Цвёрды,
Нібы зямля,
Плаўны,
Hi бы вада,
S, нібы вецер,
Нястрымны
Шлях ваяра —
Твой шлях.
32
Што адбылося,
Хаваецца ад цябе
I разглядае цябе
Ca сховы:
Супала
Рэха з наўколлем,
З прагалам — адлюстраванне.
Будзеш шукаць — зблукаеш,
Будзеш гукаць — знямееш,
Будзеш тужыць —
Наплывуць аблокі
I прывандруе дождж.
33
Едзе здалёк дружына
Нужых ваяроў
У край,
Што з табой заручыўся,
Што даручаўся табе,
Каб чыніць
Свой суд i сваю расправу.
Мужчынам — загуба,
Жанчынам i дзецям —
Няволя,
I прысак — Менску.
«Ні скаціны,
Hi чалядзіна» —
Адно
Горкая прьімаўка
Застанецца.
34
Дзіды нацэлены,
Мечы ўзняты,
Шчыты гатовы прыняць
Заўзятыя ўдары.
Моўчкі
Хмурлівае наваколле
Удумваецца ў чалавека:
Чаму,
Што зробіць ён,
Тое будзе,
Што зробіцца з ім —
Ніхто
He адменіць?!.
35
Напярэсцігі сіле
I напярэймы гвалту,
Пераламаўшы свой шлях,
Памкнеш
Ад узгоркаў наваградскіх
Да Нямігі.
Ніхто цябе тут
Не чакаў:
Знянацку
Аб'явішся, нібы помета.
Спыніўшыся перад усімі,
Глядзіш,
Як збянтэжаныя заяры
Адсоўваюцца ў абарону.
36
Ніколі ўжо не растане
Гэты стаптаны снег,
Не паржавеюць ніколі ўжо
Гэтыя мечы,
I не струхлеюць дзіды,
I ўжо ніколі не будзе
Канца
Гэтай лютай бітве
На гэтых крывавых,
З нябёсамі злучаных
I ў наступнасць
Упісаных,
Берагах.
37
З дружынай сваёй —
Уцалелай рэшткай —
Кіруешся ў змрок
Занямелага адвячорка.
I ўсё даўжэе адлегласць
Між тым,
Што было
I што ёсць,
І ўсё больш
Ты застается ў мінулым,
I застаецца мінулае
У будучыні
Усё больш.
38
Накрэсліваюць шляхі
У кнізе твайго жыцця
Свае думныя ўзоры.
У бітвах,
Паходах,
Здзяйсненнях,
Задумах,
Стратах
Мінае твой век
I, мінаючы, набывае
Тваё аблічча.
39
Ад'ехаўшы —
Азірнешся:
Нізкае неба,
Глыбокі,
Зрушаны снег,
I на снезе
Мёртвыя ваяры —
Свае i чужыя.
Так учынілася
I хіба
Можа ўчыніцца
Інакш т а к о е ?
Toe,
Што бачыш апошні раз,
З табою развітвацца
Не захоча.
40
Чуйнаю думкай —
Ранаю чуйнай —
Слухаеш рэчаіснасць.
Што набрыняла,
Сабралася,
Падступіла
Да самай паверхні
I аб'явіцца хоча?
Дзе неабходна
Твая прысутнасць
Е як
Мусіш паводзіцца,
Каб сваё
Убіралася ў моц,
А чужое
Не мела моцы?
Усюды прысутнічаеш,
Ba ўсіх
Выпытваеш думку,
Але сваю
Нікому не адкрьшаеш,
Але ў сваю
Не ўпускаеш нікога.
41
Засвойваеш
Iспазнаеш
Cawrae большае,
Што чалавек
Можа,
I самае большае
Гэтаксама —
Чаго не можа.
Бываеш
У неба ў гасцях
I ў пекла,
Раішся з птушкамі,
З гадамі,
Ca звярамі,
I там,
Дзе для іншых —
Мяжа,
Для цябе —
Магчымасць.
42
Не можаш уваскрасіць
Сваіх мёртвых
Сяброў-ваяроў,
Што палеглі ў бітве,
Ды можаш
Уваскрасіць
I нанава ўвесці
У займішча новага дня
Замоўклую бітву —
Няхай сама
Яна вызначае:
Навошта
Так непадзельна
I так асобна
Злучыліся ў чалавеку
З целам душа
І з душою цела.
43
Згуба
Бяжьщь па тваіх слядах,
Табе падае руку
Здрада,
Дарогу табе заступае
Жах.