Ilu kaptis la kavalo ye la kolo per lazo. - He caught the horse by the neck with a lasso.
Me doloras ye la kapo. -1 have head-ache (= I ache at the head).
Conjunctions
Conjunctions are followed by whatever mood and tense are logically required:
Se vu esus malada, - If you were (should be) ill,
Se vu esos malada, - If you are (will be) ill,
Imperez ke ilu venez. - Order him to come (imperative).
Restez til ke ilu venos. - Stay until he comes (will come).
Kande ilu departos, dicez adilu ...- When he leaves (= will depart), tell him...
Segun ke me esos fatigita o ne, me iros kun vu. - According as I am (shall be) tired or not, I will go with you.
Preparez chambro pro la kazo se ilu venus. - Prepare a room in case he comes (should come).
En la kazo ke ilu venos, enduktez ilu. - In case he comes (will come), show him in.
Conjunctions are often formed from prepositions by adding the word KE:
pro - because of (prep.); pro ke - because (conj.)
por - for/ in order to (prep.); por ke - in order that (conj.)
dum - during (prep.); dum ke - while (conj.)
depos - since (prep.); depos ke - since (conj.)
til - as far as/ till (prep.); til ke - till/until (conj.)
The prepositions (without ke) are used before a noun, pronoun, or infinitive; the conjunctions before a sentence:
Depos mea mariajo, - Since my marriage,
Depos ke me esis mariajata, - Since I got married,
Affixes
pre- (fore-, pre-, ante-): predicar - to foretell/predict - preavo - greatgrandfather [Compare posnepoto - great-grandson.], predatizar - to ante-date
prim- (primitive): primavi - forefathers
retro- (back): retrovenar - to return/ come back. - retroirar - to return/ go back, retrosendar - to return/ send back.
ri- (again): ridicar - to repeat/ say again, ripolisar - to repolish.
"Retro" is used as an adverb; the adverb corresponding to "ri-" is "itere" - again.
-iv- (forms adjectives signifying "able to", "capable of doing"): instruktiva - instructive, responsiva - responsible, sugestiva - suggestive
-ebl- (forms adjectives signifying "that canbe", "capable ofbeing"): kredebla - credible, lektebla - legible, nesondebla - unfathomable
-ari- (denotes the "indirect" object of verb (with "to" expressed or understood): legacario - (person "to" whom something is bequeathed).
Konversado
Do you like travelling? - Ka vu prizas voyajado?
I seldom travel. - Me rare voyajas.
It is too expensive. - Olu esas tro kustoza.
Not so much as formerly. - Ne tam multe kam olim.
Do you think so, really? - Ka vu tale opinionas, vere?
According to my experience. - Segun mea experienco.
Have you visited France or Germany? - Ka vu vizitis Francia o
Germania?
No, I don't know French or German. - No, me ne savas la Franca nek
la Germana.
They are so hard to master. - Li esas tante desfacile aquirebla.
It is to be hoped that everyone will soon learn Ido. - Espereble, omnu balde lernos Ido.
Ye deyuneto
Matro: Sanne, kande esos la Ido-konfero? En agosto? Sanne: No, enjulio. Ye la 21ma. Matro: Ed ube tu dicis ke olu eventos? Sanne: En Groningen. En la nova universitato. Matro: Ka tu intencas asistar?
Sanne: Yes ya. La konfero en Elsnigk lasta-yare esis bonega. E ca-yare me esperas rividar omna mea amiki.
Matro: Ka ta yunulo de Suisia asistos ca-yare? Quale ilu nomesas? Erich, ka ne?
Sanne: Me ne esas certa. Me skribis ad il, ma til nun ilu ne respondis. Ma me savas ke Jean e Marie-Claire de Francia asistos. E Andreas de Suedia. Qua kloko esas? Me ne deziras perdar la autobuso.
Matro: Esas sep kloki e duimo. Tu havas sat multa tempo. Tu levis tu plu frue hodie.
Sanne: Me sempre levas me frue! - specale nun ke (now that) la vetero (weather) esas plu varma (warm) e lajorni plu sunoza (sunny).
Matro: Quale tua chefo standas?
