«...I па форме, i па зместу яшчэ больш набліжаюцца да прыгодніцкага рамана ўспаміны ўраджэнкі Беларусі Саламеі Пільштыновай...
Да ix цалкам стасуюцца словы, сказаныя з іншай нагоды, аб тым, што часам «сам дакумент можа стаць літаратурай дзякуючы дзівоснай верагоднасці, выключным фактам, выдатнай асобе аўтара., нязвычнаму яго лёсу...»
Адам Мальдзіс,
ВЕРШ НА ЗНАЁМСТВА З ЯКУБАМ ГАЛЬПІРАМ
Паляванне... Трубіць зычны рог.
Сэрца б'ецца, бы ўзнялі арэлі...
Думаў, рысь між голля падсцярог,—
пташку лёгкакрылую падстрэліў.
Пасадзіў на гнедага каня,
конік мой, не дай у пыл упасці!
Яснага прасіла ў неба дня,
выпрасіла неўспадзеўкі — шчасце.
Конік — быстры, ясені — сцяной,
a даліна — ўсмешкаю Айчыны,
будуць потым слёзы над труной,
высахлае голле біручыны...
*
Спеліць, спеліць сонца
ягаду-ажыну,
сонда — не ў аконца,
еду на чужыну.
Ягаду-ажыну ў набірку не браці,
еду на чужыну,— горка плача маці.
Толькі я не плачу, хоць журуся дужа,
еду на чужыну, еду з любым мужам.
Ля варот старчанка, камізэлька — ў дзірах,
кажа: «Сцеражыся лекара Гальпіра...
Бо не пахнуць мёдам сцежкі
на чужыне,
прыгажосць завяне i Гальпір
пакіне...»
Слухаю старчанку i смяюся шчыра,
я не наракаю за нядобры вырак...
Долю не ўшчуваю, не прашу адхлання,
еду пад аховай вернага кахання...
ПЕСНЯ ПЕРШЫХ ДЗЁН НА ТУРЭЧЧЫНЕ
Звініць струною тонкай саз,
бы за сцяною нехта плача...
Душа мая кладзецца ў сказ
любові даўняй i гарачай.
Шлю прывітанне ветракам,
узлескам пушчаў гаманлівых
i слухаю, як жабракам
ашык прарочыць лбе шчаслівы.
Каму ж пакінута напасць
туп, што ў дні нядолю ўвяжа,
руку чужына мне падасць
ці каменем на сэрца ляжа?!
Тут пры дарозе не шуміць
сасна галінаю пявучай,
i ўсё мацней душа баліць
ад думкі смутнай i гаручай.
Шлю прывітанне ветракам...
БЯССОННЕ
С а л а м е я
(усхвалявана)
Яку б, прачніся, сціснула дыханне!
Зноў той жа сон...
i багна, i вада...
Нядобрае трывожыць прадчуванне,
дапраўды, ходзіць блізенька бяда.
Яку б, прачніся...
Г а л ь п i р
Я даўно не сплю...
Ты проста не прывыкла да духоты.
Спакойна спi... Я — побач, я — люблю,
i пра цябе ўсе думкі i турботы.
С а л а м е я
( разважліва )
Куды нас гнала?
Добра мне з табой,
здаецца, часам шчасця аж замнога...
Але адны... i трэба быць сляпой,
каб не даймала пухіром трывога.
Я разумею, хочацца раскошы...
Пакуль з табой —
усё ў жыцці знайду,
але, Якуб... Атрута там, дзе грошы,
свет на грашах гадуе злыбяду.
Г а л ь п i p
(злуецца)
..? Табе ніколі, жонка, не казалі,
знай свае месца, дурань,— з воза злазь!
Табой, відаць, яшчэ не пагарджалі?..
Нядобра, калі тварам пхнуць у гразь!
Пакутуеш?
Трывога i няўлежнасць?
Спі, жонка!..
Грошы — гэта незалежнасць
С а л а м е я
( горка)
Якуб!.. Якуб!..
ПЕСНЯ ШЧАСЛІВАГА ДНЯ
Жыцце, як лета без спякоты,
жыцце, як восень без дажджоў,
кал i няма ў душы пяшчоты,
калі згасае ў ей любоў.
Завеш нясмелаю дзяўчынкай,
бо пры табе — цішэй вады,
пакінь мяне, i я дажджынкай
ўпаду, каханы, у сляды...
Стань ля чужой сядзібы тынам,
сцяліся ля другой травой,
я не сшалего з успамінаў,
між вас праб'юся крапівой.
Не запужае адзінота,
не ўскружыць галаву фларын,
твая любоў, твая пяшчота,
як вол i боскае дары...
ПЛАЧ НА СМЕРЦЬ ГАЛЬПІРА
То не хмара з неба месячык сагнала,
гэта ўчора жонка мужа пахавала.
Мужа пахавала, долі не зазнала,
хай бы ж наша ліха у зямельцы спала.
Да каго звярнуцца з просьбаю-паклонам,
мо суніме жаль мой лекар з Вавілона?..
Пры каханні лекі — бляск вачэй ды вернасць,
роспач i бядоту лечыць — міласэрнасць...
Ад агі пасыльны — хлопчык чарнавокі,
ты, Якуб, не чуеш — сном заснуў глыбокім.
Просіць хлопчык рады позіркам пакутным,
ты, Якуб, не бачыш — сон твой непрабудны.
Пры табе, Якубе, я была дасужай,
лекар з Вавілона раіць: стань за мужа...
Для агі з пасыльным адпішу вакцыны,
вось i Саламея — доктар медыцыны.