкова. Бывай! (Выходзіць.)
Гарлахвацкі (адзін). Правяральшчык знайшоўся! Я, брат, такія акуляры настаўлю, што табе і чорнае белым пакажацца. Не такіх за нос вадзілі!
Акт трэці
Карціна першая
Калідор. Уваходзяць Чарнавус і Вера з «Правдой» у руцэ.
Вера. Чыталі сёння «Праўду»?
Чарнавус. Яшчэ не чытаў.
Вера. Тут вам дапамога.
Чарнавус. Мне? Якая дапамога?
Вера. Пра вас гаворыцца.
Чарнавус. Пра мяне? Пакажыце.
Вера. Вось тут.
Чарнавус (чытае). «О6 ошибках парторганизаций при исключении коммунистов из партии…» (Бегла праглядае.)
Вера. Прачытайце вось гэты абзац.
Чарнавус (чытае). «Известно, далее, немало фактов, когда замаскированные враги народа, вредители-двурушники в провокационных целях организуют подачу клеветническнх заявленнй на членов партии и под видом „развертывания бдительности“ добиваются исключения нз рядов ВКП(б) честных и преданных коммунистов, отводя тем самым от себя удар и сохраняя себя в рядах партии».
Вера. Цяпер зразумелі?
Чарнавус. Тут гаворыцца пра няправільныя выключэнні з партыі камуністаў, а я, як вам вядома, беспартыйны.
Вера. Чэсны і адданы. А такіх беспартыйных ворагі народа таксама стараюцца ашэльмаваць.
Чарнавус. Гэта праўда.
Вера. Ну, давайце далей пачытаем. Я таксама яшчэ не ўсё чытала. (Садзяцца і ўглыбляюцца ў газету.)
Чарнавус (прачытаўшы). Здорава!.. (Чытае моўчкі.) Правільна! (Чытае ўслых.) «…стремящегося путем проведения мер репрессий перебить наши большевистские кадры, сеять неуверенность и излишнюю подозрительность в наших рядах». Іменна, яны ж так і робяць! Як гэта адразу становіцца зразумелым!
Уваходзіць Зёлкін. Ён ступае нячутна, каб падысці і што-небудзь падслухаць.
Вера (не аглядаючыся). Не турбуйцеся, таварыш Зёлкін, у нас ніякіх сакрэтаў няма.
Зёлкін. Я і не турбуюся. Дарэмна вам здалося.
Вера. Не здалося, а я ў люстэрка бачу. Ідзіце лепш пачытайце, што тут пра вас пішуць.
Зёлкін. Пра мяне? Дзе гэта?
Вера. Ды вось, хоць бы гэты абзац прачытайце.
Зёлкін (прачытаўшы, зморшчыўся). Жарты жартамі, а ў нас таксама ёсць паклёпнікі.
Вера. Вы кажаце шчырую праўду.
Зёлкін. Напрыклад, наша цёця Каця вельмі любіць языком патрапаць.
Вера. «А он украдкою кивает на Петра».
Гарлахвацкі ўваходзіць і здалёк яшчэ размахвае газетай.
Гарлахвацкі. Вітаю, таварышы! Вітаю з выдатным дакуыентам! Чыталі?
Вера. Чытаем.
Гарлахвацкі. Гэта дакумент! Проста пальцам паказваюць на ворагаў, двурушнікаў, здраднікаў, усялякіх прахвостаў. Нам астаецца толькі руку працягнуць і за каўнер схапіць. Тут ён увесь як на далоні! А ўявіце цяпер становішча гэтага самага подлага двурушніка! Ён жа ідзе па вуліцы, і яму здаецца, што ўсе на яго пальцам паказваюць — вось кар'ерыст! вось двурушнік! вось паклёпнік! Ён стараецца надзець маску чэснага савецкага чалавека, але грозная рука адплаты ўжо ўзнята над ім. Вось-вось сарве маску і выставіць яго на суд, на ганьбу, на ўсеагульную знявагу. Кола вакол яго звужаецца ўсё больш і больш. Тыя людзі, якія раней перад ім баяліся слова пікнуць, цяпер узнімаюць галаву і гатовы на ўвесь свет крыкнуць, што ён за чалавек. Яго мізэрная душа апынулася ў пятках. Ён шукае сабе шчыліны, каб схавацца, а грозны голас грыміць над самым яго вухам: «Дудкі, грамадзянін Зёлкін! Нідзе ты ад нас не схаваешся!»
Зёлкін (спужаўся). Што вы, Аляксандр Пятровіч!
Гарлахвацкі. Ха-ха-ха… Не пужайцеся, я жартую.
Чарнавус. Ды вы проста артыст, Аляксандр Пятровіч.
Гарлахвацкі. Закінуў цяпер, а некалі я іграў у драматычным гуртку.
Вера. Вы так па-майстэрску разыгрываеце, як быццам і нарадзіліся для гэтай ролі.
Гарлахвацкі (пераходзячы на сур'ёзны тон). Так, таварышы, за двурушнікаў і паклёпнікаў мы цяпер возьмемся па-сапраўднаму. Калі прыгледзецца, дык і ў сваім асяроддзі мы знойдзем такіх. Ім цяпер пе паздаровіцца. (Накіроўваецца да дзвярэй кабінета, потым спыняецца.) Аляксандр Пятровіч, можна вас на хвілінку?