Выбрать главу

І ўсё ж ён паслаў сваім сто рублёў, не захацеў апраўдвацца, што кніжку пераняслі яшчэ раз. Тады і пачалося!

«Ты проста сляпы,— крычала Вера,— не хочаш бачыць, як мы самі жывём, у чым ходзім. Ты ніколі мне не сказаў: «Жонка, ты доўга носіш гэтае паліто, хадзем купім новае. У цябе выйшлі з моды гэтыя туфлі, хадзем купім другія».

«А ці памятаеш, як мы табе куплялі паліто, і ты плакала ад злосці, што я табе купіў дарагое, за дзве тысячы?»

«Бо ў нас не хапала грошай на другія расходы: у нас не было ў што апрануць дзіця».

«Глупства, дзеці апранутыя. Я не хачу, каб мае дзеці былі апранутыя лепей за ўсіх. Хай прывыкаюць да сціпласці, да памяркоўнасці. Яны будуць насіць тое, што ёсць у магазіне, на прылаўку, а не пад прылаўкам. Па блату нічога не даставаў і не буду».

«Каб мець блат, патрэбны грошы, а іх у цябе ніколі не было і не будзе».

«На абыходак былі і будуць. А раскошы не чакай».

«Якая раскоша? Яны нічога не знасілі новага, усё з перашытых нашых неданоскаў. Памятаеш, ты сястрыным дзецям накупляў новага, а твая дачка ў той час была ў перашытым са старога балахончыка».

«Я сказаў, што мы не будзем прывучаць дзяцей да раскошы. Інакш мы не зможам забяспечыць іх адных, не гаворачы ўжо пра нас».

«А што ў нас у хаце? Ты прыгледзеўся калі ці не? Але што табе? У бібліятэцы табе ўсё роўна. А я сяджу тут, як у пустым гумне вясною. Страшна, няўтульна... Нават сорамна, калі зойдзе чужы чалавек. Яшчэ калі свой, добра знаёмы, то нічога, а як які госць, зямляк! Потым раскажа, распіша, як жывуць інтэлігенты, рэдактары, пісьменнікі... Памятаеш, як табе твой зямляк гаварыў, той наладчык, Савош, здаецца? Ён адразу ўсё ўгледзеў, які ты гаспадар, які работнік, які бацька».

«Глупства ўсё гэта! Хай кажа! Мне нічуць не сорамна за ўсё гэта! Хай будзе сорамна тым, у каго валіцца цераз горла, у той час як многія яшчэ жывуць у беднасці... Я сумленна жыву на сваю зарплату. І калі мне не на ўсё хапае — дык што ж тут такога? Я ў гэтым вінаваты? Красці не пайду, не хачу, і ты таксама не будзеш ашукваць людзей. Будзем есці сумленна зароблены хлеб, нічога, што ён чорны».

«Гэта ўсё пустыя словы... Чаму людзі жывуць, не крадуць, а маюць? Нашы знаёмыя, суседзі? Чаму яны ўсё маюць?»

«Хто чаго глядзіць, той тое і мае. Што ў нас няма дываноў, на сценах і на падлозе? Пляваць на гэта! Пражывём і без іх!»

«Што дываны? У нас няма людскай шафы. У нас няма буфета, халадзільніка, пісьмовага стала».

«Не спяшайся! Усё будзе! Затое ёсць тэлевізар маркі «Нёман».

«Куплены ў растэрміноўку за маю зарплату...»

«Купім і шафу, і буфет, і халадзільнік. А стол мне не патрэбны. Мне добра і на швейнай машынцы. Буду страчыць раманы: ж-ж-ж...»

«Ты б хоць вымучваў пабольш апавяданняў».

«Не ўсё адразу! Цярпенне, даражэнькая!»

«Цярпенне не вечна. Я не хачу болей гібець з-за некага, нават і з-за тваіх сясцёр».

«Гавары шчыра: з-за бацькоў!»

«Бацькі адно, а сёстры — другое. Бацькам ніколі не адмоўлю: ні тваім, ні сваім. Але сёстрам, братам не хачу памагаць. Мне самой мала. Як будзе лішняе — калі ласка!»

«Лішняга мы не дачакаемся. І заўваж, што дапамога, калі ёсць лішняе, ужо не дапамога, а міласціна... І ў цяжкую хвіліну ім таксама памагу, хоць пайду пазычаць».

«У якую цяжкую?»

«Надзея будуецца. Гэта, па-твойму, проста?»

«Цяпер яна будуецца — сто рублёў. Тады яна купляла хату — сто рублёў. Яшчэ што будзе? У старэйшай — паўтузіна дзяцей, ты плаці, памагай карміць! І так без канца! Я болей не магу!»

«Не перабольшвай! Усяму ёсць канец. Памруць бацькі — сёстрам памагаць не будзем. А цяпер, калі я паслаў сястры — значыць, паслаў бацькам».

«Яшчэ пачакай! Паміраць бацькоў яны прышлюць да нас! Вось пабачыш!»

«Прышлюць — дык прымем. Што ж тут такога?»

«Нічога такога... Як былі здаровыя, як было што пацягнуць з іх гаспадаркі, то трымалі, а як усё высмакчуць — тады да нас... А потым будуць прысылаць сваіх дзетак, каб мы гадавалі».

«Перастань! Гавары, ды знай меру!»

«Брат багаты, ён пракорміць, адзене і абуе».

«Перастань, я цябе прашу, бо ў мяне могуць не вытрымаць нервы!»

«Размова» перапынялася, зноў успыхвала — і так цягнулася недзе да трох гадзін ночы. Усё скончылася прымірэннем, гарачаю пяшчотай і цяжкім неспакойным сном. Раніцай хацелася яшчэ паспаць, але дзеці ў нядзелю ніколі не дадуць. Як у будзень трэба падымаць раніцай, то плачу не абярэшся, а ў нядзелю пралупяць вочы разам з сонцам, і ніяк ты іх не ўпросіш паляжаць ціха.

Таму Драгун і быў сёння як разбіты, і таму не хацелася ісці ў бібліятэку. Ён ведаў, што сёння нічога не напішацца. «Але пайду, мо што пачытаю»,— падумаў ён і ўстаў з зямлі, па звычцы атрапаў ззаду штаны і пайшоў на тралейбусны прыпынак.