Не той.
Д р у г і д з я ц ю к
Чарнейшы той, з калматай барадой,
У світцы быў.
К а п i т а н
А што чытаў з лістка
Вам Яська-гаспадар?
А р ц ё м
Пра мужыка.
Д з я д ю к
Аб вольнай волі.
Д р у г i д з я ц ю к
Аб сярмяжнай долі.
К а п i т a н
I не змаглі звязаць бунтаўшчыка?
А р ц ё м
Збаяліся.
Д з я ц ю к
А раптам пры пістолі.
Яшчэ нам пра дара казаў...
К а п i т а н
Даволі!
Вы вольныя.
С а л д а т адпускае с я л я н i ўслед за імі выходзіць сам.
Капітан ірве пратакол на дробныя шматкі i кідае ix у кошык.
Раблю, як абяцаў.
Жадаю вам прыемных сноў i спраў.
Даруйце... Ёсць яшчэ адно пытанне:
Марыся Ямант запрасіла вас
У госці?
К а л і н о ў с к і
Так.
К а п i т а н
Знаёмства ці каханне?
Маўчыце. Красамоўыей за адказ
Мужчынскае маўчанне.
К а л і н о ў с к і
Новы допыт?
К а п i т а н
Паверце, не. Хутчэй — службовы клопат,
Міжвольная даніна пекнаце
Марысі Ямант... Круглай сіраце...
Вы здзіўлены? Так, так, не ў гэтай хаце
Яе, a ў лесе, нарадзіла маці,
Сама ж памерла. Круглай сіратой
Расло дзяўчо.
К а л і н о ў с к і
Гелена Ямант ёй
Не маці?.. Глупства нейкае.
К а п i т а н
Ну што вы!
Не мог архіў сакрэтны спудлаваць.
З прычыны гэтай — клопат мой службовы:
Я вам не раю масла падліваць
У той агонь, што выбухнуць гатовы.
Палітыка, дальбог, не для кахання,
Яна — цяжкі ланцуг для светлых мар.
Ёсць прыклады... Трагедыі паўстання...
К а л і н о ў с к і
Пры гэтым вы так мнагазначна ў твар
Зірнулі мне.
К а п i т а н
Што зробіш, я — жандар.
К а л і н о ў с к і
Не... Гэтак на нябожчыка трунар
Глядзіць, калі з яго здымае мерку
Для справы: на чарзе — труна i дол.
К a п і т а н
Шкадую я.
К а л і н о ў с к і
Каго?
К а п i т а н
Не вас. Паперку,
Што ў кошыку... Парваны пратакол.
Шкадую я, што выканаў фармальна
Свой доўг. Усіх не вычарпаў да дна
Магчымасцяў. А следчага віна,
Як правіла, канчаецца фатальна.
Баюся я, што i для вас яна
Так скончыцца... Прызнайцеся мне шчыра,
Прадухіліце горшую бяду.
К а л і н о ў с к і
I што далей?
К а п i т а н
Паклічу канваіра,
На год, на два за краты адвяду.
Год альбо два i нават тры — не кара,
Грашок юнацтва спішаце ў архіў.
Дзеля Марысі, не дзеля жандара,
Вы вернецеся зноў да гэтых ніў.
Вам не зашкодзяць строгія парадкі:
Лепш змрок турмы, чым чорны гвалт пятлі.
Хіба не так?.. A горкія выпадкі
У практыцы маёй, на жаль, былі.
Пад шыбеніцай, як ратунку, моляць
У суддзяў — пажыццёвых ланцугоў...
К а л і н о ў с к і
Я б не прасіў.
К а п i т а н
Ну, што ж... Ах, моладзь, моладзь
Шкадую вас! Бывайце. Я пайшоў.
К а п i т а н пакідае пакой.
Праз некалькі хвілін уваходзіць
устрывожаная Г е л е н а Я м а н т.
Г е л е н а
Што адбылося?
К а л і н о ў с к і
Непаразуменне.
Жандар прасіў у пані прабачэння?
Г е л е н а
Але, прасіў... Нішто сабе манера,
Пад выглядам гасдя i кавалера,
Ашукваць дом. Не сорам, ягамосць?
Я так мяркую: вы для нас — не госць,
А мы для вас — не тайная кватэра.
К а л і н о ў с к і
Прабачце.
Г е л е н а
Прабачэння не прымаю.
Былі вы на млыне?
К а л і н о ў с к і
Не адмаўляю.
Не ашуканец я. Не вораг вам.
Дазвольце мне, я тлумачэнне дам
Марысі, як не вам.