Дзядзька Андрэй, ведаю, не чакае адказу. Ён больш за мяне, відаць, чытае газет i слухае радыё, пытаецца проста так, дзеля таго, каб я падтрымаў яго гамонку. Таму я паціскаю плячыма:
— Цяжка сказаць, дзядзька Андрэй. Па ўсім відаць, не скора там ціха будзе.
— Я ж от сяджу, слухаю тое радзіва i думаю. Людзі цяпер не дурныя, вайну перажылі, ё-маё, паразумнелі. I не адны ж мы перацярпелі. Дык чаму ж гэта ўсім разам не сказаць: до — вайны, до — слёз, до — смерцяў? От хоць бы сабе тыя амерыканцы. Не ўсе ж яны фашысты, Раманавіч?
Я ківаю галавой.
— I я ж так лічу,— хуценька кажа дзядзька Андрэй.— Ведама, не ўсе. Сярод фрыцаў i то людзі трапляліся. Хоць рэдка, але трапляліся.
Я маўчу. Зноў прыгадаўся сон, а з ім — тая апошняя блакада, тое, як мы, ацалелыя, выходзілі пасля блакады з лесу, як натыкаліся на забітых i павешаных нашых людзей — жанчын, старых, дзяцей... «Трапляліся сярод ix людзі, дзядзька Андрэй, але вельмі i вельмі рэдка. А яшчэ радзей абуджалася людское ў тых людзях...» — думаю.
Сусед таксама маўчыць, адкладвае ўбок чаўнок, разблытвае шнурок, потым, беручыся зноў за работу, кажа:
— Ведаеш, Раманавіч, што мой Толік утора адчудзіў? Падыходзіць да мяне i пытаецца: «Табе, тата, на вайне ногі адарвала, праўда?» Праўда, кажу, сынок. Дык ён вазьмі ды скажы: «А ты, татачка, не пайшоў бы на тую ванну, ды i ўсё». Што ты скажаш? Ісці на вайну, кажу, трэба было, сынок. Ён зноў: «Чаму?» От, ё-маё. Кажу яму: «Трэба было, каб больш вайны не было, каб табе, сынку, не давялося ісці». Аціхла мае птушанё, прыхінулася да мяне, але бачу — думае аб нечым. I точна, Раманавіч. Бліснуў ён вачанятамі i гэтак хітра кажа: «А мяне ж, тата, яшчэ тады не было!» Разумны ўжо, жэўжык!.. Куды, куды ты лезеш? — закрычаў раптам дзядзька Андрэй.— Табе, табе кажу! Чуеш, Сяргейка?
Зірнуў — каму гэта ён? Аказваецца, на яблыньку, учарэпіўшыся за ніжнія сукі, лезе хлапчанё. Учуўшы дзядзьку Андрэя, жэўжык саскочыў на зямлю, сунуў рукі ў кішэні i, пасвістваючы, паволі пайшоў да крэсла-гушкалкі.
— Бач ты яго, лета ў сілу не ўвабралася, а ён ужо зялепухамі ласуецца. Жывот сапсуеш, памаўза! — крыкнуў дзядзька Андрэй.— От жа матка, можа, i бачыць недзе з акна, а, ё-маё, маўчыць. Гэта Грышы Ваўчка, з апошняга пад'езда. Ведаеш — чарнявы такі, з вусікамі, на шчотачнай фабрыцы робіць?
Я не ведаю Грышы Ваўчка. Дзіўна, але за тры гады, што жыву тут, я ведаю зусім нямногіх сваіх суседзяў. А можа, так яно i павінна быць? Горад, кажуць, адначасова і згуртоўвае людзей, раз'ядноўвае. Але ж ці так гэта? Вось жа дзядзька Андрэй, бязногі чалавек, які рэдка калі пакідае сваё куросанне на балконе, каб пасядзець з мужчынамі ў двары, ведае ў доме ўсіх, нават от гэтага падшыванца, сына Грышы Ваўчка, чарнявага, з вусікамі, які робіць на шчотачнай фабрыцы.
— Ну, ты-то можаш i не ведаць яго. Раніцой пойдзеш, увечары прыйдзеш. А я ж тут, ё-маё, ад усходу да захаду...
Я слухаю дзядзьку Андрэя, а сам чамусьці пачынаю думаць пра іншае. Пра тое, што люблю нашу гарадскую ўскраіну. Люблю за тое, што тут шмат прасторы, шмат сонца, паветра i маладой зеляніны. А яшчэ за тое, што людзі, якія жывуць тут,— той жа дзядзька Андрэй, Алік, Франак, нават цётка Вікця — не страцілі, не разгубілі — нi ў гаворцы, ні ў паводзінах, ні ва ўяўленнях — таго, што было вынесена імі з вясковай хаты, з роднага бацькавага кута. Няхай сабе гэта падасца каму смешным i наіўным, але — вельмі ж шчымліва затрымціць душа, калі раптам паплыве з расчыненых насцеж вокнаў недзе на пятым паверсе любая матчына песня, аж страпянешся часам, калі гарадская бабулька прыкрыкне раптам на ўвішнага гарадскога ўнука цюцелька ў цюцельку так, як крычала калісьці на мяне бабка-нябожчыца: «Угамонішся ты ці не? Дальбог жа, злаўлю i крапівою так зжыгаю, што ўжо не сядзеш, дык не сядзеш!..»
— Ты што, не чуеш? — кажа раптам дзядзька Андрэй.— Дык от я i кажу: як пасядзіш тут, ё-маё, цэлы дзень, дык i наслухаешся, i пагамонішся. I што я табе, Раманавіч, хачу сказаць. Часам мяне одум бярэ. Вазьмі вайну. Табе тады колькі было? Гадоў сем-восем? Ну, то ты, хлопец, мала чаго i помніш. А маю жызню, ё-маё, вайна напалам пераламала. З хрустам, Раманавіч, з болем...
Я крыху ведаю лёс дзядзькі Андрэя. Да вайны ён жыў у вёсцы, рабіў у калгасе конюхам. Меў жонку i двое дзяцей. I матка старая з ім жыла. A вярнуўся — нікога не знайшоў. Суседзі расказалі, што ў адзін дзень карнікі ўсіх паклалі. Паўвёскі загінула. Усе, хто не паспеў уцячы ў лес. Каб яшчэ не калецтва, то, можа, i вытрываў бы Андрэй. А так — махнуў на ўсё рукой, запіў. Гадоў дзесяць жыў, не ведаючы, дзе спаў, што з'еў. Зімой ля вакзалаў, ля сталовак аціраўся, летам — ля базараў. Аж пакуль не стрэлася жанчына адна. I маладзейшая за яго, i здаровая, а от сталася так, што прывяла Андрэя да сябе, вымыла, апранула, сказала: «Жыць трэба». Так i жывуць. Траіх дзетак нажылі. Жонка на заводзе робіць, а ён, дзядзька Андрэй, у камбінаце надомнай працы. Пляце сетачкі для дзіцячых ложкаў, авоські, тэнісныя i валейбольныя сеткі... Пра ўсё гэта я чуў ад той жа цёткі Вікці. Можа, што i не так было, хто ведае — дзядзька Андрэй сам гаварыць пра тое не любіць...