Няма.
Н а в е д в а л ь н і к
Шкада! Абмылі б справу.
У друк мясцовы неадкладна я
Аб продажы маёнтка дам аб'яву...—
Вядома, граф, ад вашага імя.
С т а р ж ы ц к і
Як хочаце.
Н а в е д в а л ь н і к
Сем тысяч. Мой задатак —
Для пэўнасці. Парадак ёсць парадак.
Кладзе на стол пачак грошай. Выходзіць.
Старжыцкі хавае грошы ў тумбачку.
Дастае адтуль бутэльку рому i дзве чаркі.
На парозе з'яўляецца н а г л я д ч ы к .
С т а р ж ы ц к i
Прашу на чарку!
Н а г л я д ч ы к
(Нерашуча.)
Граф, я пры пістолі.
С т а р ж ы ц к і
Не першы раз!.. Што новага на волі?
Старжыцкі налівае чарку наглядчыку i сабе.
Чокаюцца. П'юць.
Н а г л я д ч ы к
У горадзе аблавы. Ноччу, днём.
С т а р ж ы ц к і
Злавілі ваяводу?
Н а г л я д ч ы к
На свабодзе.
Цяпер яго іначай у народзе
Завуць.
С т а р ж ы ц к і
Ну, ну!..
Н а г л я д ч ы к
(пераходзячы на шэпт)
Мяцежным каралём!
Дыктатарам Літвы i Белай Pyci.
С т а р ж ы ц к і
За што такая чэсць?
Н а г л я д ч ы к
Не дабяруся
Паняція...
С т а р ж ы ц к i
(наліваючы чаркі)
Яшчэ?
Н а г л я д ч ы к
Магу.
С т а р ж ы ц к і
A ўсё ж?
(Чокаюцца. Выпіваюць.)
Н а г л я д ч ы к
Закон дыктуе свой: за здраду — нож,
Кінжалы ў ход пусціў...
С т а р ж ы д к і
(хмялеючы)
Кароль, Дыктатар
Яшчэ?
Н а г л я д ч ы к
Магу... З ног збіўся губернатар,
Злуецца... Калі гэтая напасць,—
Гаворыць,— пакрасуецца з паўгода,
То дар абвесціць роўнасць для народа...
Усе маёнткі мужыкам раздасць.
С т а р ж ы ц к i
(П'е.)
Як імя караля?
Н а г л я д ч ы к
Цішэй. (П'е.) Хто знае?
С т а р ж ы ц к і
A прозвішча?
Н а г л я д ч ы к
Бог ведае адзін.
С т а р ж ы ц к i
Відаць, часцей, чым падышах жанчын,
Імёны ён i прозвішчы мяняе.
Н а г л я д ч ы к
То я пайду.
С т а р ж ы ц к і
Чакай.
К а п i т а н
(Уваходзячы.)
Прынёс загад!
С т а р ж ы ц к i
Свабода?
К а п i т а н
Так!
С т а р ж ы ц к i
Не думайце, што рад
Я навіне.
(Налівае чарку каштану, потым — сабе.)
К а п i т а н
Забараняю. Досыць.
С т а р ж ы ц к і
Ах, любы капітан! Мой дом — астрог.
Не сам іду, мяне адсюль выносіць
Гісторыя... Нагамі за парог.
Асабняк у Вільні
Кабінет на другім паверсе. Гарыць камін.
Каля яго, седзячы ў крэсле, вяжа Рагнеда.
У крэсле насупраць яе — Віктор.
С т а р ж ы ц к і
Сябры ў бядзе. Не можна адкупіцца
Ад мук сумлення. «Годзе ныць, Віктор»,—
Шапчу, а ў сэрцы пуста. Я — званіца
Нямая. Языкі званам віхор
Павыдзіраў. Я — абабраны двор,
Пастух без пугі, посуд без палуды.
Заместа чарады, ля ачага
Сямейнага пасу свае пакуты.
А нехта кайданы там, дзе тайга,
Пасе i двор мой на Беразіне,
Што я прадаў, каб вольным быць, кляне...
Як свішча сівер у ягоных словах!
Р а г н е д а
Беразіна!.. Мы страцілі, на жаль,
Не грошы — тры вярсты бароў сасновых
I больш чым тры вярсты нястрымных хваль.
С т а р ж ы ц к і
Гісторыя!.. Патокам дзён імклівых
Яна падобна сёння на раку —
Імчыць, нас пакідаючы ўбаку,
Ад нас хавае твар у неўрадлівых
Сялянскіх нівах... Некалі была
Пакорлівай, цяпер грыміць: скарыся!..
Адзін свой двор я сам аддаў Марысі,
Другі — турма гвалтоўна адняла,
Не зняўшы з твару марадзёрскай маскі.
Як не было маёнткаў — двух'з пяці!