— Згадвай мяне з ружай, — сказаў ён ёй на развітанне.
Яна вярнулася дадому за поўнач. Запаліла і легла ў вопратцы, падпальвала цыгарэту ад недакурка папярэдняй, нібыта даючы яму час на ліст, бо ведала, што пісаць ён мусіць доўга і цяжка; недзе а трэцяй, калі завылі сабакі, яна паставіла на пліту ваду для кавы, апранулася ў чорнае і на золку зрэзала ў палісадніку першую ранішнюю ружу. Доктар Урбіна адчуваў, што будзе ненавідзець вобраз гэтае разважлівае жанчыны, і, здавалася, ведаў на тое прычыну: толькі чалавек без прынцыпаў здольны прымаць боль так абыякава.
Перад тым як сысці доктар яшчэ болей упэўніўся ў гэтай думцы. Яна сказала, што не пойдзе на пахаванне, бо так абяцала каханаму, хоць доктар Урбіна быццам бы ўлавіў штосьці супрацьлеглае ў адным з абзацаў ліста. Яна не пралье ані слёзкі, не змарнуе рэшты гадоў жыцця і не давядзе сябе на марудным агні ў булёне ўласнай памяці, а таксама не пахавае сябе сярод гэтых сцен, каб шыць да скону асабісты саван, як гэта заведзена сярод мясцовых удоў. Яна думала прадаць дом Ерэміі дэ Сэнт-Амура, які з гэтага дня належаў ёй, і ўсё, што там было, згодна з пісьмовым тастаментам, а далей збіралася жыць, як і дасюль, без адзінай скаргі на лёс у гэтай марыльні для бедных, дзе яна некалі была шчаслівай.
Усю дарогу дахаты гэтая фраза не выходзіла з галавы доктара Хувэналя Урбіна: «марыльня для бедных». Гэта былі не пустыя словы. Ягоны горад працягваў жыць, як колісь, па-за часам, і быў такім жа — спякотна-бясплённым горадам яго начных жахаў і самотных радасцяў падлетка, дзе нават іржавелі кветкі і псавалася соль, але нічога не здарылася за апошнія чатыры стагоддзі, калі не лічыць павольнага старэння сярод даўно павялага лаўравага кустоўя і гнілое дрыгвы. Узімку імгненныя і разбуральныя навальніцы размывалі прыбіральні, тады вуліцы выглядалі, як смуродныя багны. Улетку нябачны і, нібыта распаленая вапна, шурпаты пыл працінаў нават заканапачаныя шчыліны ўяўлення, уздымаўся шалёнымі вятрамі, якія зрывалі дахі і зносілі паветрам дзяцей. У суботу бедныя мулаты гучна пакідалі свае кардонна-бляшаныя хаты на беразе багны, бралі з сабою быдла, нейкія старыя рэчы, ежу і пітво і радасна захоплівалі камяністыя пляжы каланіяльнага раёна. Да нядаўняе пары яшчэ сустракаліся старыя з каралеўскім кляймом раба — след распаленага дабяла жалеза на грудзях. Напрыканцы тыдня яны таньчылі да знямогі, напіваліся ўшчэнт самагонкай, кахаліся ў кустах Ікакі і апоўначы ў нядзелю псавалі ўласнае свята крывавымі бойкамі, у якіх біліся ўсе супроць усіх. Гэта быў той самы гаманлівы натоўп, які ў астатнія дні тыдня запаўняў завулкі і пляцы старых кварталаў, натоўп, які купляў і прадаваў што заўгодна, вяртаў жыццё мёртваму гораду, прыдаючы яму нястрымнасць гучнага базару, над якім заўжды лунаў пах смажанай рыбы.
Незалежнасць ад іспанскае кароны, а потым і адмена рабства спрыялі пашырэнню шляхетнага дэкадансу, у асяроддзі якога і нарадзіўся доктар Хувэналь Урбіна. Вялікія і магутныя роды таго часу гінулі ў цішы некалі багатых дамоў, што патроху развальваліся. На стромкіх брукаваных вулках, якія так дапамагалі хавацца ў часе войнаў ці высадак піратаў, пустазелле спадала з балконаў, прадзірала шчыліны ў каменных сценах нават найлепш дагледжаных палацаў, і адзіным знакам жыцця а другой гадзіне дня былі млявыя практыкаванні на піяніна ў прыценні сіесты. У прахалодзе спальняў, прапітаных пахам ладану, жанчыны хаваліся ад сонца, нібыта ад дурное заразы, і нават да ранішняй імшы надзявалі мантыллю, каб схаваць твар. Каханне іхнае было лянотна выпакутаванае, часцяком трывожнае ад баязлівых прадчуванняў, і жыццё ім здавалася бясконцым. На схіле дня, у гнятлівае імгненне, калі знікае святло, над балотамі ўздымаліся хмары маскітаў-жываедаў, і лёгкі смурод людскіх экскрэментаў, цёплы і сумны, варочаў у душы разуменне непазбежнай смерці.
Само жыццё каланіяльнага горада, якое часта ідэалізаваў малады Хувэналь Урбіна падчас парыжскіх прыступаў меланхоліі, было ўсяго толькі ілюзіяй памяці. У гандлі горад дасягнуў вышыні і апярэдзіў іншыя гарады Карыбскага ўзбярэжжа ў XVIII стагоддзі, перадусім дзякуючы сумнеўнай перавазе быць найбуйнейшым у Амерыцы рынкам афрыканскіх рабоў. Да таго ж, тут была сталая рэзідэнцыя віцэ-каралёў Новай Гранады, якія лічылі за лепшае ўладарыць адсюль, з берагоў сусветнага акіяну, а не з далёкай і змерзлай сталіцы, дзе векавечныя залевы засцілі адчуванне рэальнасці. Некалькі разоў на год у бухце збіраліся флатыліі галеонаў з багаццямі Патасі, Кіта, Веракруса; менавіта тады горад перажываў часы сваёй славы. У пятніцу 8 чэрвеня 1708 года а чацвёртай папоўдні галеон «Сан-Хасэ», які толькі што адплыў у порт Кадыс з каштоўнымі камянямі і металамі на паўмільярда тагачасных песа, быў затоплены ангельскай эскадрай каля выхаду з гавані, і за доўгія дзвесце гадоў ніхто не здолеў падняць скарб. Ён ляжаў на каралавым дне, як і скрыўленае цела капітана, што нібыта дасюль калыхалася ад зрухаў вады на мосціку, і прыгадваўся толькі гісторыкамі ў якасці сімвала горада, прыдушанага цяжарам успамінаў.