У той самы час аднойчы ў суботу Амэрыка Вікунне аказалася адна ў спальні на вуліцы Вэнтанас і чыста выпадкова знайшла ў шафцы, якая не зачынялася на ключ, машынапісныя копіі роздуму Флярэнтына Арысы і адказы Фэрміны Дасы, напісаныя ад рукі.
Доктар Урбіна Даса ўзрадаваўся ўзнаўленню візітаў, якія так натхнялі маці. Наадварот, ягоная сястра Афэлія вярнулася першым гандлёвым караблём з Нью-Арлеана, які прыбыў з грузам садавіны, як толькі дазналася, што Фэрміна Даса падтрымлівае старое сяброўства з чалавекам, чыё маральнае аблічча было небездакорным. Яе трывога дасягнула крытычнай мяжы з першых дзён, калі яна шмат пра што здагадалася па ступені фамільярнасці, па ўпэўненасці, з якой трымаўся Флярэнтына Арыса ў доме маці, заўважыла шэпт і спрэчкі па дробязях, нібыта паміж жаніхом і нявестай, на працягу ўсяго візіту, то бок да глыбокае ночы. Toe, што для доктара Урбіна Дасы было здаровым сваяцтвам душ двух самотных людзей на схіле гадоў, для яе выглядала грахоўнай формай патаемнага сужыцця. Такой была заўсёды Афэлія Урбіна, больш, чым да маці, падобная да донні Блянкі, бабулі па бацьку, нібыта яна была яе дачкой. Зграбная і ганарлівая, як бабуля, яна жыла ва ўладзе прымхаў, была няздольная ўявіць сабе цнатлівага сяброўства між мужчынам і жанчынай ні ў пяць гадоў, ні тым больш у восемдзесят. У ваяўнічай спрэчцы з братам яна сказала, што для поўнага суцяшэння маці толькі і не хапае, каб Флярэнтына Арыса залез ў ложак удавы. Доктару Урбіна Дасу не ставала мужнасці, каб супрацьстаяць сястры, але ягоная жонка ўмяшалася, спакойна заступіўшыся за каханне, якому пакорныя ўсе ўзросты. Афэлія страціла цярплівасць.
— Каханне абсурднае нават у нашым узросце, — крыкнула яна, — але ў іхным узросце — гэта свінства.
Яна так раз’юшана патрабавала выгнаць Флярэнтына Арысу з дома, што гэта дайшло да вушэй Фэрміны Дасы. Яна паклікала Афэлію ў спальню, дзе звычайна вяла размовы, якіх служанкі не мусілі чуць, і папрасіла паўтарыць яе абвінавачанне. Афэлія паўтарыла, не падсалоджваючы, яна была ўпэўненая, што Флярэнтына Арыса, чыя слава дэгенерата агульнавядомая, пераследаваў двухсэнсоўныя мэты гэтай сувяззю, больш шкоднай для добрага імя сям’і, чым ўсе махлярскія выхадкі Лярэнса Дасы і ўсе наіўныя прыгоды Хувэналя Урбіна. Фэрміна Даса выслухала яе моўчкі, нават не міргнуўшы, але калі дачка скончыла гаварыць, яна ўжо была іншай жанчынай, якая вярнулася да жыцця.
— Адно мне балюча, што няма сіл адлупцаваць цябе па заслугах за дзёрзкасць і абразлівую падазронасць, — сказала яна. — Але ты зараз пойдзеш з гэтага дома і, клянуся касцьмі сваёй маці, не пераступіш парог пакуль я жывая.
Не было сілы, здольнай пераканаць яе ў іншым. Афэлія перабралася ў дом брата і адтуль пасылала ўсялякія мольбы праз высокапастаўленых эмісараў. Але марна. Нават пасярэдніцтва сына і ўмяшальніцтва сябровак нічога не далі. Нявестцы, да якой Фэрміна Даса заўсёды ставілася паблажліва, раптам выдала шчырасць трапнымі словамі лепшых яе часоў: «У мінулым стагоддзі мне спаскудзілі жыццё з гэтым бедным чалавекам, бо мы былі занадта маладыя, а зараз вы хочаце ўсё паўтарыць, бо мы занадта старыя». Яна запаліла цыгарэту ад папярэдняй і выліла ўсю атруту, якая раз’ядала душу.
— Ды пайшлі яны ў сраку, — сказала Фэрміна Даса. — Калі мы, удовы, маем хоць якуюсьці перавагу, яна ў тым, што ўжо няма каму намі камандаваць.
Ніхто нічога не здолеў зрабіць. Калі ўрэшце Афэлія ўпэўнілася ў бясплённасці сваіх намаганняў, яна вярнулася ў Нью-Арлеан. Толькі таго і дабілася, што маці развіталася з ёю, а Фэрміна Даса пагадзілася на гэта пасля слёзных просьбаў, але не дазволіла ёй прайсці ў дом: яна паклялася касцьмі маці, а ў тыя змрочныя дні для яе толькі яны заставаліся чыстымі.
Падчас аднаго з першых візітаў, кажучы пра караблі, Флярэнтына Арыса зрабіў Фэрміне Дасе фармальныя запросіны на вандроўку па рацэ. Яшчэ адзін дзень цягніком, і яны дабраліся б да сталіцы рэспублікі, якая называлася імі, як і бальшынёй карэнных карыбцаў іхнага пакалення, імем, якое горад насіў у мінулым стагоддзі: Санта-Фэ. Але яна яшчэ захоўвала антыпатыі, перанятыя ад мужа, і не хацела бачыць сцюдзёны і змрочны горад, дзе жанчыны выходзілі на вуліцу хіба што дзеля таго, каб наведаць імшу а пятай. Жанчыны не мелі права ўваходзіць у кавярні альбо ў дзяржаўныя ўстановы. Таксама, як гаварылі, у горадзе часцяком узнікалі жахлівыя заторы на вуліцах ад пахавальных працэсій. Там ішоў дробны нудны дождж з тае пары, як іспанцы падкавалі першага мясцовага мула, і дождж быў пакутлівым, горшым, чым у Парыжы. З іншага боку, Фэрміна Даса адчувала моцную цягу да ракі, хацела бачыць, як кайманы грэюцца пад сонцам на вялізных пясчаных адхонах берага, прачнуцца ўначы ад жаночага плачу ламанцінаў. Але сама думка пра такую вандроўку ў яе гады, да таго ж, з улікам яе ўдовінага стану, была нерэальнай.