Доктар Урбіна знайшоў яе за туалетным столікам, яна сядзела пад лянотнымі лопасцямі электравентылятара, і якраз надзявала капялюш-звон, аздоблены пільсцёвымі фіялкамі. Спальня была вялікай і светлай, над ангельскім ложкам ружавеў тонкі полаг ад маскітаў, два адчыненыя акны выходзілі ў зеляніну двара, адкуль далятала цвырканне цыкадаў, ашалелых ад прадчування дажджу. Вопратку для мужа з тае пары, як яны вярнуліся з вясельнае вандроўкі, Фэрміна Даса абірала ў адпаведнасці з надвор’ем і выпадкам, каб усё было напагатове, калі ён выйдзе з ваннага пакоя. Яна не магла прыгадаць, калі пачала дапамагаць яму апранацца, і з якой пары цалкам апранала яго, і разумела, што напачатку рабіла гэта з кахання, а ў апошнія пяць гадоў так ці іначай змушаная была займацца ягоным гардэробам, бо сам ён ужо з гэтым не спраўляўся. Яны ўжо адзначылі залатое вяселле, і не маглі жыць адно без аднаго альбо не думаць адно пра аднаго, а з наступленнем жорсткае старасці заставацца ў самоце рабілася проста немагчыма. Hi ён, ні яна не маглі сказаць, на каханні ці на практычнай звычцы трымаецца іх узаемапрывязанасць, але яны ўсяляк унікалі задавацца гэтым пытаннем, бо абое лічылі за лепшае не ведаць сапраўднага адказу. Яна паступова адкрывала для сябе няўпэўненасць мужавага поступу, зменлівасць ягонага настрою, правалы памяці, а летась для яго стала звычкай плакаць у сне. Тым не менш, яна ўспрыняла гэта не як беспамылковыя адзнакі старэчае іржы, а як шчаслівае вяртанне ў маленства. Таму яна не ставілася да яго як да старога з мярзотным характарам, а, хутчэй, як да састарэлага дзіцяці, і гэты самападман быў для іх ласкай божай, бо ратаваў ад знявагі ўзаемнага шкадавання.
Зусім іншым было б жыццё, калі б яны своечасова дазналіся, што нашмат лягчэй унікнуць вялікіх сямейных катастроф, чым штодзённай непрыемнай драбязы. Але, калі яны чаму і навучыліся разам, дык гэта таму, што мудрасць прыходзіць да нас, калі яна ўжо ні на што не патрэбная. Фэрміна Даса шмат гадоў запар цярпела, як стрэмку ў сэрцы, шумнае абуджэнне мужа на золку. Яна чаплялася за апошнія ніткі сну, каб не сутыкацца з новым ранкам у прадчуванні бяды, а ён расплюшчваў вочы з нявіннасцю немаўляці: кожны новы дзень быў яшчэ адным днём, выйграным у лёсу. Яна чула, як ён прачынаўся з пеўнямі, і першай адзнакай жыцця быў натужны кашаль, нібыта ён кашляў знарок, каб і яна прачнулася. Затым яна чула ягонае бурчанне — ён рабіў гэта наўмысна, абы патурбаваць яе, калі шукаў навобмацак пантофлі, якія заўжды стаялі каля ложка. Яшчэ яна чула, як ён ішоў у прыбіральню, таксама навобмацак, у цемры. За гадзіну, што ён пасля праводзіў у кабінеце, яна паспявала заснуць, але крыху пазней зноўку чула яго: ён вяртаўся ў спальню апранацца, хоць і не запальваў святла. Аднойчы, падчас адной салоннай гульні, на просьбу вызначыць сябе самога, ён адказаў: «Я чалавек, які апранаецца ў цемры». Яна чула яго і ведала, што ніводзін нібыта выпадковы шум не можа быць апраўданы, ён шумеў знарок, удаючы адваротнае, як і яна ўдавала сон. Яго матывы былі празрыстымі: ён ніколі так не адчуваў патрэбы ў ёй, у ейным жыватворным святле, як у хвіліны патаемнае трывогі.
Наўрад ці хто спаў прыгажэй за яе — яна ляжала ў позе грацыёзнага танца, прыціснуўшы далонь да ілба, — але таксама наўрад ці хто-кольвек быў больш раз’юшаным, калі ёй заміналі адчуваць сябе ў сне, хоць яна ўжо не спала. Доктар Урбіна ведаў, што яна нервуецца праз ледзь чутны шоргат і нават цешыцца, што можна на кагосьці ўзваліць віну за бяссонне ад пятай рання. Даходзіла да таго, што зрэдчас, калі яму насамрэч даводзілася шукаць пантофлі навобмацак, бо іх не было на месцы, яна раптам гаварыла нібы скрозь сон: «Учора ты пакінуў іх у ваннай». І тут жа злосна бадзёрым голасам дадавала:
— І самае горшае, што ў гэтым доме ніколі не даюць паспаць.
У такіх выпадках яна раптоўна варочалася ў ложку і, ужо не шкадуючы сябе, запальвала святло, задаволеная перамогай на пачатку дня. Па сутнасці, гэта была іхная гульня, злая містыфікацыя, але менавіта яна прыносіла задавальненне: гэта была небяспечная асалода ўтаймаванага кахання. Але аднойчы такая трывіяльная гульня ледзь не паклала канец трыццацігадоваму шлюбу, бо ў ваннай не аказалася мыла.