К а л i н o ў с к i
Для яе замала,
Граф, двух слупоў. Ёй трэба, каб шугала
Народная рашучасць, гнеў жывы,
Каб ён на часткі рваў турэмны кратар
Імперыі... Так думае дыктатар
Сярмяжнай Беларусі i Літвы,
А казначэй яго дае распіскі
У тым.
С т a р ж ы ц к i
Ён — на кані, а пад канем —
Яго даўжнік. Трымайце.
(Дае Каліноўскаму запіску.)
Аканом
Аплоціць доўг мой падаўцу запіскі.
Куды ж вы? Пачакайце.
К а л і н о ў с к і
Час ісці.
С т а р ж ы ц к i
Мне сорак год. У кожнага ў жыцці
Ёсць свой палын. Цяпер, пасля астрога,
Калі майго цураюцца парога,
Свабода — мой палын... Сяджу адзін,
Спрабую размаўляць,— калі камін
Гарыць,— з гісторыяй. Не пазнае
Мяне яна чамусьці, я — яе.
Знаць хочаце, аб чым у нас размова?..
К а л і н о ў с к і
Не, граф. Ёй важна справа больш, чым слова.
(Выходзіць.)
С т а р ж ы ц к і
Рагнеда!
Р а г н е д а
(уваходзячы)
Я. Што ты хацеў сказаць?
С т а р ж ы ц к i
Я — нуль для ix! Я — дойная карова,
Горш нават — шалудзівая каза.
Хто б думаць мог? О не! Я прычакаю
Сваёй чаргі. Тады i пагляджу,
Чаго ix гонар варты, як адчаю
Апошняга пяройдзе ён мяжу.
Пабачу: спадзяванні ix ці — самі
Яны ў тым труме стануць пацукамі.
Каб так мяне зняважыць!
Р а г н е д а
Ты аб кім,
Віктор? Аб чым?
С т а р ж ы ц к і
Аб чым?.. Ды ўсё аб
Што дарагім было, што не збылося,
Не збудзецца.
Уваходзіць с л у г а .
С л у г а
Да вас палкоўнік Лосеў.
С т а р ж ы ц к і
Прасі!
С л у г а выходзіць.
Р а г н е д а
(Перад тым, як выйсці.)
Віктор, ты знаеш: я чакаю
Дзіця... Не забывай...
С т а р ж ы ц к і
Ідзі. Я знаю,
Як мне трымацца. Госць непажаданы
Цяпер не страшны мне.
Л о с е ў
(уваходзячы)
Вы ўсхваляваны,
Шаноўны граф. Хацеў бы ведаць чым?
Візітамі?
С т а р ж ы ц к і
Становішчам сваім.
Няпэўнасцю.
Л о с е ў
Няпэўнасць i адмова
Нам паспрыяць — сюрпрыз для Мураўёва,
А за сюрпрыз — сюрпрыз: ланцуг, Сібір.
С т а р ж ы ц к i
У нас вайна, палкоўнік, а не мір.
Я паспрыяю вам, i я — нябожчык:
Злачынны акт! На вуліцах, на плошчах
I ў друку — палітычны рэзананс,
Патрэбны вам...
Л о с е ў
Не думайце за нас.
С т а р ж ы ц к i
Я за сябе... Вы ж чалавек, палкоўнік.
Л о с е ў
Я дома чалавек, а тут чыноўнік.
С т а р ж ы ц к i
Я паміж двух агнёў.
Л о с е ў
Не засталося
Кінжалынчыкаў. Усе яны ў пятлі,
Кінжалы ў шафах.
С т а р ж ы ц к i
Ах, палкоўнік Лосеў,
Каб так!.. Яны нядаўна тут былі.
Л о с е ў
Жартуеце. Марудзіце з адказам,
Забылі, хто мяне прыслаў сюды.
Я вас згнаю ў астрозе з жартам разам.
Дзе доказ? Доказ!
С т а р ж ы ц к i
(працягваючы распіску)
Вось яго сляды.
Л о с е ў
Як прозвішча?
С т а р ж ы ц к і
Не знаю. Не пытаўся.
Л о с е ў
Рост?
С т а р ж ы ц к і
Я не мераў.
Л о с е ў
Што там?
С т а р ж ы ц к і
He прыглядаўся.
Л о с е ў
Узяў сем тысяч?