З першага моманту стала відавочным, што ўдава Фэрміна Даса не бездапаможная істота, як баяўся памерлы муж. Яна была рашуча настроеная не дазваляць аніякім чынам выкарыстоўваць труп ейнага мужа, пагрэбаваўшы нават ганаровай тэлеграмай прэзідэнта рэспублікі, які загадаў ушанаваць нябожчыка і наладзіць доступ да цела ў актавай зале правінцыяльнага ўрада. З такой жа годнасцю адмовілася яна ад таго, каб штось падобнае адбылося ў кафедральным саборы, як прасіў яе асабіста арцыбіскуп, і толькі дазволіла ненадоўга прывезці нябожчыка ў сабор для адпявання. Нават на просьбы агаломшанага рознымі прапановамі сына Фэрміна Даса адказвала стойкасцю і сялянскім перакананнем, што мёртвы не належаць нікому, акрамя ўласнай сям’і, і развітвацца з ім будуць дома, п’ючы каву з хатнім пірагом і маючы поўную свабоду аплакваць яго, каму як заўгодна. Традыцыйныя дзевяць дзён жалобы яна не ладзіла: дзверы зачыніліся пасля пахавання і адчыняліся толькі перад самымі блізкімі.
Дом быў ва ўладзе смерці. Каштоўныя рэчы прыбралі ў надзейнае месца, і на голых сценах можна было ўбачыць сляды ад знятых карцін. Крэслы — свае і пазычаныя ад суседзяў — стаялі ўздоўж сцен ад залы да спальні, і пустыя месцы здаваліся велізарнымі, а галасы гучалі прывідна, бо грувасткую мэблю таксама павыносілі, толькі раяль застаўся ў сваім куце пад белым покрывам. У цэнтры кабінета-бібліятэкі, на бацькоўскім пісьмовым стале, яшчэ без труны, ляжала цела таго, хто яшчэ нядаўна быў Хувэналем Урбіна дэ ля Калье, з застылым выразам апошняга жаху на твары, у чорным плашчы і з баявой шпагай кавалера Ордэна Труны Гасподняй. Побач, у глыбокай жалобе, трапяткая, але цалкам валодаючы сабой, Фэрміна Даса прымала спачуванні без драматызму, нават без лішніх рухаў да адзінаццатай раніцы наступнага дня, калі развіталася з мужам, махнуўшы з порціку хусткай.
Няпроста было ёй узяць сябе ў рукі з таго моманту, як яна пачула кліч Дыгны Парда ў двары, і ўбачыла так любага ёй старога чалавека пры смерці ў мешаніне ліпкае гразі. Першай рэакцыяй была надзея, бо ягоныя вочы былі расплюшчанымі і выпраменьвалі такое святло, як ніколі ў жыцці. Яна прасіла Бога даць ёй хоць імгненне, каб ён не сышоў без упэўненасці ў тым, што яна кахала яго, нягледзячы на прыкрыя сумневы, і адчула нястрымнае жаданне наладзіць сумеснае жыццё наноў, каб яны маглі сказаць тое, чаго не здолелі сказаць адзін аднаму, і каб маглі перарабіць тое, што не атрымалася раней. Аднак ёй давялося скарыцца перад непазбежнасцю смерці. Ейнае гора ператварылася ў сляпую злосць да ўсяго свету і нават да сябе, і гэта надало ёй сілу і мужнасць для сустрэчы з адзінотай сам-насам. З таго моманту яна не ведала ні хвілі спакою, але засцерагалася, каб які-кольвечы жэст не зразумелі як праяву паказнога гора. Толькі аднойчы, далібог міжволі, дапусціла яна патэтычную ноту, і гэта здарылася ў нядзелю аб адзінаццатай ночы, калі прывезлі біскупскую труну, якая пахла гонкім кедрам, з меднымі ручкамі і шаўковай, сцёганай абіўкай. Доктар Урбіна Даса адразу загадаў зачыніць труну, бо ў доме не было чым дыхаць з-за водару безлічы кветак у невыноснай спякоце, да таго ж яму падалося, што на бацькавай шыі праступілі першыя цёмна-лілейныя плямы. Хтосьці разгублена сказаў у цішы: «У такім веку чалавек і жывы напалову згнівае». І вось тады, перад тым, як зачынілі труну, Фэрміна Даса зняла шлюбны пярсцёнак і надзела яго нябожчыку мужу, затым прыкрыла яго руку сваёй, як рабіла заўсёды, калі бачыла, што ён паглыбляецца ў летуценні на людзях.