К а л і н о ў с к і
Хіба вы не чыталі
Ліст Юрася, што я падаў?
С т а р ж ы ц к і
Чытаў.
Я, помніцца, калісьці цытаваў
Па памяці яго.
К а л і н о ў с к і
Так. Цытавалі,
Але не ўвесь.
С т а р ж ы ц к і
Бываюць дні, што век
Нам помняцца... Хадзілі мы па жыце,
Марыся, вы i я... На глум, на здзек
Усё пайшло. Дзе дзелася, скажыце?
Марысю заручае лес з другім,
А вам — усватаў прозвішча другое.
Але, калі не думаць пра благое,
Той дзень, напэўна, дораг нам усім.
К а л і н о ў с к і
Не знаю, граф. Сюды я не за тым
Наведаўся, каб варушыць старое.
Той дзень асобна ад мяне жыве,
Як сонца ў хмарах, як рака ў тумане.
Я сёння — там, дзе па былой траве
Свой след крывавы валачэ паўстанне,
А месяца танюткі веташок
Знікае з неба ў непраглядны змрок.
Адтуль — i ліст...
С т а р ж ы ц к i
(Чытае ўслых.)
«Народ абрабаваны!
Мой ліст да брата, гербам змацаваны,
Той запавет, які ты знойдзеш тут,—
Перадае на твой вышэйшы суд...»
То пан Чарноцкі, можа быць, мяне
Судзіць сабраўся?
К а л і н о ў с к і
Не.
С т а р ж ы ц к i
Няславіць?
К а л і н о ў с к і
Не...
Хоць гэты ліст, калі б надрукаваны
ЁН быў, здзівіў бы Лондан I Парыж
I пэўны ўплыў зрабіў бы на прэстыж...
С т а р ж ы ц к і
Дазвол на ганьбаванне, паважаны,
Патрэбна мець.
К а л i н o ў с к i
Юрась нам даў дазвол,
Ca зброяй разам палажыць на стол
Свой запавет. А друк сягоння — зброя.
Граф знае гэта. I не горш, чым я.
Хіба не так?
С т а р ж ы ц к і
Я памяці героя
Не зганьбаваў: пляменніца мая
У спадчыну маёнтак атрымала.
Я над яе зямлёй не гаспадар.
К а л і н о ў с к і
Не аб героі ваша светласць дбала,
Аб іншым... Турбаваўся граф, што дар
За дзейнасць недазволеную можа
Аддадь пад суд Старжыцкага — крый божа!
Тады — ланцуг, тады — сям'я ў бядзе,
Тады зямля ўся — невядома дзе,
Тады Марысі спадчына — дарэчы...
Я разумею ўчынак чалавечы:
Граф год назад радню застрахаваў
Ад грозных дзён.
С т а р ж ы ц к і
У вас няма падстаў
Так разважаць.
К а л і н о ў с к і
Няўжо князь Ч. з Парыжа
Ужо лістоў Старжыцкаму не піша?
Няўжо князь Н. таксама перастаў
Яму з ганцом навіны слаць з Варшавы?
С т а р ж ы ц к і
Цішэй... Цішэй...
Размову перапыняе слуга.
Ён ставіць на столік перад камінам каву
i каньяк i выходзіць з кабінета.
С т а р ж ы ц к і
Прашу гасця да кавы.
К а л i н о ў с к i
Не той настрой.
С т а р ж ы ц к і
То зараз будзе той.
(Налівае ў чаркі каньяк.)
Давайце... Каб палепшала ў настроі,
Як некалі, пад шум вячыстай хвоі,
За Кастуся!
К а л i н о ў с к i
Хіба што па адной.
(Выпіваюць.)
С т а р ж ы ц к і
Хто ўласнай ахвяруе галавой,
Той аб сям'і падумаць права мае.
Я рад, што пан Чарноцкі гэта знае.
К а л і н о ў с к і
Ён знае больш.
С т а р ж ы ц к i
Дык, пэўна, скажа мне?
К а л і н о ў с к і
Хаўтурны звон у гэтай навіне...
Разбіты Серакоўскага паўстанцы,
Не ўзята імі крэпасць Дынабург,
Французскі корпус не прыйшоў на Буг,
Не высадзілі свой дэсант брытанцы.
С т а р ж ы ц к і
Дзе Серакоўскі, ваявода наш?
К а л і н о ў с к і
Цяпер ужо не наш ён i не ваш.
Ён у цяжкім палоне... A ў ахвяры
Двайны палон: турмы i дум аб кары.
С т а р ж ы ц к і