Яны не стануць кнігамі ніколі,
Не дакрануцца да другой душы,
Халодны попел як ні варушы,
Што датляваў па апантанай волі,
З вятрамі знік ён у здзічэлым полі,
Якое ні засеяць, ні ўзараць...
А кажуць,— рукапісы не гараць.
А дзе вы?
За сорак год там вырас лес,
Дзе я штодня са скуры лез:
Дзень пілаваў, пасля грузіў,
А мне начальнічак гразіў
I за віну, i без віны
Загнаць да скону на штрафны,
У БУР [2] з парашаю, за краты,
Бо я занадта языкаты,
Бо я абразы не цярплю,
Бо я спагады не малю,
Бо не згадзіўся на даносы,
Таму загнуся голы, босы
На трохсот грамах i вадзе,
I след бясследна прападзе.
Я выжыў, хоць усё прайшоў,
I месца пэўнае знайшоў,
Загаварыў, бо не маўчальнік.
А дзе ж вы, «гражданін начальнік»?
Ад «вінаватых» без віны
Пазбаўлен волі я на плошчы Волі.
Там колісь быў Вярхоўны суд.
I старшыня па злоснай волі
Загад суровы задаволіў
I вынес кожнаму прысуд.
Без сведак i без адвакатаў
Суддзя на знаку сатаны
Перагартаў тамы маны
I перадаў у рукі катаў
Нас, вінаватых без віны.
З мільёнаў выжылі адзінкі,
Свае адстояўшы правы,
А большасць, як вясной ільдзінкі,
Расталі на вятрах Дудзінкі...
А старшыня?
Яшчэ жывы.
Бязлітасная літасць
Не зводжу з тымі я рахункі,
Хто быў у бедах вінават,
Хто плёў даносы, як карункі
З жалезных i сталёвых крат.
За шкуру ўласную дрыжалі
Яны, як прусакі ў пазах,
Сабе набыткі памнажалі
I на крыві, i на слязах
Былых сяброў i камандзіраў,
Нa горы сірат i удоў.
I замінаў камусьці Кіраў
На стыку кручаных гадоў.
Даносчыкі, прадаўшы душы
I праслізнуўшы праз вайну,
Пра пільнасць зноў гудуць у вушы,
A ім бы пра сваю віну
Усё расказаць i, на калені
На плошчы стаўшы, галасіць,
Каб перад скопам прабачэння
У жывых i ў мёртвых папрасіць.
Душа
Мяне выхоўвалі,
Мяне захоўвалі,
Я то з'яўляўся,
То знікаў,
Мяне вадзілі
I ахоўвалі,
Хоць я нікуды
Не ўцякаў.
I пад замкамі,
I пад пломбамі,
Нібы каштоўнасць,
Бераглі
I неба клеткамі
I ромбамі
Разлінавалі
Як маглі.
Мяне узважвалі
I мералі,
Здымалі ў профіль
I анфас,
Але ні разу
Не праверылі
Душы наяўнасць
I запас.
Шкада,
Што не здымаюць копію
З яе юрысты
I ўрачы,
I нi адна дактыласкопія
Не можа
Тут дапамагчы.
Мая душа
Супраціўлялася,
Бо верыла i тым жыла,
Не чэрсцвела
I не ламалася —
Была такою, як была.
Хоць дзіўна,
Ў чым яна трымалася,
А паспрабуй
Яе сагні!
Яна ж з маленства
Гартавалася
На чыстым,
Праведным aгнi.
1964
Загартоўка
Відаць, такі мой лёс круты,
Што мала бачыў дабраты.
Мяне часцей дарэмна білі,
Чым шкадавалі i любілі.
Загартаваны на бядзе,
Я не згінаўся анідзе,
За дабрату ішоў на злом,
Мне ж за дабро плацілі злом.
Бо я ў пару i не ў пару
У вочы праўду гавару,
А хто яе не вельмі любіць,
Сябе ратуе, іншых губіць.
Я перажыў i боль i страх
На сцюжы i сямі вятрах
I сам свае загоіў раны,
Бо праўдаю загартаваны.
Ціхія пенсіянеры
He толькі знікалі паэты народу на гора,
Знікалі шэдэўры, знікалі саборы.
Над плошчаю Волі Белую вежу
Лашчылі сонца i ветрычак свежы.
Дзе тая вежа? Дзе той гадзіннік?
Даўнейшы касцёл, нібы той халадзільнік,
Схаваўся ад сораму, што безгаловы,
«Спартак» раскашуецца там адмысловы.
Чыталася, як спракаветная кніга,
У «Слове» апетая наша Няміга.
Час i вайна яе пашкадавалі,
A знішчылі тыя, што мы ўзгадавалі.
Дабраліся ўрэшце, далі-такі рады
Новай фармацыі Герастраты.
Сабе задавалі дурную работу,
Даводзілі потым да сёмага поту,
Каб тое, што людзі стваралі вякамі,
Знішчыць дазвання чужымі рукамі.
Сябе узвышалі, хваліла ix прэса,
А сверб руйнавання лічылі прагрэсам.
Іду праз Нямігу i плошчу дахаты
І думаю часта: «А хто ж вінаваты,
Што вуліцы зніклі, палацы, саборы,
Што столькі было i злачынстваў, i гора,
Што зніклі Гарэцкі, што знік Галавач,
Не вернецца Вольны з няволі, хоць плач,
Што згінулі недзе Чарот з Галубком,
Што ленінскай школы камбрыг i парком
Знікалі начамі, як чорная сажа?
Дык хто за ўсе гэтыя страты адкажа?
Тыя, што нішчылі, білі, судзілі,
Ходзяць яшчэ паміж нас, як хадзілі,
Лісліва ўсміхаюцца, хлусяць без меры
Ціхія-ціхія пенсіянеры.
Сірочы праклён на ix каменем ляжа.
Няўжо за пакуты ніхто не адкажа?