Р а г н е д а
Пустое нехта меле.
Няпэўны час! Турбацыя адна.
(Падыходзіць да акна.)
А вунь i муж ідзе. Шчаслівы, босы,
I не адзін... З Марыськаю?
Г е л е н а
Яна.
Р а г н е д а
Вянок на галаве. А што за косы,
Як вырасла! Якія ножкі, стан!
Пры кавалеры... Гэта што за пан?
Прыемны з выгляду...
Г е л е н а
Адукаваны.
Зваць Кастусём.
Р а г н е д а
Хто пазнаёміў ix?
Г е л е н а
Вядома хто — выпадак нечаканы,
Спрадвечны спадарожнік маладых,
Стрэч і разлук нязведаная сіла.
Р а г н е д а
Гасцюе ў вас?
Г е л е н а
Марыська запрасіла.
Р а г н е д а
Даўно ён тут?
Г е л е н а
Ды ўжо чатыры дні.
Р а г н е д а
А ён ёй падабаецца. Зірні:
Між ім i ёй ідзе вачэй размова,
Пан русы, a дзяўчына чарнаброва...
Уваходзіць граф В і к т о р С т а р ж ы ц к і .
Босы, кашуля на ім расхрыстана,
у руках кіёк з ляшчыніны.
Ён шчаслівы, вясёлы.
Следам ідуць М а р ы с ь к а i К а с т у с ь К а л і н о ў с к і
С т а р ж ы ц к і
Гелена, добры дзень!
(Цалуе руку, звяртаецца да ўсіх.)
Хачу я ўсім
Прысутным абвясціць, у добрым часе,
Аб змене той, якая адбылася
У лесе брата, вашым i маім.
Дык слухайце, што я скажу вам... Згодна
Хадайніцтва майго, маіх сяброў,
Самім царом, за даўнасцю гадоў,
Грэх брату дараваны пасмяротна.
Яго імя не пахаваў гушчар,
Ягоны род не згінуў... Не загіне.
Марыся — больш не Ямант, а графіня
Старжыцкая. А я — не гаспадар
Таго маёнтку, што мяжуе з вамі.
Не я, а лес яго вяртае вам.
Гелена, плачаш ты? Не плач. Слязамі
Не вернеш Юрася. Хай лепей нам
Накрые стол доўгацярплівы дом!
Наш дом!.. З вячыстай хвояй за акном.
Знаёмства
Ж а н ч ы н ы, а следам за імі М а р ы с ь к а,
праходзяць у суседні пакой.
Там яны займаюцца гаспадарчай справай —
иакрываюць стол.
Мы бачым ix, але не чуем,
бо ўвагай скіраваны на гасціную,
дзе ў гэты час размаўляюць Bi к т о р С т а р ж ы ц к
i К а с т у с ь К а л i н о ў с к i.
К а л і н о ў с к і
Нябожчыкам не трэба даравання
Былых грахоў. Калі ім сніцца сон,
То сніцца ім не тытул, a паўстанне
Наступнае. Яго набатны звон.
З марудных дыліжансаў на чыгунку
Час перасеў i ў тым імчыць кірунку,
Якога час мінулы не дасяг.
Паўстанне ўжо не за гарамі, вашаць...
А выбухне — што тытул будзе важыць,
Пазбаўлены мінулых пераваг?
Што граф? Што князь?
С т а р ж ы ц к і
Прашу вас, дзеля бога,
Цара хоць не чапайде.
К а л і н о ў с к і
Засцярога?
С т а р ж ы ц к і
Так. Я ж — маршалак.
К а л і н о ў с к і
Вас мы не чапаем.
Але ж i вы i я, хіба не знаем,
Што ўвесь наш бедны край прыйшоў у рух.
Цара i канцылярыю ўсім краем
Клянуць... А мы тут баімося ўдвух.
С т а р ж ы ц к і
Вам лёгка. Вы ад царскіх слуг далёка.
А я? Я — знатны лёкай для паслуг,
Нядрэмнае за каркам чую вока.
Дзе не ступлю, хлусню на слых лаўлю,
Ліхія чуткі, быццам я зямлю
Хачу раздаць...
К а л і н о ў с к і
Я чуў. Але не верыў.
Не веру ў філантропію намераў.
Калі б намер сур'ёзны быў у пана,
То здзейсніў бы яго ён нечакана
У зручны момант, улічыўшы ўмовы,
А не для слоў пустых.
С т а р ж ы ц к і
Святыя словы!
Ніхто не стане жартаваць з пятлёю
Намыленай.
К а л і н о ў с к і
Аднак, я чуў другое...
Не знаю, ці казаць?
С т а р ж ы ц к і
Чаму б i не?
К а л і н о ў с к і
Пра нейкую наяўнасць запавету...
Нібы яго пакінуў брат ваш.
С т а р ж ы ц к i
Мне?