С т а р ж ы ц к і
Роўна. У мяне
Больш не было.
Л о с е ў
За рэштаю, вядома,
Ён з'явіцца сюды?
С т а р ж ы ц к i
Да аканома
Майго. Маёнтак — на Беразіне.
Л о с е ў
Распіска. А пад ёй стаіць пячаць:
Літоўскі камітэт. Свабода. Роўнасць.
С т а р ж ы ц к і
Грашовы дакумент.
Л о с е ў
Я захаваць
Хачу для Справы гэткую каштоўнасць.
Не пашкадуеце... Даю ўзамен
Дазвол, паперцы гэтай раўназначны —
У Гродню ехаць, падалей ад сцен
Турэмных, што на твары вашым значны.
Гаспадара чакае родны дом,
I вольны Нёман, i сцяжынкі ў садзе.
С т а р ж ы ц к і
A ліст для друку? Подпіс пад лістом?..
Л о с е ў
(спяшаючыся)
Пасля, пасля... Няхай сабе ў шуфлядзе
Да лепшых дзён спакойна адпачне,
Пакуль маёнтак на Беразіне
Не дапаможа мне, маёй засадзе
Па тонкай нітцы разматаць клубок,
На віленскі натрапіць адрасок...
Л о с е ў выходзіць з кабінета.
Старжыцкі падкідвае паліва ў камін.
Вяртаецца Р а г н е д а
i займае сваё месца ў крэсле. Вяжа.
С т а р ж ы ц к і
Што новага.
Р а г н е д а
Ёсць вестка ад Гелены.
С т а р ж ы ц к і
Турботная?
Р а г н е д а
Там адбыліся змены —
Марыся ёй маёнтак адпісала.
С т a р ж ы ц к i
Ну што ж, ну што ж. Турбацыі тут мала.
Р а г н е д а
Марыся ў Вільню едзе. Асабняк.
Належыць ёй... Ты ж ведаеш...
С т а р ж ы ц к i
Так, так.
Ну што ж, i гэты клопат не вялік.
Нас заўтра ў Гродню паімчыць ямшчык.
Р а г н е д а
Віктор, няўжо?!
С т а р ж ы ц к i
Вяртаемся назад
Да дарагіх лясоў, палёў, прастораў!..
Пазбавіцца б хутчэй ад Вільні... Ад
Кінжальшчыкаў, жандараў, марадзёраў.
За брамай, на якой вісіць замок —
Жалезны знак кандальнае эпохі,
Ты будзеш зноў вязаць свае панчохі,
А я разматваць змрочных дзён клубок.
Напярэдадні Новага года
Касцёл. Захрысны пакой. Каліноўскі i Парфіяновіч —
паўстанскі камісар па Магілёўскай губерні.
К а л і н о ў с к і
Лес чорны ў снежні. Луг у снежні белы.
Зіма. Дрымотны сон намнога дзён.
Араты сніць мізэрныя надзелы,
Якія са стала свайго прыгон,
Што костку, кінуў згаладалым вёскам.
Абшар дваранскі мроіцца палоскам
I думкам ix спакою не дае.
Тым думкам зброю даць — i стануць войскам.
П а р ф і я н о в і ч
Такіх салдат нам сёння нестае!..
К а л i н о ў с к i
Пад кіраваннем белага «Аддзела»
Паўстанне ў нас, як мокры хмыз гарэла.
Зракліся справы, безнадзейна хворай,
Прэлаты каталіцкіх кансісторый.
Вернападданніцкія адрасы
Падпісвае здрадлівай рукою
Цару дваранства. Надышлі часы
Цяжкія. Сівер агаліў лясы —
Пяць тысяч інсургентаў склалі зброю.
П а р ф і я н о в і ч
A іншыя?..
К а л i н o ў с к i
Літоўскі камітэт
Паспеў ім выдаць адпускны білет,
Як восень — птушкам. З выраю вясною
Яны да гнёздаў вернуцца назад.
Пакуль жывём, для ix i наш загад
Жыве. Аднак, чакаючы на гэта,
Не маем права ў цёплы колер лета
Мы фарбаваць халодны снегапад.
Даводзіцца ўсё аднаўляць спачатку:
Паролі, яўкі, апарат, пячатку.
Расце графа выдаткаў, як на грэх.
Збірайце грошы... Неабходны сродкі
Нам, як паветра, гэтак жа, як снег
Патрэбны вольным рэкам для паводкі...
Рад касу Магілёва падтрымаць,
А чым? Хоць горад свой, але — не блізкі.
Запіска ёсць... Праз падаўца запіскі
Ці зможаце тры тысячы спагнаць?
П а р ф і я н о в і ч
(беручы запіску)
Маёнтак графа. На Беразіне.
Знаёмы двор. Не па дарозе мне.
Мяркуеце, што гэта небяспечна?
На візіцёра могуць там чакаць
Не грошы, a наручнікі?