Sanne: Sioro Brink? Ilu ne esis en la kontoro hiere. Ilu iris ad ula kunveno ulaloke kun la nova sekretariino. Ube ilu obtenis el, me ne savas. Elu savas nulo. Ed elu esas tam ociema. Me facas la vera laboro. Avan il, elu tragas* quaze inocenta mieno. Ed elua min kam decanta vesti.... (ociema - lazy, decanta - decent)
Matro: Sanne, la autobuso! (tragar* - to wear, mieno - countenance)
De Lernolibro Italiana: - 06
Kande ni esabis vere tranquila e laborema dum un tota semano, la skolestro rekompensis ni.
El esis malada hiere, pro ke elu tro manjabis prehiere.
La lekteri di tajurnalo ja plendabis pro olua inklineso a la materialismo.
Kande vu arivabos hike, belega peizajo charmos vua vidado.
Se ta arbori fruktifabus dum la lasta yari, me tre certe ne tranchabus oli.
Qua dicos to quon produktabus la pensado di ula ciencisti, se on helpabus li plu bone?
Multa fumeri mortas de kancero. Nulo trublas mea matro. La skolani neja esas arivinta. Me ne plus bezonas ta brosilo.
De Lernolibro Italiana: - 07
Pro quo vu redeskas?
Ka vu shamas esar laudata?
Me ne opinionas esir tro rekompensata.
Ni ne esperis esar tante kordiale aceptata da lia bofratulo.
Li pensos pri to, kande ilu esabos admisata hike.
La kavali esas lojigata en la kavaleyo e la mutoni en la mutoneyo.
Li ne esas respektinda e, konseque, ne aminda.
La paravento ne esabus lacerata, se vu pozabus olu altraloke.
Omna cirkuleri ja esabis disdonata.
Questionite, la exkapitano respondis to ad elu konfidence e mi-voce. Singlu deziras esar amata. Vu esos lojigata che mea bomatro. La legacario (legatee) neja esas konocata.
De Lernolibro Italiana: - 08
Dum ke li abandonesis da omni, mea bo-matro (mother-in-law) sokursis (comes to the aid of when in danger) li en lia abandoneso.
On dicas ke to predicesis (was predicted) da nia pre-onklino (great aunt).
Tam longe kam la tero duros, ta fakto sempre ridicesos por honorizar lua memoreso.
De ilu tala miskompreni astonas pro lua granda instrukteso.
Lore nia genitori laudesis, kontre ke li nun blamesas.
La konvinkeso produktita en me da vua argumenti efektigis mea konverteso.
Vi ne ludos, pueri, til ke ca leciono esaabos parlernata.
Depos ke ta domo konstruktesis hike, lua arkitekto ocidesis. Kad ico astonas vu?
Da qua ico pozesis adsur la tablo? Ta floro ne esas rozea ma violea. Quon esos o quon divenos tal autoritato?
De certena lektolibro — Lektajo 13
Kavalo, kavalulo, kavalino. Kato, katulo, katino. Me havas tri frati, du fratini ed un fratulo.
La seniora fratino esas/es mediko, lajuniora fratino esas/es telefonisto, e mea fratulo esas/es komercisto.
En ica skolo por pueri la pueruli e puerini instruktesas kune.
Quanta laboristi laboras en ica fabrikerio (factory)? Hike esas/es okupata cirkume quaracent (400) laboristuli e cirkume cent-e-kinadek (150) laboristini.
Existas substantivi qui indikas nur homuli, exemple: patro, viro; altra substantivi indikas nurhomini, exemple: matro, muliero, amazono, megero (vixen).
La vorto damzelo aplikesas a muliero celiba (unmarried), la vorto damo uzesas por muliero mariajita o vidvino (widow).
Kom formo di politeso (politeness) on uzas la vorto sioro por omna homi adulta, sive viri, sive mulieri.
Nur kande esas/es necesa, on uzas siorulo o siorino.
Siori, dicas oratoro (orator) al siorini e sioruli qui askoltas lu.
Drinkero atakesis da febro qua duopligis (doubled) sua dursto.
La mediko probis desaparigar samtempe la febro e la dursto.
"Okupez vu nur pri la febro", dicis la malado, "me ipsa sorgos pri la dursto."