Выбрать главу
. . . . . . . . . .
Прамчала ў зоры чарада гадоў, Знайшоў я хлеб, займеў імя паэта, Ды толькі мой, з маленства ўзяты, доўг Застаўся неаплочаным                 дагэтуль.
Ён сёння нават большы, як калі. Усім, што ёсць,                 i ўсім, што яшчэ будзе, Я абавязан маці i зямлі I вам, вяскоўцы,—                 вечнай працы людзі.
Нібы з зямлі, вы ў гэты свет ішлі, I — у сваёй глушэчы —                 толькі й зналі, Што рвалі пні,                 уходжвалі палі, Аралі,                 сеялі,                 палолі,                 жалі. Не бачылі вы й свету прад сабой: Еў пот вам вочы,                 пёк сляпень ахвоча, Ды ў поле зноў ішлі —                 з кляцьбой, з мальбой — Ад веку ў век,                 ад ночы i да ночы.
Вас, ціхіх, вас, даверлівых, сляпых, Заўсёды толькі ёрмы i чакалі, Шмат ездзіў хто па вас — цярпі, цярпі! — I ўсюды пасвіў вас бізун                 вякамі. Вы моўчкі неслі сваю скаргу ў дол — Мой край,                 ты быў, як камень, безгалосы. Скрыпелі толькі сохі навакол, Званілі толькі ў балацінах косы.
Ступіў цяпер век іншы да сяла — Даўно струхнелі сохі,                 i прасторы Ад краю i да краю заняла Сягоння песня новая —                 маторы.
Ёсць хлеб у вас — яго вам даў не бог! Ды жывяце вы ўжо                 не толькі хлебам.
Вам трэба песня,                 шырыня дарог Ды вольнае, без бамбавозаў неба... Да вас, ледзь хвіля вольная,                 бягуць Мае сцяжыны —                 жытам, верасамі. Як хораша ізноў тут сэрцам чуць Мне вашу мову —                 простую, як самі.
Прысяду каля цётак i дзядзькоў — Пальецца рэчкай вольнаю гаворка. Усё, што на душы ў землякоў, Вазьму да сэрца —                 горка ці не горка. I тое, што ў Падзерах паплавы Ўзараны «Сельгастэхнікай» не ўзорна, I што ад хіміі,                 замест травы, Пчол гіне цьма —                 «унь ля вуллёў аж чорна», Я слова кожнае злавіць спяшу, Каб знаць, вяскоўцы, клопат ваш i жыцце. Той клопат — ён i мой,                 i я прашу: Кажыце мне пра ўсё, як ёсць,                 кажыце. Запомню ўсё, нічога не міну: Праслаўлю дзень наш — сонечную                 птушку, A раўнадушша, подласць i ману Вазьму я на пяро,                 нібы на мушку.
Для праўды чыстай, што без пазалот, Я адчыню ў радках шырока дзверы. Адно мне трэба:                 думак вашых лёт Адбіць, як ёсць, вяскоўцы,                 на паперы. Любое мае слова, кожны зык — Усё ад вас                 i ў вашу абарону. Я — гэта ваша мова, ваш язык, Нягучны хай,                 ды верны вам                 да скону.
Першы крык
Ay, айкумена!* Каметай рассек я сцяну нематы. Ад бабчыных пальцаў вось гэтых i да нябёс яснаты — ярасны крык. Гэта — продкаў спрасованыя галасы. Ау, айкумена! Глотка мая перапоўнена («Сын!»). За вокнамі — ходзяць вёдры... Рыпяць па сяле жураўлі... I дзядзька ў белай кашулі (ён вёз паўз платы канюшыну з Альхоўкі) каня ля вакна прыпыніў... Я - з самага ціхага краю (замарудзілі й рэкі там бег). Ау, айкумена! Гукаю галасамі радзімы табе!
* Айкумена - населеная частка зямлі.
* * *
За Стоўбцамі, дзе, як паданне, ноч, Каціў мне Неман серабро да ног. У яснай, як пяць пальцаў, глыбіні Тапіў ён, не хаваючы ані, Змяю, Пегаса, Рыб, Вялікі Воз I пастуха двурогага нябёс. Якая прыгажосць! Ды ў дзіўнай той цішы Чагосьці не хапала ўсё ж душы... Раптоўна збоку, там, дзе белы плёс,— Як нож у ноч, застылай хвалі ўсплёск! Ды гэта ж, ледзь ні побач, паўз кусты Ішлі, гнучыся у дугу, плыты — Па Млечным Шляху, па маладзіку, Па неба скінутага цаліку! Агонь пабліскваў па плытах. Пры ім Стаяў хлапец з цыгаркаю i пхаў У бераг жэрдкай; дзядзька на спіне Ляжаў i хроп — між зор відаць быў нос! І сэрца тут мае, якое штось гняло, Устрапянулася у момант, ажыло. Я зразумеў, прырэчных плёсаў госць: Найлепшы той пейзаж, дзе людзі ёсць!