Выбрать главу

— Вось тут, — дзяўчына працягнула Густаву фармуляр. Для гэтага ёй давялося ўстаць на дыбачкі. Густаў быў надта высокім.

Ён напісаў нейкія крамзолі. «Як няёмка атрымалася, я перабіла іх гутарку», — падумала дзяўчына. «Як няёмка, што ў мяне такі жудасны почырк», — спахмурнеў Густаў і заварушыў кусцістымі бровамі, якія зрасліся ля пераносся.

— Колькі вы ўжо ставіце свой подпіс — ніяк не разбяру ваша імя, — з усмешкай заўважыла дзяўчына. Насамрэч імя Густава яе зусім не цікавіла. Яна хацела завязаць размову і затрымацца ў краме, спадзяючыся, што садоўнік з'явіцца зноў. Прызнацца, яна адчувала да яго вялікую пяшчоту.

Густаў прамармытаў сваё імя. Ён канчаткова нахмурыўся і ўжо марыў, каб дзяўчына хутчэй сышла і перастала з яго кпіць.

— Ліза! — яна працягнула Густаву руку. Ён падумаў, што трэба яшчэ дзесьці паставіць подпіс, але не ўбачыў ручкі. Дзяўчына чакала поціску рукі. Ён узяў яе пальчыкі, патрымаў трохі ў сваёй лапе, мімаволі заўважыўшы, якія ж яны малюсенькія, і адпусціў.

— На жаль, я сёння апошні раз да вас прыйшла, — паведаміла Ліза сумна. Не дачакаўшыся ад Густава пытання «чаму?», яна працягнула:

— На пошце кажуць, што мае паслугі ім больш не патрэбны. Занадта павольна хаджу. Да таго ж усім паштарам купілі ровары, а я не магу ім карыстацца.

— Гм, — прамовіў Густаў, каб не маўчаць так доўга.

Тут у дзвярах з'явіўся садоўнік, Ліза адразу заквітнела, а ён спатыкнуўся аб пустую скрыню ад угнаенняў і раздражнёна заўважыў:

— Колькі разоў я прасіў знайсці прыбіральшчыцу? Крама хутка патоне ў смецці!

Ліза ўспыхнула і з надзеяй зірнула на Густава. Ён перахапіў яе погляд — і таксама чамусьці заквітнеў.

— Дык вось! — паказаў ён на дзяўчыну.

— А хіба гэта не паштарка? — здзівіўся Валянцін. — Што ж, хай прыступае зараз жа. А рэчы пакіне ў мансардзе, — і ён выйшаў у сад.

— Я толькі пошту разнясу, — радасна прашаптала Ліза. Азірнулася, ці не бачыць садоўнік, рыпнула дзвярыма і закульгала прочкі.

Першае, што зрабіла Ліза, калі стала прыбіральшчыцай, — адмыла шыльду. Па аблезлай, пакрытай лакам дошцы, з рэшткамі залатой фарбы, вілася напаўсцёртая фраза: «Кветка ад Валянціна». Ад гэтай назвы веяла старадаўнай самавітасцю. Адразу адчувалася, што крама тут прыстойная, і тыднёвай даўнасці ружы з абарванымі пялёсткамі ці зламаную герберу з іголкай у сцябле пакупнікам не падсунуць. Вось толькі надпіс належала тэрмінова абнавіць. Таму Густаў трымаў драбіны, а Ліза, падцягнуўшы рукавы, старанна вымалёўвала літару за літарай. Садоўнік у рэстаўрацыі не ўдзельнічаў, спаслаўшыся на тое, што ён аддае перавагу свежаму водару кветак, а не з'едліваму паху фарбы.

За абедам Ліза прагаварыла задуменна:

— Гэтай шыльдзе час спраўляць стагадовы юбілей...

— А двухсотгадовы — не хочаш? — адгукнуўся Валянцін. — Яна такая ж старажытная, як зямля ў нашым садзе.

— Аднаго я не разумею, — працягнула дзяўчына, — як на ёй апынулася тваё імя?

— У нашай сям'і з пакалення ў пакаленне старэйшага сына называлі Валянцінам. У гонар знакамітага продка-садоўніка. Ну, і каб шыльду не мяняць.

— Старэйшага сына? А я думала, Густаў старэйшы.

— Густаў не з нашай сям'і, — памаўчаўшы, адказаў Валянцін. — Ён проста... проста. Сло­вам, ён тут заўсёды, колькі я сябе памятаю.

— Угу, — пацвердзіў Густаў, і больш яны да гэтай гутаркі не вярталіся. Дый не да размоў было падчас той грандыёзнай чысткі, што распачала Ліза ў старэнькай краме, пакрытай цвіллю. Зіхацела пабеленая столь. Ззялі вокны, вымытыя вадой з воцатам і працёртыя газетнай паперай. Трэшчыны ў драўляным прылаўку зніклі, пазамазваныя расцёртым пчаліным воскам. Знікла векавечная куча смецця з каміна, і дзверы перасталі рыпець, атрымаўшы порцыю масла. Знадворку над дзвярыма Ліза павесіла пазалочаны званочак, каб радасным звонам ён абвяшчаў аб з'яўленні пакупнікоў.

Змяніліся і жылыя пакоі. Абедзенны стол абзавёўся абрусам, на крэслах з'явіліся чахлы, а з нізкай лямпы ўжо не звісалі жмуты павуціння. Зрэшты, па кутах пакоя яго памілавалі. «Павукі не прыносяць шкоды», — заявіла Ліза, — наадварот, яны ловяць мух». Так што павукі сталі часткай яе дзіўнаватай утульнасці — разам са стракатымі палавікамі, размаляванымі парцалянавымі талеркамі і плеценай хлебніцай пасярод стала. Знік тытунёвы дым, у краме імкнуліся больш не паліць. І не перакусвалі прыхапкам, а, як і належыць, снедалі і вячэралі, збіраючыся ўтрох за круглым абедзенным сталом. І смецце кідалі ў кошык. Недагаркі і недаедкі перасталі з'яўляцца на падлозе: калі падлогу кожны дзень хтосьці мые, то смеціць стала неяк няёмка.