— Так, праца добрая, — адказала Ліза. — Але ведаеце, за ўсё жыццё мне ніхто не падарыў букета. Ні разу.
— Вось як, — дзяўчына сумелася ды не знайшла, што адказаць. Яна спагадліва зірнула ўслед, калі Ліза закульгала да касы.
Гэтыя спагадлівыя погляды Ліза адчувала спінай. Не тое, каб яна крыўдзілася ці перажывала. Яна жыла са сваёй недасканаласцю, як пакамечаная кветка, якую выкінулі з пышнай святочнай вазы, але клапатліва паставілі ў просценькую малочную бутэльку на кухні. Калі табе дадзена такое жыццё — напэўна, менавіта яго табе і варта прайсці, не марачы пра штосьці іншае. Ліза імкнулася браць прыклад з Густава і не думаць зусім. Але вось... Не думаў ён ці думкі проста не пакідалі следу на яго нерухомым твары? Калі Ліза раз-пораз успыхвала, усплёсквала рукамі, вохкала, усміхалася ці журылася, то флегматык Густаў нагадваў закрыты калодзеж. Чорна, ціха, пуста. А можа, і не пуста? Можа, недаступна чужым вачам, патаемна, як кукалка пладажэркі ў скручаным лісці яблыні?
Набліжаліся Каляды. Па шэрым небе плылі аблокі, падобныя на тоўстыя падушкі, набітыя пер'ем. Раз-пораз падушкі лопаліся і рассыпаліся снегам, тады Густаў браўся за лапату і расчышчаў дарогу да крамы. Здаралася, замярзаў і не звінеў дзвярны званочак. Ля ўвахода намаганнямі Лізы з'явіўся тоўсты дыванок для ног і шчотка, каб абтрасаць прыпарушаную снегам адзежу, на дзвярах — вянок з вастраліста. А ў халодным цёмным склепе чакалі свайго часу прарослыя цыбуліны. Вазон за вазонам Ліза пераносіла ў цяпло, да святла, і кветкі прачыналіся: гіяцынты і нарцысы — праз два тыдні, шафран — праз тры дні, а бела-блакітныя і фіялетавыя малюткі — карлікавыя касачы — расцвіталі амаль на вачах, праз некалькі хвілін пасля таго, як аказваліся ў нацепленым светлым пакоі. Ці не цуд? Кветкі здзіўлена глядзелі ў акно: навошта так бела на вуліцы? І зіма адтуль, знадворку, нібы ўглядалася ў гэтыя яркія плямкі лета, што праз нечае сваволле несвоечасова ажылі. Ад яе сцюдзёнага позірку патрэсквала шкло ў рамах, і Ліза пацепвалася, захінаючыся ў хустку, а Густаў падкідаў у камін яшчэ паленца.
За некалькі дзён да Каляд Густаў прыцягнуў з кірмаша пухнатую яліну з заінелымі лапкамі. Яна адтала, адагрэлася і напоўніла краму, ад падвала да мансарды, смалістым лясным водарам. Яліну паставілі ў вядро з пяском, умацавалі і прыняліся прыбіраць. Ліза стаяла на крэселку, Густаў падаваў ёй цацкі, з усяе сілы імкнучыся нічога не зламаць і не разбіць. З асаблівай пяшчотай ён браў шкляныя шарыкі: адной рукой трымаў, а далонь другой падстаўляў знізу, баючыся выпусціць знянацку. Атласных, расшытых шклярусам анёлаў і фей Густаў хапаў за крылы, нібы шкодных насякомых, і працягваў Лізе ножкамі наперад. І раптам ён збянтэжана ўтаропіўся на пазалочаныя арэхі і доўгія паласатыя ледзянцы: для чаго вешаць на ялінку, калі можна адразу з'есці? Яго позірк падняўся ўгару.
— Навошта гэта? — спытаў ён пра амялу, што вісела пад столлю.
— Традыцыя, — пасміхнулася Ліза. — Двое, сустрэўшыся пад амялой, цалуюць адно аднаго.
Густаў наморшчыў бровы. У яго быў выгляд чалавека, які ўпершыню сустракае Каляды. Ліза
хацела спытаць пра гэта, але не адважылася.
Валянцін прыхарошваўся. Завязаў гальштук нейкім неймаверным вузлом, намачыў вечна ўскалмачаныя валасы, і яны нават хвіліну ляжалі роўна. Патрапаны фрак, відавочна з чужога пляча, вісеў на ім і тапырыўся складкай уздоўж спіны. Ялінку Валянцін нібы і не заўважаў. Нават калі Густаў і Ліза, нанізваючы каралі, грукнуліся на падлогу і рассыпалі скрынку чырвоных пацерак, і тыя са стукам раскаціліся па ўсёй краме, садоўнік не прамовіў ні слова.
Потым Ліза адправіла Густава ў падвал па віно, а сама падпільнавала Валянціна пад амялой. Яны сутыкнуліся твар у твар. Садоўнік, як звычайна, лунаў у паднябессі і нават не думаў зірнуць на столь.
— Можа, ты дазволіш мне прайсці? — не вельмі ласкава спытаўся ён.
— Так-так, вядома, — прагаварыла Ліза, і шчокі яе запунсавеліся.
Ён падняў галаву, хмыкнуў.
— А ці ведаеш ты, Ліза, што амяла — гэта паразіт, які п'е сокі з безабаронных дрэў? — спытаў ён суха і ступіў убок. Ліза не ведала, куды падзецца ад збянтэжанасці.
— Я паставіла ўжо запякаць індычку, — дрыготкім голасам прамовіла яна. — І... ты не памятаеш, дзе святочныя сурвэткі? Я абшукала ўсё...
— Ліза, ды якія сурвэткі, сёння я не вячэраю дома, — рассеяна адказаў ён, апранаючы паліто і нацягваючы пальчаткі.
Тут з падвала з'явіўся Густаў з пыльнай бутэлькай у руках, і адначасова з ім у краму ўвайшла труфельная прыгажуня. Элегантная вопратка, румяныя шчокі, — не дзяўчына, а доўгачаканы падаруначак пад ялінкай. Яна хавала рукі ў футравай муфтачцы, з-пад капюшончыка яе рудога футра выбіваліся кудзеркі, а на боціках з футравай аблямоўкай не бялела ніводнай сняжынкі. Хіба ж такія прыгажуні ходзяць пешшу? Напэўна, ля самага парога яе чакаюць сані.